Samarqand iqtisodiyot va servis instituti marketing kafedrasi

4-chizma. Tijorat faoliyatini jadallashtirish va marketing
konsepsiyalarining qiyosiy tavsifi

Hozirgi kunda marketing amaliyotida ijtimoiy va axloqiy masalalarni hisobga olish zaruriyati ijtimoiy-axloqiy marketing konsepsiyasining rivojlanishini keltirib chiqardi. Bugungi kunda atrof-muhitning ifloslanishi, aholi sonining tez sur’atlar bilan o’sishi marketingning ana shu konsepsiyasidan foydalanishni taqozo etadi. Bu konsepsiya firmaning foydaliligi, iste’molchilar ehtiyojlarini qondirish darajasi va jamiyat manfaatlari kabi uch omilning o’zaro uyg‘unlikda bo’lishini talab qiladi.

Ijtimoiy-axloqiy marketing konsepsiyasi u nafaqat bitta shaxsning, balki butun jamiyat ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan. Korxona foydasi, haridor ehtiyojlari va jamiyat manfaatlarining o‘ziga xos muvofiqlashuvi va o‘zaro bog‘lanishi sodir bo‘ladi.


2-mavzu bo’yicha nazorat va mulohaza uchun savollar:
1. Marketing konsepsiyalarining shakllanishiga ta’sir qilgan omillar?
2. Ishlab chiqarishni takomillashtirish konsepsiyasining bosh maqsadi nima bo‘lgan?
3. Tijoratni jadallashtirish konsepsiyasining asosiy maqsadi nima bo‘lgan?
4.Hozirgi kunda marketingni qaysi konsepsiyalari keng qo‘llanilmoqda?
5. Sizning fikringizcha jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi sharoitida marketingni qaysi konsepsiyalari korxona uchun muvaffaqiyat keltirishi mumkin va nima uchun?
6. Marketing rivojlanishining asosiy bosqichlari, ularning o‘ziga xosligini tushuntirib bering.
3-Mavzu (4 soat): Marketing funksiyalari, vazifalari va tamoyillari.
5-ma’ruza: Marketing funktsiyalari va asosiy tamoyillari
Reja:
1. Marketingni asosiy tamoyillari.
2. Marketing funksiyalari va faoliyati mazmuni.

1. 
   Marketingni asosiy tamoyillari.
   

Marketing tamoyillari uning g‘oyaviy yo‘nalishini va korxonaning boshqarish tizimidagi marketing yondashuvlarini belgilaydi. Hozirgi sharoitda marketingning asosiy, birlamchi tamoyili muayyan iste’molchilarning muammolarini samarali hal qilishga qaratilgan. Bozorda tovarning muvaffaqiyat qozonishi u yoki bu tovar mijoz oldida turgan muammoni qanchalik samarali hal qila olishiga bog‘liq. Bu yondashuv o‘z navbatida quyidagi tamoyillarda aniqlashadi va rivojlantiriladi:
— iste’molchiga yo‘naltirilganlik;
— talabni prognozlash va shakllantirish;
— qarorlarning kompleksliligi va ko‘p variantliligi;
— qarorlarning markazlashtirilmaganligiga urg‘u berish va holatlarni boshqarish;
— istiqbolga yo‘naltirilganlik;
— dasturlimaqsadli yondashuv.
Aynan ana shu tamoyillar marketingning yangi, eng harakterli belgilarini ochib beradi. Keltiriladigan belgilar to‘plami kengayishi yoki torayishi mumkin, lekin asosiy tamoyil — to‘liq iste’molchiga yo‘naltirilish — albatta mavjud bo‘ladi. Pirovard natijada bu tamoyil boshqa hamma tamoyillarning paydo bo‘lishi va shakllanishini belgilab beradi.
Marketing tamoyillari marketing asosini va uning mohiyatini ochib beruvchi holat, talabdir. Marketingni mohiyati – tovar ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish albatta iste’molchiga, talab ishlab chiqarish imkoniyatlarini doimo bozor talabiga mo‘ljallashdan iborat. Marketing mohiyatidan quyidagi asosiy tamoyillar kelib chiqadi:
 iste’molchilarga nima kerak bo‘lsa o‘shani ishlab chiqarish kerak;
 bozorga tovarlar va xizmatlar taklifi bilan emas, balki iste’molchilarn muammolarini yechish vositalari bilan ishlash;
 tovar ishlab chiqarishni ehtiyoj va talabni tadqiq qilgandan so‘ng tashkil etish kerak;
 firmani ishlab chiqarish-eksport faoliyatining oxirgi natijalariga konsentrlashganini kuchaytirish;
 marketing konsepsiyasi vositalarini qo‘llash asosida marketing dasturini shakllantirishga olib keluvchi qo‘yilgan maqsadlarga erishish uchun kompleks yondoshish va maqsadli dastur uslubini ishlatish;
 tovarni iste’molchiga siljitishni barcha bo‘g‘inlarini marketing bilan qamrab olish maqsadida bir vaqtni o‘zida maqsadli yo‘naltirilgan ta’sir asosida bozor talabiga mos keluvchi tovar ishlab chiqarish strategiya va taktikasini qo‘llash;
 korxona faoliyatini va marketing xizmatini bozorda tovar xulq-atvorini bashorat qilishi va strategik rejalashtirishni amalga oshirish asosida samarali kommunikatsiyani uzoq muddatli istiqboliga mo‘ljal olish;
 tovarni yashash davrini barcha bosqichlarini ishlab chiqarish va tovar taqsimlashni ijtimoiy va iqtisodiy omillarini hisobga olish;
 tashkilot va tarmoqlar rejasiga nisbatan bozorni birlamchi ekanligini eslash;
 talab va taklifni balanslashtirish maqsadida rejalarni tarmoqlararo koorrdinatsiyalash va o‘zaro ta’sirini ushlab turish;
 tovar bozori yoki firma imiji (obro‘yi) va raqobatli afzallikni qidirish va shakllantirish jarayonida aniq holatda agressivlikka, hujumkorlikka, faollikka intilish, umumiy holda marketingning asosiy tamoyillari – bu bozorni bilish, unga moslashish va bozorga ta’sir o‘tkazishdan iborat.

2.