Samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Mustaqil davlatlar hamdo’stligi mamlakatlarida 
aholi hududlarni favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish 
tizimi xususiyati
Rossiyada  aholi  hududlarni  FV muhofaza  qilish  ishlari 1991  yili 
RSFER   hukumati   qarori   bilan   Rossiya   qutqaruvchilar   korpusi   tuzilishi 
bilan   boshlandi.   1994   yil  yanvarda   FM,   FV   va   tabiiy   ofatlar   oqibatini 
tugatish   ishlari   bo’yicha   vazirlik   tashkil   etildi.   Federal   va   mahalliy 
organlar harakatlarini, ularni kuch va vositalarni birlashtirish maqsadida 
1992 yil FV oldini olish va ogohlantirish Rossiya tizimi tuzildi. Shu yili 
iyul   oyida   FM   va   FV   qidiruv-qutqaruv   xizmati   va   Davlat   markaziy 
aeromobil otryadi tashkil etildi. Rossiyada mutaxassislarni tayyorlash va 
malakasini   oshirish   konsepsiyasi   ishlab   chiqilgan.   Konsepsiya   uzluksiz, 
ko’p bosqichli, kompleksli va ko’p rejali asosida o’qitishni ko’zda tutadi.
216

---

Rossiya  tezkor   tibbiy   xizmati   (SEMP)   -   markazlashtirilgan 
umumdavlat xizmati bo’lib, FV oldini olish va harakat qilish umumdavlat 
tizimining tarkibiy qismi hisoblanadi. U hududiy tamoyil asosida tashkil 
etilgan.   SEMPning   asosini   shikastlanganlarga   tezkor   tibbiy   yordam 
ko’rsatish   markazlari,   ixtisoslashtirilgan   tibbiy   va   doimiy   shay   holatda 
turuvchi   brigadalar,   shu   jumladan   idoraviy   sog’liqni   saqlash   tuzilmalar 
iashkil   etadi.  Rossiya  hozirda   FM   va   RFVT  bilan   integrasiyalash   yo’li 
bilan   rivojlantirish,   ya’ni   Rossiya   fuqaro   muhofazasi   tizimini   (RFMT) 
tashkil etish bo’sag’asida turibti.
Buning sabablari:
1) 
Yadro hukmronligi potensialini kamayishi kimyoviy qurollarning 
taqiqlanishi va yo’q qilinishi.
2) 
Terrorizm  avj olayotgan  turli harbiy nizolar kelib chiqayotgan, 
xavf kuchli obyektlarga zarba berilayotgan, tabiiy va texnogen FV 
soni   va   ko’lami   oshib   ketgan   bir   vaqtda   RFVT   kuch   va 
vositalariga   ham  FM   kuch   va   vositalariga   ham  doimiy   ehtiyoj 
sezilib qoldi.
3) 
Mamlakat  boshidan   kechirayotgan   qiyinchilik   sharoitida   bu 
birlashgan tizimni yaratish, uning ushlab turishga ketadigan sarf-
xarajatlarini kamaytiradi va bu tizim potensialini yuqori darajaga 
ko’tarishga imkon beradi.
Rossiya  Davlat   Dumasi   bir   qator   federal   qonunlar   qabul   qilgan: 
«Xavfsizlik to’g’risida» (1992 y.); «Aholi va hudularni tabiiy va texnogen 
xususiyatli   FVdan   muhofaza   qilish   to’g’risida»   (1994   y.);   «Aholining 
radiasiyaviy   xavfsizligi   to’g’risida»   (1994   y.);   «Avariya-qutqaruv 
217

---

xizmatlari va qutqaruvchilar statusi to’g’risida» (1996 y.); «Gidrotexnik 
inshootlari xavfsizligi to’g’risida» (1997 y.). 
Shuningdek Rossiya federasiyasi milliy xavfsizligi (1997 y.) qabul 
qilingan, Rossiya prezidentining «Rossiya federasiyasi fuqaro mudofaasi» 
farmoni e’lon qilindi.
Rossiya  hukumati   ishlab   chiqarish   obyektlari   xavfsizligi 
deklarasiyasi   to’g’risidagi   nizomni   tasdiqladi.   Hukumat   tomonidan 
«Favqulodda   vaziyatlarni   oldini   olish   va   tugatish   yagona   vazifalardan 
muhofaza   qilish   sohasida   tayyorlash   tartibi   to’g’risida»,   «Tinchlik   va 
harbiy davrdagi favqulodda vaziyatlarda aholiga xabar berish uchun radio 
va televizion stansiyalaridan foydalanish tartibi to’g’risida» kabi qurorlar 
qabul qilindi.
Belorussiya  Respublikasi   Prezidenti   1998   yilning   11   sentyabrida 
FVVni   qayta   tiklash   to’g’risidagi   farmonga   imzo   chekdi.   Bunga   ko’ra 
ichki ishlar vazirligidan harbiylashtirilgan yong’in xizmati (XYoX) ajratib 
olindi va u FVV negizi bo’lib qoldi. Unga oldin tashkil etilgan Chernobil 
AESI   halokati   muammolari   bo’yicha   qo’mita,   sanoatda   va   yadro 
energetikasida   ishlarni   xavfsiz   olib   borishni   nazorat   qilish   qo’mitasi, 
Minsk shahar harbiylashtirilgan yong’in qismi boshqarmasi va Belorussiya 
XYoXning to’la tarkibi qo’shildi.
1999 yil 11 yanvarda FVV haqidagi Nizom tasdiqlanib, Favqulodda 
vaziyatlar vaziri tayinlandi.
Har  bir   qishloqda   ikki   kishidan   iborat   qutqaruv   postlari   tashkil 
etildi. Navbatchilik qiluvchilar mahalliy joyni, aholini, bo’lishi mumkin 
218

---

bo’lgan   Fvni   yaxshi   biladi   va   ular   faqatgina   olovda   birinchi   yordam 
ko’rsatishi ham zarur.
FVVning  asosiy vazifasi kadrlar tayyorlash va FV bo’yicha o’quv 
poligonlari tashkil etishdir.