|
Turizm jarayonida turistni sayohatchidan ajratib turuvchi
asosiy farqlari
№
Farq qiluvchi
belgilar
Turizm (turist)
Sayohat
(sayohatchi)
1
Mamlakat iqti-
sodiyotiga
ta’siri bo'yicha.
Turizm jahon
miqyosidagi kuchli
iqtisodiyot tarmogM
boMib, uning jahon yalpi
ichki mahsulotidagi
uiushi mavjud. Bu yirik
biznes, katta pul va
global miqyosdagi jiddiy
siyosatdir.
Sayohatlaming
iqtisodiyotga
bevosita ta’siri
yo‘q.
2
Qo‘yilgan
maqsadlar
bo‘yicha.
YoMlanmada
ko‘rsatilgan aniq
qo‘yilgan maqsadlar
bilan chegaralangan.
Aniq qo'yilgan
maqsadlar bilan
chegaralanmagan.
44
3.2.1-jadvalning davomi
3
Muddat
mobaynida.
Muddatlari: 3-7 kunlik;
8-28 kunlik; kunlar bilan
belgilangan.
Muddati
beigilanmagan.
4
Ma’lum makonda
boiishi.
Bo‘ladiganjoyi
yoilanma bilan
chegaralangan.
Makoni yoki
boiadigan joyi
chegaralanmagan.
5
Bo‘sh vaqtning
mavjudligi.
Asosan bo'sh vaqt
mobaynida amalga
oshiriladi.
Bo‘sh vaqt boiishi
shart emas. Sayohat
qilish hayot tarzi
hisoblanadi.
6
Borgan joyida haq
to‘lanadigan
faoliyat bilan
shug‘ullanishi
bo‘yicha.
Qonun bo‘yicha borgan
joyida turist uchun haq
toianadigan faoliyat
bilan shug‘ullanish
mumkin emas.
Borgan joyida
sayohatchi uchun
haq toianadigan
faoliyat bilan
shug‘ullanish
mumkin.
7
Mablag‘ bilan
ta’minlash.
Turistning shaxsiy
mablagidan va ijtimoiy
fondlardan.
Homiy tashkilotlar,
davlat va xususiy
jamg'armalar
tomonidan
moliyalashtiriladi.
8
Tashkil qilish va
xizmat ko‘rsatish.
Bu faoliyat turli xil
turistik korxonalar va
xizmat ko‘rsatish
sohalari bilan bogiiq
tarmoqlar tomonidan
amalga oshiriladi.
Tashkil qilish
homiy tashkilotlar,
davlat va xususiy
jamg‘armalar
tomonidan amalga
oshiriladi,
sayohlarga xizmat
ko‘rsalish esa bevo
sita o‘zi tomonidan
amalga oshiriladi.
9
Yashash foliyatiga
ta’siri.
Turist uchun sayohatga
borib kelish dam olish
va o‘z bilimlarini
oshirishga xizmat qiladi.
Sayohatchi uchun
sayohat kasbi yoki
kun ko‘rish manbai,
turmush tarzi boiib
xizmat qiladi.
45
3.3. M arkaziy Osiyo allom alarining turizm bilan bogMiq
sayohatiari
Turizm qadim zamonlardan boshlab sayyoramiz xalqlari
o ‘rtasida do‘st!ik rishtalarini mustahkamlashga xizmat qilgan.
Odamlar yangi oMkalami kashf etish, dunyoni ko‘rish va bilish,
savdo-sotiqni rivojlantirish, madaniy va diplomatik aloqalami
o'm atish maqsadida sayohatga chiqqanlar. Savdo karvonlari yoMlari
kesishgan, madaniyatlar va sivilizatsiyalar tutashgan chorrahada
joylashgani uchun Markaziy Osiyo mintaqasi bu jarayonda muhim
o‘rin tutgan.
0 ‘zga mamlakatiarga aniq maqsadlar bilan sayohat qilish
Markaziy Osiyo oMkasida qadim zamonlardan rivojlangan bo‘lib,
oMkamizdagi ilk sayyohlik ko‘rinishlari «Buyuk Ipak yo‘li» ga
borib taqaladi. Bunda milloddan aw algi H asrda ochilgan Buyuk
Ipak yoMini ahamiyati nihoyatda katta boMgan. Bu yoM faqat savdo-
sotiq yoMi boMmay, ayni paytda dunyo xalqlari o‘rtasida madaniy-
ma’rifiy va ilm-fan taraqqiyoti hamda xalqaro aioqalar yoMi
hamdir.
VII-VIII asrlarda arablar Movarounnahrni zabt etish yoMi bilan
mahalliy xalqning urf-odati, dini va e’tiqodi, qadimdan rivojlanib
kelayotgan madaniyatiga o ‘z ta’sirini o‘tkazib, asta-sekinlik bilan
islom dini kirib kela boshladi. Mahalliy xalqning islom diniga
o‘tishi bilan Markaziy Osiyoni Arab mamlakatlari Makkai Madina
bilan bogMadi. Islom dini farzlaridan biri hajga borish hisoblanib,
movarounnahrliklar o‘z yurtlaridan chiqib, Afg‘oniston, Eron, Iroq,
Suriya orqali o‘tib, Saudiya Arabistonidagi Makka va Madina
shaharlarida haj amalini bajarganlar. Bu yoM mashaqqatli, ogMr, bir
necha oy va yillami o ‘z ichiga olgan boMsa-da, yildan-yilga hajga
boruvchilaming soni ortib borgan.
Ziyoratchi-oiimlarning eng mashhuri deb buyuk muhaddis
Imom Ismoil al-Buxoriyni tan olamiz. Imom Ismoil al-Buxoriy o ‘z
onasi bilan 17 yoshida* hajga borib, bir necha yil Arabistonda
yashaydi. U fiqh hadislarini yigMsh maqsadida Bog‘dod, Damashq,
Balx, Nishopur, Misr va boshqa ko‘pgina arab shaharlarida 40 yil
davomida sayohat qilib, hadislami to‘playdi. Bunga Imom al-
Buxoriyning zamondoshi Abu Iso M uham m ad a t - Term iziyni
46
ham misol qilish mumkin.
Shu davrda uning Bog‘-
dodda ko‘pgina shogird-
lari ham bor edi.
Arab halifaligiga kir-
gan Movarounnahr, Xu-
roson va Xorazmda ma
halliy
tiliarda
yozilgan
asarlar yo'q qilinib, yerli
bilimdonlar, tolibi iimlar
halifalikning markaziy sha
harlari Damashq, Qohira,
Bog'dod, Kufa va Basraga borib, bilim olishgan va arab tilida ijod
qilishga majbur bo iganlar. Bu shaharlar Siiarqning yirik ilm va m a
daniyat markazi b o iib , ular orasida Bog‘dod shahri eng mashhuri
edi. IX asrda bu shaharda «Bayt-ul hikma» - «Donishmandlar uyi»
Siiarqning o 'z davridagi Fanlar Akademiyasi tashkil etilgan edi.
«Bayt-ul hikma»da katta kutub-
xona hamda Bog‘dodda va Damashqda
astronoinik kuzatishlar olib boriladigan
rasadxonalar mavjud edi. Bu yerdagi
toliblar tadqiqotlar bilan bir qatorda, qa
dimgi yunon va hind olimlarining ilmiy
merosini o'rganish va asariarini arab ti-
liga tarjima qilish bilan shug‘ullangan-
iar. Bu yerda o'rta asar ilrnu faniga katta
hissa qo‘shgan ko‘pgina Movarounnahr
va Xuroson olimlari ijod qilishgan.
Quyida Markaziy Osiyo sayyoh olimla-
rining turizm sifatidagi sayohatlari bilan
b o g iiq faoliyatini keltiramiz.
Xorazm ilmiy maktabining ilk
ko‘zga ko'ringan namoyandasi Muhammad al-Xorazmiy b o iib , u,
amerikalik sharqshunos D. Sarton ta'biri bilan aytganda, “Barcha
zamonlarning eng uiug' matematiklaridan biri edi”.
3.3.1-rasm. imom IsmoH a!-Ruxoriyning
sayohatlari
47
Do'stlaringiz bilan baham: |
