Samarqand iqtisodiyot va servis instituti marketing kafedrasi

Qaror qabul qilish bosqichlari va harid markazining roli

Harid		Harid markazining tarkibi
	Jarayonining bosqichlari	Foydala-nuvchi	Nufuzli shaxs	Haridor	Hal qiluvchi shaxs	“Darvoza-bon”
	Ehtiyojlarni aniqlash	Q				Q
	Talablarni shakllantirish	Q	Q			Q
	Yetkazib beruvchilarni qidirish			Q		Q
	Takliflarni baholash	Q	Q	Q	Q	Q
	Yetkazib beruvchilarni tanlash			Q	Q	Q
	Ish ko‘rsatkich-larini baholash	Q

Manba: Webster F.E. and Wind Y. (1972, p. 80), moslashtirilgan
AMALIY TOPSHIRIQLAR:


1-masala. Tadbirkor sotish bozorini bir-biridan farq qiluvchi har bir segment uchun yaroqli bo‘lgan sotish vositalarini o‘rnatish maqsadida alohida segmentlarga ajratadi. Segmentlashtirish ob’ektiv mezonlar bo‘yicha amalga oshiriladi, masalan, jinsi, yoshi, daromadi, yashash joyi, iste’molchilar manfaatlari. Yo‘l sinfidagi velosipedlar uchun bozorni segmentlashtirishda, segmentlashtirish mezoni bo‘lib buyumning konstruksiyasi hisoblanadi. Yo‘l sinfidagi velosipedlar uchun bozorni segmentlashtirish misoli 1-jadvalda keltirilgan.
1-jadval

Segment	Daromadlar, so‘m	Buyumning shakllanishi
1	60000 ....90000	Seriyali jixozlarga ega bo‘lgan andoza model
2	90000.....150000	Yaxshilangan komplektatsiyali o‘rta sinfdagi velosiped
3	150000 dan yuqori	Lyuks komplektatsiyali o‘rta sinfdagi velosiped

1.Velosiped uchun boshqa belgilar bo‘yicha segmentlashtirishni amalga oshiring.

2-masala
Maqsadli bozorning 80% X mahsulotga ijobiy munosabat bildiradi. Ushbu salohiyatli haridorlarning birinchi yarmida harid uchun zarur resurslarning mavjudligi ehtimoli rejalashtirilayotgan davrda 70 %ni tashkil qiladi. Ikkinchi yarmi uchun ushbu ko‘rsatkich 30 %ga teng. Maqsadli bozor 2 mln iste’molchilardan iborat bo‘lsa, rejalashtirilayotgan davrda qancha haridorlar mahsulotni sotib olishga qodirligini aniqlang.
8-amaliy mashg’ulot: В2В bozorida marketing tahlili va raqobat razvedkasi


Amaliy mashg‘ulot uchun reja-topshiriq:

8.1. В2В bozorida marketing samaradorligi tahlili.

8.2. Marketing faoliyatini baholash. Marketing faoliyati ko’rsatkichlarini tahlil qilish.
8.3. Raqobat muhiti. Raqobat ustunligi tahlili. Raqobatbardoshlik ko’rsatkichlari.

AMALIY TOPSHIRIQLAR:

1-masala
Xorijiy bozorda uchta bir xil tovar ishlab chiqaradigan raqobatchi firmalar (A,V,S) mavjud. A firmasi may oyini oxirida haridorlarni tovarlarga ehtiyojini bilish uchun tadqiqot o‘tkazdi. Tadqiqot natijalariga ko‘ra, quyidagi xulosalar chiqarildi, ya’ni A firmani tovar savdo belgilarini obro‘si 40%, B – 40%, C – 20%. Iyun oyini oxirida haridorlarni tovarlarga ehtiyojini bilish uchun tadqiqot qaytadan o‘tkazildi va natijada quyidagi ko‘rsatichlar aniqlandi: A-42%; B-30%; C-20%. Ushbu dinamikani ko‘rsatkichlari A firmani marketing bo‘limining mutaxassislarini qoniqtirdi. Ammo, mazkur vaziyatda A firmani raxbariyati o‘zini faoliyatida S firma tovarlarini bozordagi obro‘si o‘sib borishini hisobga olish kerak, ya’ni kelajakda ushbu tendensiya A firmani bozor ulushiga qanday ta’sir ko‘rsatishni aniqlash kerak (1-jadval).
1-jadval
Haridorlar talab dinamikasini tahlili

Firma	May oyiga haridorlar soni	Jalb qilingan haridorlar soni				Umumiy jalb qilingan haridorlar soni		Yo‘qotgan haridorlar soni							Umumiy yo‘qotgan haridorlar soni			Iyun oyiga haridorlar soni
								A		B		C
		A	B	C
A	400	0	120	20	140		0		80		40		120			420
B	400	80	20	20	100		120		0		80		200			300
C	200	40	0	0	120		20		20		0		40			280

1-jadvaldan ko‘rinib turibdiki, iyun oyida A firmani haridorlarni soni bo‘yicha B (120) va S (20 kishini jalb qilgan) firmalarga nasbatan eng katta. Lekin, agar haridorlarni har bir firmani tovar savdo belgilariga munosabatini ko‘rib chiqsak, bunda quyidagi ko‘rsatkichlarga ega bo‘lamiz (2-jadval).

2-jadval
Iyun oyida haridorlarni kelish va ketish koeffitsiyentlarini hisobi

Iyun oyni oxiriga	May oyni oxiriga
	A	B	C
A	280 : 400 = 0,7	120 : 400 = 0,3	20 : 200 = 0,1
B	80 : 400 = 0,2	200 : 400 = 0,5	20 : 200 = 0,1
C	40 : 400 = 0, 1	160 : 400 = 0,2	160 : 200 = 0,8

Shunday qilib, haridorlarni A firmasini tovar belgisiga munosabati 70%, B firmadan haridorlarni ketishi 20% va B firmadan A firmaga haridorlarni utishi 30%. Shu vaziyat saqlangan holatda uchta firmani bozordagi ulushlarini hisoblab chiqamiz.

MINI-TESTLAR

1. 
   Anomiya (anomie) deganda nimani tushunasiz?
   

A) istemolchining faqat tovardan foydalangandan so‘ng xaqiqiyligining samimiyligi baholanuvchi tasdiqlar
B) predmetlar va xodisalarga malum bir usulda etibor berish qobiliyatini aks ettiruvchi tushuncha
C) madaniyatning nomoddiy elementlari: qimmatdorliklar, qarashlar, g‘oyalar, individualliklar tiplari, diniy etiqodlar
D) ijtimoiy qimmatdorliklar va meyorlarga nisbatan hurmatning kuchsizlanishi natijasidagi ijtimoiy beqarorlik

2. 
   Argument (argument) deganda nimani tushunasiz?
   

A) oqilona, ilhomlantiruvchi fikrni shakllantiruvchi reklama murojaat-nomasining elementi
B) predmetlar va xodisalarga malum bir usulda etibor berish qobiliyatini aks ettiruvchi tushuncha
C) inson faolligi (faoliyati), manfaatlari, fikrlari mezonlari
D) ijtimoiy qimmatdorliklar va meyorlarga nisbatan hurmatning kuchsizlanishi natijasidagi ijtimoiy beqarorlik

3.