Samarqand iqtisodiyot va servis instituti marketing kafedrasi «himoyaga ruxsat etildi»

 

firma  yoki  kompaniya  o‘z

 

raqiblarining  xatti  harakatlarini  kuzatib 

bormasa  u  ko‘zini  boglab  olib  raqobatlashmoqchi  bo‘lgan  hisoblanadi.  Xuddi 

shaxmatdagidek raqobat kurashida ham raqibining keyingi yurishini oldindan ko‘ra 

bilish  bebaxo  ahamiyatga  egadir.  Agar  raqibining  keyingi  qadamini  bilmasa, 

kompaniya  Galaba  qozonolmaydi.  Bu  boradagi  raqobat  kurashi  quyidagi 

yo‘nalishlarda olib boriladi: 

1-Raqiblar  strategiyasini  aniqlash.  Buning  uchun  raqib  kompaniya 

faoliyatining  asosiy  iqtisodiy  ko‘rsatkichlari  ,  uning  bozordagi  mavqei  ,  strategik 

maqsadlari raqobat strategiyasi o‘rganiladi. 

2-Kelajakda  tarmoqning  yetakchisi  bo‘lishi  o‘ki  yetakchi  bo‘lgan 

firmalarni  aniqlash.  Buning  uchun  har  bir  firmaning  potensial  imkoniyatlarini 

o‘rganib  ularning  ichidan  boshqalardan  o‘zib  ketish  o‘ki  o‘zib  bo‘lgan  firmalar 

belgilanadi.  Kelajakda  qaysi  firmalar  o‘z  mavqeini  yo‘qotadi  ,  qaysi  biri  yetakchi 

bo‘lishi  mumkinligini  to‘g‘ri  belgilash  firmaning  strategiyasini  tuzishda  muxim 

ahamiyat kasb etadi. 

 3-Raqiblarning  keyingi  qadamini  oldindan  ko‘ra  bilish.  Agressiv  raqib 

odatda  qandaydir  yangi  strategik  qadam  qo‘yadi.  O‘zining  bozordagi  mavqeidan 

qanoatlanadigan  firmalar  esa  amaldagi  strategiyasini  saqlab  turadi.  Omadsiz 

firmalarning  axvoli  shuqadar  yomon  bo‘ladi-ki,  ular  yaxshi  o‘ylanmagan  bo‘lsa 

ham xujumga o‘tishga majbur bo‘ladilar. 

Raqibning  keyingi  qadamini  oldindan  aytib  berish  uchun  o‘sha 

kompaniyadagi vaziyatni raxbariyatning kayfiyatini, ularning fikrlash tarzini bilish 

lozim.  Raqib  xaqida  axborot  yig‘ishga  qaratilgan  razvedka  faoliyati  uning 

harakatlarini oldindan bilish va samarali qarshi choralar ko‘rish imkonini beradi. 

Muvaffaqiyatning asosiy omillari (MAO) - muayyan tarmoqdagi moliyaviy 

va  raqobatli  muvaffaqiyatning  asosiy  belgilovchi  omillaridir.  Ularni  aniqlash  - 

strategiya  ishlab  chiqishning  asosiy  yo‘nalishlaridan  biridir.  Ular  strategiyani 

---

15 

 

ishlab  chiqishda  hal  qiluvchi  rol  o‘ynashi  mumkin,  biroq  ular  turli  tarmoqlarda 

turlicha  bo‘ladi.  Odatda  bir  tarmoqqa  shunga  o‘xshash  uch-to‘rtta  omil  harakterli 

bo‘lib,  ularning  bir-ikkitasi  eng  muhimi  bo‘lib,  taxlilning  vazifasi  ularni 

aniqlashdan iborat bo‘ladi. 

Quyida  muvaffaqiyatning  asosiy  omillari  ning  turlari  va  ularning  tarkibiy 

qismlari sanab o‘tilgan: 

1. Texnologiyaga bog‘liq omillar: 

- ilmiy tadqiqotlarning saviyasi; 

- ishlab chiqarish jarayonlarda innovatsiyalarga qodirlik; 

- mahsulotda innovatsiyalarga qodirlik; 

- mazkur texnologiyada ekspertlarning roli. 

2. Ishlab chiqarish bilan bog‘liq omillar: 

-  kam  harajatli  ishlab  chiqarishning  samaradorligi  (ishlab  chiqarish 

ko‘lamidan tejash, to‘plangan tajriba samarasi); 

- ishlab chiqarish sifati; 

- yuqori fond qaytimi; 

-  ishlab  chiqarish  harajatlarning  kam  bo‘lishi,  kafolatlanadigan  xolda 

joylashtirilishi; 

- tegishli malakali ishchi kuchi bilan ta’minlash,  

-  yuqori  mexnat  unumdorligi  (ayniqsa  ko‘p  mehnat  talab  qiladigan 

soxalarda); 

- arzon loyixalashtirish va texnik ta’minot; 

- 

ishlab 

chiqarishning 

model 

va 

o‘lchamlarning 

o‘zgarishiga 

moslashuvchanligi. 

Muvaffaqiyatning  kalit  omillari  (M.K.O)-bu  raqobatbardosh  bo‘lish  va 

moliyaviy  barqarorlikka  erishish  uchun  firma  ta’minlashi  lozim  bo‘lgan  raqobat 

imkoniyatlari  va  faoliyat  natijalaridir.  muvaffaqiyatning  kalit  omillari  shunday 

omillarki,  ularga  firma  aloxida  e’tibor  berishi  kerak  ,  chunki  ular  firmaning 

muvaffaqiyati  yoki  muvaffaqiyatsizligini belgilab beradi. Masalan: pivo sanoatida 

ishlab chiqarish quvvatlarining to‘liq bandligini ta’minlash shunday omilga kiradi. 

---

16 

 

(bu  ishlab  chiqarish  harajatlarini  minimallashtirib  beradi)  muvaffaqiyatning  kalit 

omillari  har bir tarmoqda o‘ziga  xos  xususiyatga , ko‘rinishga ega bo‘ladi.  Ayrim 

tarmoqlarda  muvaffaqiyatning  kalit  omillari  3-4ta  bo‘lishi  mumkin  ,  lekin  xal 

qiluvchi ahamiyatga 1 yoki 2 tasi ega bo‘ladi.