Samarqand iqtisodiyot va servis instituti turizm: nazariya

Turoperator bu
 -  tijorat maqsadi uchun turizm  mahsulotini
 
sotishga  taklif  etuvchi,  uni  tayyorlash  va  rejalashtirishda
 
bevosita  ishtirok  etuvchi  turizm  bozorining  faoi  subyekti
 
hisoblanadi. 
Turoperator o‘z faoliyati davomida vakolat imtiyoziga 
ega xaridor agentlari nomidan turistik xizmatlarni  bir necha muddat 
ilgari  xarid  etish,  bronlashtirish,  o‘zlashtirish,  turpaketlar  hozirlash 
jarayonlarini amalga oshiradi.
Turoperator  -   turistik  paket  ishlab  chiquvchi  sifatida  turistik 
yo‘nalishlar  ishlab chiqish  va  turlami  shakllantirish  bilan  shug‘ul- 
lanadi, ularning amal  qilishini ta’minlaydi, reklamani tashkil  qiladi, 
turyo‘nalishlar  bo‘yicha  narxlarni  hisoblaydi,  turlami  to‘g‘ridan- 
to‘g‘ri  yoki turistik agentliklar orqali turistlarga sotadi.  Turoperator 
turistlarga  turli  turistik  xizmatlardan  tanlash  imkonini  ta’minlab 
beradi va bir vaqtning o‘zida boshqa shahar va joylarda xizmat ko‘r- 
satishga buyurtma berish vazifasini o‘z zimmasiga olib osonlashtiradi.
Turoperatorlar  turizm  industriyasida  maxsus  rolni  bajaradilar. 
Ular turmahsulotlami  (joylami-samoiyotda,  nomerlarri i-mehmonxo- 
nada)  sotib  oladilar,  turistik  xizmatlar  paketini  shakllantiradilar  va 
foyda olish maqsadida turli to‘g‘ri yoki bilvosita foydalanuvchilarga 
(turistlarga)  sotadilar.  Turoperator  turistik xizmatlarni  alohida  ham 
sotishi  mumkin.  Bu  yo  foyda  olish,  yoki  zaruriyat  yuzasidan 
qilinadi.  Masalan,  imtiyozli  narxlarda  sotib  olingan  samolyotdagi 
joylar sonini  to'ldirish  uchun,  u chiptalami  ham  sotishi  mumkin  va 
bunda u vositachi sifatida boiadi.
Birinchi holda turoperator turistik paketni shakllantirayotganda 
u  turmahsulotlar  ishlab  chiqaruvchisi  sifatida  faoliyat  yuritadi. 
Ikkinchi  holda,  turoperator  xizmatlarini  alohida  sotayotganda 
turistik xizmatlarning ulgurji dileriga aylanadi. Bu holat turoperator 
ishlab  chiqaruvchidan  turistik  paketni  shakllantirish  uchun 
keragidan ortiqcha turistik xizmatlar sotib olganda bo‘lishi mumkin.
228

---

Bundan  tashqari,  hozirda  ko‘p  miqdorda  sotib  olgani  uchun  meh- 
monxonalar  va  xizmatlar  yetkazib  beruvchilar  orasida  tegishli 
imtiyozlarga  ega  boigan  maxsuslashgan  ulgurji  turoperatorlari 
mavjud.  Turoperatoming  yana  bir  ahamiyatli  jihati  shundaki,  u 
turistlar uchun  iqtisodiy  qulay  boigan  turistik paketlami  shakllan- 
tirish uchun oladigan xizmatlarining narxi  o‘zgarishidan kafolatlana 
olish  qobiliyatiga  ega.  Ulgurji  turoperator  narxlari  har  doim  meh- 
monxonalar narxlaridan  arzon boiadi. Ammo baribir turoperatorlar 
mahsulotlarning  keng  ko‘lamining  ulgurji  sotuvchisi  sifatida  emas, 
balki  yangi  mahsulotlar  ishlab  chiqaruvchi  sifatida  ko‘rib  chiqish 
lozim.  Shunda  u  haqiqatga  to‘g“ri  boiadi,  turoperatoming  asosiy 
faoliyati turlar yoki turpaketlami shakllantirishdan iboratdir.
0 ‘zbekiston  Respublikasi  «Turizm  to‘g‘risida»gi  Qonuni 
bo‘yicha  o‘z  turistik  mahsulotini  shakllantiradigan  va  unga  o‘z 
yoilanmasini  chiqaradigan  turistik tashkilotgina turoperator  hisob­
lanadi. Bunday talablami turistik firma bajaradi.  Yoilanma turistlar 
bilan  qilinadigan  bitimga rasmiy  ilovadir  (xizmat  ko‘rsatish joyiga 
ko‘rsatiladigan asosiy hujjat -  vaucherdir).
Turoperatorlik faoliyatida xizmat ko‘rsatishni shakllantirish  va 
sotish  jarayonlarida  turoperatorlaming  tumi  ishlab  chiqishdagi 
tashkiliy bosqich ishlari quyidagi ketma-ketlikda amalga oshiriladi:
•  imkoniyatlar tahlili;
•  talabni o‘rganish;
•  istiqbolni rejalashtirish;
•  xizmatlarni ta’minlovchilar bilan shartnomalar tuzish;
•  tashuvchilar bilan shartnomalar tuzish;
•  yoilanma bahosini ishlab chiqish va realizatsiya qilish;
•  tumi tovar-metodik jihatdan ta’minlash;
•  turistlarni tegishli hujjatlar bilan ta’minlash;
•  realizatsiya;
•  reklama va axborotlar;
•  mutaxassis kadrlar tayyorlash;
•  marshrutga kadrlar tayyorlash;
•  tumi  oikazish  va xizmat ko‘rsatish  sifati  yuzasidan nazorat 
o‘matish.