Samarqand iqtisodiyot va servis instituti turizm: nazariya

20.2. O‘zbekistonda xalqaro turizmni rivojiantirish holati
Globallashuv sharoitida 0 ‘zbekistonda xalqaro turizm sohasini 
rivojiantirish  uchun  qulay  imkoniyatlar  va  shart-sharoitlar  yuzaga 
kelganligi,  turizmning  respublika  iqtisodiyotiga  yanada  integrat- 
siyalashuvi mamlakat iqtisodiyotida muhim ahamiyat kasb etmoqda.
Jahon  iqtisodiyoti  tajribalaridan  ma’lumki,  xalqaro  turizm 
sohasi  mamlakat  budjeti  uchun  zarur  boigan  valyuta  tushumini 
ta’minlash,  yangi  ish  joylarini  vujudga  keltirish  va  shu  bilan 
birgalikda,  aholining  turmush  darajasini  ko‘tarish  uchun  xizmat 
qiladi.  Respublikamiz  xalqaro  turizm  sohasidagi  imkoniyatlarining 
kattaligi bilan qo‘shni mamlakatlardan tubdan farq qiladi.
0 ‘zbekistonning geografik o‘mi, nihoyatda qulay, tabiiy iqlim 
sharoitiga  ega  ekanligi,  insoniyat  rnadaniy taraqqiyotida  ham  katta 
o‘rin  tutadi.  0 ‘zbekiston  betakror,  ajoyib  tarixiy  arxitektura 
yodgorliklari,  shirin-shakar  mevalari,  xilma-xil  milliy  taomlari, 
ajoyib  milliy  an’analari,  urf-odatlariga  ega  boigan  mehmondo‘st 
xalqiga ega. Bularning barchasi  chet ellik turistlar e’tiborim  o‘ziga 
tortadi va ulami 0 ‘zbekistonga yana qayta kelishiga undaydi.
Nufuzli  olimlaming  fikriga  ko‘ra,  0 ‘zbekiston  davlatchi- 
ligining shakllanish tarixi miloddan awalgi ikki minginchi yillardan 
boshlangan va  3,5  ming yildan  ziyod  davmi  qamrab  oladi.  Ko‘hna 
Rim  va  Bobilning  tengdoshi  hisoblangan,  o‘rta  asrlar  ilm-fani, 
san’ati  va  madaniyatining  virik  markazlari  sifatida  dunyoga  dong 
taratgan va YlMESKOning Butunjahon merosi ro‘yxatiga kiritilgan 
Samarqand,  Buxoro,  Xiva,  Shahrisabz  shaharlari  bu  zaminda 
qadimgi  davlatchilikning  shakllanish  va  rivojlanish  markazlari 
boiib kelgan.
327

---

Qadimiy  madaniyatlar  beshigi  bo‘lgan  bu  shaharlarda  ilk  va 
keyingi  o‘rta  asrlardayoq  ilm-fan,  ta’lim-tarbiya  sohalari,  hunar- 
mandchilik  va  savdo-sotiq  keng  rivojlangan,  muhtasham  saroylar, 
masjid  va  madrasalar  barpo  etilgan.  Bunday  go‘zal  shaharlarni 
bunyod  etish  uchun  nafaqat  mohir  usta  va  quruvchilar,  balki 
matematika,  astronomiya,  fizika,  arxitektura,  geometriya,  geode- 
ziya,  seysmologiya  va  kimyo  kabi  fundamental  fanlarni  chuqur 
biladigan olimlarning bilim va tajribasi ham kerak bo‘lgan.
Yuqorida  ta’kidlaganimizdek,  xalqaro  turizmning  pay do 
bo‘lish  va  shakllanish  tarixining  tahlili  savdo  munosabatlarini 
o‘matish, dam olish va sayohat bilan bir qatorda, dunyo xalqlarining 
tarixi,  madaniyati,  urf-odat  va  an’analarini  o‘rganish,  bilish  va 
buning  natijasida  odamlar,  elu  elatlar  o‘rtasida  hamjihatlik,  bag‘ri- 
kenglik fazilatlarini mustahkamlash ham turizmning muhim tarkibiy 
qismi bo‘lgan.
Xalqaro  darajada turistik xizmatlar bozorining rivojlanish  ten- 
densiyalarini  ko‘rib  chiqishda  ko‘pgina  davlatlar  uchun  chiquvchi 
turistlar  oqimining  o‘sishi,  jumladan,  2014-yildan  keyingi  davrda 
chiquvchi  turizmning  yuqori  sur’atlarda  ko‘payishi  kuzatilmoqda. 
Chiquvchi  oqimning  yillik  eng yuqori  ko‘payish  sur’atlari  Birlash- 
gan Arab Amirligida — 49,  8%,  Kipr mamlakatida — 40,7%, Turkiya 
mamlakatida -  31,9% ni tashkil qilmoqda6s.
Dunyoda  hajmi  bo‘yicha  barqaror  hisoblangan  ekskursiya- 
tanishuv turizmi  bo‘yicha Fransiya davlati ustun hisoblansa,  AQSH 
va  Germaniya  davlatlari  xizmat  maqsadidagi  safarlar  bo‘yicha 
ustunlik qilmoqda.
Xalqaro  turizmni  rivojlantirishda  0 ‘zbekistondagi  siyosiy 
barqarorlik, tinchlik- totuvlik muhim ahamiyatga ega bo‘lmoqda.
Xalqaro  turizm  sohasi  rivojlangan  va  rivojlanayotgan  mam­
lakatlar  iqtisodiy  taraqqiyotining  kuchli  katalizatori  1ю‘ИЬ,  chet  el 
valyutasi  va  sarmoyalar  oqimini  ta’minlaydi,  unga  yaqin  soha- 
laming  tez  o‘sishiga,  aholi  bandligi  muammolarini  hal  etishda 
yordam  beradi  va  mamlakatning  dunyo  hamjamiyatidagi  obro‘sini 
oshiradi. Boshqa sohalar bilan qiyoslaganda ancha kam sarf - xarajat
“ United Nations World Tourism Organization.Yearbook of Tourism Statistics. Madrid: UNWTO, 2015.
328

---

bilan  turizm  sohasida  katta  vafyuta  miqdori  kelib  tushishini 
ta’minlashi mumkin.