Samarqand iqtisodiyot va servis instituti marketing kafedrasi

Raqobat doirasi - raqiblar tomonidan kiritilayotgan mahsulot, xizmatlar turi va bozorning qamrab olish doirasi.
Raqobat predmeti- tovar va xizmatlar bozorida korxonalar mijozning pulini va ishonchini egallashga harakat qiladi. Keng ma’noda raqobat predmeti- mijoz talabini qondirishdir.
Raqobat ob’ekti- tovar va xizmatlarining iste’molchilari-ya’ni mijozlar. Bozorda raqobat «predmet»i va «ob’ekt»i bir ma’noga ega emas, ya’ni raqobat kurashining ikki xususiyatini belgilaydi: tovar va xizmat – bir tomondan va mijoz ikkinchi tomondan.
Raqobat sub’ekti- raqib, ya’ni iste’molchilarga xizmatlar va mahsulotlar, yoki o‘rnini bosuvchi tovarlarni taklif qiluvchi firma yoki boshqa yuridik shaxs.
Yuqoridagi tushunchalarga e’tibor berib qaraydigan bo‘lsak, bozordagi raqobat tovar va xizmatlarning uziga xosligiga boglikligi ayon buladi..
Raqobat sub’ektlarini bir jinsli, bir turdagi tovar guruxi bilan iste’molchilarning aloxida bir segmenti uchun kurashayotgan shakli mavkeyidan kat’iy nazar turli xil firmalar tashkil etadi.
Raqobatning mohiyati tovar va xizmatlarning muayyan bozordagi xususiyati - korxona va uning tovar va xizmatlari raqobatbardoshligida namoyon bo‘ladi.
Demak, raqobatbardoshlik tushunchasini quyidagi tarzda ifodalashimiz mumkin: raqobatbardoshlik iqtisodiy kategoriya bo‘lib, iqtisodiy faoliyatning loyixalash, ishlab chiqarish, taqsimot va iste’mol jixatlarini vaziyatli yondashuvini ifodalaydi. Raqobatbardoshlik iqtisodiy tizimning barcha elementlari uchun xos bulsada, bozorni kayta taqsimlash jarayonida paydo bo‘ladi.
Raqobatbardoshlikning ma’lum tariflarini tahlil qilar ekanmiz, raqobatbardoshlikning moxiyatini ochib beruvchi quyidagi xususiyatlarni ochishga olib keldi:
- tovar va xizmatlar raqobatbardoshligi- uning iste’molchi uchun jalb eta olish qobiliyatining o‘lchovidir;
- tovar va xizmatlarning jozibadorligi turli darajadagi talablarning qondirilish darajasi bilan ifodalanadi;
- taklif etilayotgan talablarning tarkibi, ularning ustunligi xizmatlarning turiga, tipiga va iste’molchilariga bog‘liq;
- raqobatbardoshlik iqtisodiy kategoriya sifatida aynan bir bozorni va aynan analog xizmatni kurib chiqishni talab etadi.;
- raqobatbardoshlik dinamik xususiyatga ega-ya’ni raqobatbardoshlik muayyan vaqt oralig‘ida, bozor konyunkturasining o‘zgarishini e’tiborga olgan xolda ko‘rib chiqishni talab etadi;
- raqobatbardoshlik tahlil qilinayotgan xizmatlarning xayotiy siklining qaysi bosqichidaligiga bog‘liq;