Samarqand iqtisodiyot va servis instituti

кип
t
**
20
макс
С
, 
mg/m
3
LC
50
, 
mg/m
3
PDK, 
mg/m
3
KVIO
Xavflilik 
sinfi
Xlor 
-34,0
19640000
360
1,0
54560
Favqulodda 
xavfli
Ammiak 
-33,0
5800000
4500
20,0
1290
Favqulodda 
xavfli
Oltingugurt 
angidrid
-10,1
8390000
1580
10,0
5310
Favqulodda 
xavfli
Fosgen 
8,2
6400000
100
0,5
64000
Favqulodda 
xavfli
Etilen oksidi
10,7
11985000
1500
1,0
1320
Favqulodda 
xavfli
Ftorli vodorod
19,9
1875000
400
0,5
400
Favqulodda 
xavfli
Oltingugurt 
uglerod
46,0
1255000
30000
1,0
72
Favqulodda 
xavfli
Sinil kislotasi
26,0
952000
50
0,3
50
Favqulodda 
xavfli
*
0
кип
t
 - qaynash harorati;  *
20
макс
С
 - gazning maksimal   
                                                   konsentrasiyasi.
48

---

Bunda, asosan tirik mavjudot, havo, oziq-ovqat, suv va boshqalar 
zaharlanadi.
Albatta, zaharlanish darajasi uning dozasi va turiga bog’liq bo’ladi. 
Ular, turli xil ta’sir ko’rsatishi mumkin. Bularga asabni falajlovchi (zarin, 
zoman,   Vi-Iks),   umumiy   zaharlovchi   (sinil   kislotasi,   xlorsian   va   h.k.), 
zaharlovchi-bug’uvchi (fosgen, difosgen), zaharlovchi teri yiringlatuvchi 
(iprit, azotli iprit), zaharlovchi-qo’zg’atuvchi (xlorasetofenon, adamsit, Si-
Es), zaharlovchi ruxiyatga ta’sir etuvchi (Bi-Zet, LSD) kimyoviy moddalar 
tegishlidir.
Hozirgi vaqtda, yer yuzida bo’lgan jonzodlarni o’ldirish uchun keng 
ko’lamda   bakteriologik   (biologik)   qurollar   ham   qo’llaniladi.   Bunda, 
ommaviy infeksion kassaliklarning tarqalishi, ayniqsa ularning bir-biriga 
juda   tez   o’tib   tarqalishi,   ko’p   yillar   saqlanib   qolishi,   yashirin   ravishda 
qo’llanib   borishi,   ularni   topish   murakkabligi   va   boshqalar   ularning 
qudratini oshiradi.
Bularga asosan o’lat, xolera, sibir kuydirgisi, botulizm va boshqalar 
kiradi.
O’lat  kasalida, odam juda ko’p terlaydi, yo’taladi, yuqori harorat 
beradi va ko’krak qismlari og’rib, umumiy kuchi va xayoli yo’qoladi va 
tez kunda o’limga olib boradi.
Xolera-kasalida, xolera vibrioni natijasida, ich ketishi, qayt qilishi 
va tomirlarning tortishi yuz beradi. Odam juda tez ariqlaydi, harorati 35,1 
0
S ga pasayadi va tez kunda o’limga olib boradi.
Sibir  kuydirgisi   –   terida,   nafas   yo’llarida   va   oshqozonda   bo’lib, 
unda   avvalo   dog’   paydo   bo’ladi,   so’ng   puffakchaga   aylanadi   va   uning 
49

---

ichida qonli suyuqlik yig’ila boshlaydi. Tez orada pufakcha yorilib yara 
paydo bo’ladi, yara qora bo’lib atrofida qo’qimtir shishlar bo’ladi. Bunda 
xarakterli tomon shundaki, odam hyech qanday og’riq sezmaydi.
Botulizm  –   bu   toksinlar   bilan   zaharlanganda   paydo   bo’ladigan 
kassalik bo’lib, ko’p holda o’limga olib boradi.
Ko’p  holda   yuqorida   keltirilgan   ommaviy   qirg’in   qurollari 
kompleks ravishda qo’llanilishi mumkin.
Biologik,   terroristik   aktlarni   sodir   etilishi   ehtimoli   ham   mavjud. 
Ular   tomonidan   ishlatiladigan   biologik   vositalar   tavsifi   jadval-2.2   da 
keltirilgan.
Jadval-2.2
Bioterrorizmni ehtimolli biologik vositalari tavsifi