Samarqand iqtisodiyot va servis instituti ekskursiya xizmatini tashkil qilish

12.1-jadval
Turizmdagi maxsus turlarning geografiyasi________
№
Turizmdagi
maxsus
tu rla r
Turizmda qiziqish,
foydalanish obyekti
Ommaviy rivojlangan,
joylashgan tumanlar
1
Milliy
madaniyatga
qiziqish
turizmi
Urf-odatlar, oila hayoti, mil- 
liy etiket, kattalar va yoshlar 
munosabati, uy tutish, kelin 
to ‘y, sunnat 
to ‘y, mehrnon kutish va meh- 
mondorchilik. marosimlari
0 ‘zbekiston Respub- 
likasining barcha 
viloyatlari, shaharlari, 
tumanlari, qishloqlari
2
Agroturizm
(qishloq
turizmi)
Qishloqlaraing turli- 
tumaniigi va tabiiy- 
tarixiy davrda yuzaga 
kelishi, qishloq aholisi 
hayoti, fermerlar hayoti va 
faoliyatiga qiziqish.
Respublikamiz hudud- 
laridagi qishloqlar, 
(og'dagi 
qishloqlar, suv 
havzalaridagi qishloqlar
3
Etnik va 
sog‘inish 
turizmi
Xalqlar, ellar, urug‘lar, 
ularning yashash tarzi, mil­
latlaming urf-odatlari, kelib 
chiqishi tarixi, joylashishi, 
o'zaro aJoqalari. Xalqiarning, 
millatlaming har xil sabablar 
bilan dunyo bo‘ylab tarqalib 
ketishi, ularning bir-biiiariga 
intilishi. sog'inishi
O'zbekiston Respub­
likasi, dunyo mam- 
lakatlari doirasida 
va qo‘shni Markaziy 
Osiyo davlatlari
4
M illiy san’at 
turizmi
Milliy san’at, qo‘shiqchilik, 
raqs, rassomchilik, baxshilar 
hayoti, askiyalar, laparlar, 
milliy foiklor
0 ‘zbekiston
Respublikasining
hududlarida
4.1 Qo‘shiq- 
chilik
4.1 Xorazm usuli
Qoraqalpog'islon Re­
spublikasi, Xorazm va 
Buxoro viloyatlari
228

---

4.
/
4.1.2. Samarqand usuli
Zarafshon vodiysi
4.3.3. Farg'ona usuli
Farg'ona vodiysi
4.2.Qo‘shiq- 
chilikda bax- 
shtiar faoliyati
4.2.1 Qashqadaryo- 
Surxondaryo usuli
Qashqadaryo va 
Surxondaryo viloyatlari
4.2.2. Zarafshon -
Nurota usuli
Samarqand va 
Navoiy viloyatlari
4.2.3. Xorazm usuli
Qoraqalpog‘iston Re­
spublikasi va Xorazm 
viloyati
4.3 Raqs 
san’ati
4.3.1. Хогагяп usuli
Xorazm va Buxoro 
viloyatlari
4.3.2. Qoraqalpoqcha 
usuli
Qoraqalpog‘iston Res­
publikasi
4.3.3. Buxorocha usuli
Tojikiston Respublikasi 
va Buxoro viloyati
4.3.4. Farg'onacha usuli
Farg'ona va 
Toshkent viloyatlari
4.4 Askiyalar, 
aytishuvlar
4.4.1. Askiyalar
Farg'ona vodiysi
4.4.2. Aytishuvlar
Qoraqalpog'iston Re­
spublikasi va 
Xorazm viloyati
4.5 Milliy 
rassomchilik 
va haykaltaro­
shlik
4.5.1. Rassomchilik
Samarqand, Buxoro, 
Xiva va Toshkent 
viloyatlari
4.5.2 Haykaltaroshlik
Samarqand va 
Toshkent shaharlari
4.6. Milliy 
folklor 
san’ati
4.6.1. «Boysun» folklori
Surxondaryo 
viloyatining 
Boysun tumani
4.6.2 «Lazgi» folklori
Xorazm viloyati
4.6.3 «Besh qarsak» 
folklori
Samarqand viloyatining 
Urgut tumani
4.6.4 «Oyguloyim» 
folklori
Qoraqaipog'iston Res­
publikasi
5
Tabiiy-tarixiy 
tasvirlar tur- 
izmi 
5.1 Tabiat 
muzeylari
5.1.1 .Sharsharalar
« Arslonbob»-Farg‘ ona 
viloyati
229

---

5.
1
5.1.2. Qadimiy 
buloqlar
Jizzax viloyatining 
Baxmal, Forish, 
G‘allaorol tumanlari, 
Navoiy viloyatining 
Nurota tumani, 
va h.k.
5.2 Qoyatosh- 
lar- 
dagi qadimiy 
rasmlar
5.2.1 .Tabiat 
haykallari
Samarqand viloyati­
ning Urgut va Nuro- 
bod tumanlari, Jizzax 
viloyatining G ‘allaorol 
tumani, Navoiy viloya­
tining 
Nurota tumani
5.3 Hayvonot 
bog'lari
5.3.1.Noyob hayvonlar 
yashash tarzi
Toshkent va Termez 
shaharlaii
5 .4 .0 ‘lka-
shunoslik
muzeylari
5.4.1. Dunyo tabiatidagi 
hayvon va parrandalar 
kolleksiyasi
Viloyatlar markazi 
bo ig an shaharlar
6
Milliy hunar­
mandchilik 
turizmi
6.1.Durad- 
gorlik 
va uning 
maktablari
6.1.1.Yog‘ochga o‘yma shakl 
solish
Xorazm, Urgut, Sa­
marqand, Buxoro va 
Farg'ona usullari
6.2. 
Kulolchilik 
va uning 
maktablari
6.1.2.Sovg‘alar,
sandiqchalar
Buxoro va 
Samarqand usullari
6.2.1. Sopol buyumlar 
yasash
Xorazm, Buxoro, Sa­
marqand va 
Farg‘ona usullari
6.3.Kashta­
chilik, 
zardo'zlik, 
milliy 
liboslar 
tikishdagi 
y o ‘nalishlar
6.3. l.M atoga rangli gul 
solish
Buxoro, Samarqand, 
Jizzax va Cho lliklar 
usullari
230

---

6.3.2. Zardo‘zlik, 
kashtachilik
Urgut,
Buxoro, Samarqand va 
Farg‘ona usullari
6.3.3. Milliy do‘ppi
Farg‘ona, Namangan, 
Buxoro va Xorazm 
viloyatlari
■v
6.3.4. Milliy to ‘n
Xorazm, Surxondaryo, 
Toshkent, Farg‘ona va 
Jizzax viloyatlari
6.3.5. Atlas vabeqasam
buyum iar
M arg'ilon shahri
6.3.6. В ахта! buyumlar
Samarqand shahri
6.4.1. Temirchilik, 
qadimiy asboblar
Respublikadagi
tumanlar
6.
7
6.4.2. Misgarlik
Samarqand, Buxoro, 
Farg‘ona va Xiva sha- 
harlari
6.4.3. Musiqasozlik
Samarqand, Xorazm va 
Farg'ona viloyatlari
6.4.4. Beshiksozlik
Samarqand, Buxoro va 
Farg'ona viloyatlari
6.4.5. Aravasozlik
Q o‘qon shahri
6.4. Milliy 
ustachilik
6.4.6. Sandiqsozlik
Urgut shahri, Sarnarqa- 
nd, Buxoro va Farg‘ona 
viloyatlari
6.4.7. Egarsozlik
Jizzax viloyatining 
Baxmal tumani va Qa­
shqadaryo viloyati
6.4.8. M ahsido‘zlik
Namangan viloyati
6.4.9. Gilamchilikva palos 
to ‘qish
Xorazm va Jizzax 
viloyatlari, Navoiy 
viloyatining Nurota 
tumani hamda 
Cho‘l xalqi
231

---

Milliy 
o'yinlar tur­
izmi 
7 .l.K o ‘pkari
-
uloq
7.1. Chavandoz ot 
ustidagi 
tortishuvga 
marraga uloq olib 
borish - ko‘pkari
. . .
. . 
.
Qashqadaryo, Jizzax va 
Navoiy viloyatlari
7.2. Milliy 
kurash
7.2. Polvonlar kurashi 
musobaqasi
Buxoro, Qashqadaryo 
va Surxondaryo vilo­
yatlari
7
7.3. Q o‘chqor 
urishtirish
7.3. Q o'chqor urishtirish 
musobaqasi tomoshasi
Qoraqalpog‘iston Re­
spublikasi. Xorazm va 
Buxoro viloyatlari
7.4. X o‘roz 
urishtirish
7.4. X o ‘rozlar jangi 
tomoshasi
Samarqand, Buxoro va 
Farg'ona shaharlari
7.5. Bedana 
urishtirish
7.5. BedanaJar jangi 
tomoshasi
Samarqand, Buxoro va 
Farg'ona shaharlari
7.6.Dorbozlik
7.6 Baland tortilgan 
arqonda yurish, о ‘yin 
ko‘rsatish
Toshkent va Farg'ona 
viloyatlari
8
G'orshunoslik
turizmi
8.1. Tabiatdagi yer osti 
qasrlariga sayohat.
8.2. Amir Temur g ‘origa
qiziqish
0 ‘zbekiston hududi- 
dagi g ‘orlar 
(400
ma- 
konda) va Qashqadaryo 
viloyati
9
Hayot uchun 
xavfli sport 
o'yinlari tur­
izmi
Xorij mamlakatlarida
Xorij mamlakatlari
Maxsus turlarning geografiyasini o‘rganishdan quyidagi xulo- 
salar kelib chiqadi :
Turizmdagi maxsus turlarning Respublikamizning deyarli bar­
cha hududlarida manzillari bor. Jadvaldagi m a’lumotlar dastlabki 
kuzatuvlar natijasi bo‘lib turizmdagi maxsus turlarning biz bil- 
magan manzillari ham juda ko‘plab tumanlar, shaharlar va qishloq- 
larda faoliyat ko‘rsatib kelayotganligini anglash, tushunish qiyin 
emas.
Respublikamizdagi maxsus turlarning aksariyat turlari shahar- 
larimizda va tumanlarda joylashgan. Ayniqsa Buxoro, Samarqand,
232

---

Toshkent, Xiva, Shahrisabz shaharJarida boshqa xalqlarda, mam- 
lakatlarda uchramaydigan mojizaviy, insonni hayratga soladigan, 
sovg'abop va umumiy foydalanishga juda zarur bo'lgan osori- 
atiqa buyumlar, qadimiy asbob-uskunalar ishlab chiqarilmoqdaki, 
ichki va xalqaro turizmda bunday imkoniyatlardan hanuzgacha 
foydalanilmay keHnayotganligining o‘zi afsuslanarli holdir.
Turizmdagi maxsus turlardan Samarqand, Buxoro, Toshkent, Xiva, 
Farg'ona vodiysi va Shahrisabz shaharlarida majmuali foydalanish- 
ning tashkiliy jihatlari tezkor usullarda ishlab chiqilishi kerak.
M a’lumki, xalqaro turistlar(ekskursantlar) oqimi yuqorida 
qayd qilingan shaharlarda kuzatilmoqda. Bu turistlar (ekskursant- 
lar) asosan tarixiy va madaniy obidalarga va ziyoratgoh joylarga 
tashrif buyurmoqdalar. Ana shu turistlami(ekskursantlarni) ushbu 
shaharlardagi maxsus turizm turlariga taklif qilish, qiziqtirish usul- 
larini qo!llash mumkin.
Bunday maqsadlar
ni, rejalami
amalga oshirish uchun shahar­
lardagi maxsus turlarning jahon andozalari bo‘yicha shakllantiril- 
gan, sifatli naqshlangan buklov reklamalarini o‘zbek-rus va ing- 
liz tillarida axborot hamda tushuntirishlar bilan mehmonxonalar, 
turistik firmalarga tarqatish va bu buklov]ami xorij davlallardan 
kelgan turistlarga bepul yoki sovg‘a sifatida olishlarini ta ’minlash 
amalda kutilgan usullardan bo'lishi shubhasizdir. Bu buklovlar 
turist vataniga qaytganidan keyin uning ko‘plab vatandoshiarini 
qiziqtirishi mumkin.
Turizmdagi maxsus turlarning hunarmandchilik, ustachilik 
markazlari shaharlarda joylashganligi uchun shahardagi talaba- 
lar, kollej va akademik litseylar o ‘quvchilarini shuningdek, atrof 
tumanlardagi maktablar o ‘quvchilarini imtiyozli ekskursiya usu- 
lida bu hunarmandchilik va ustachilik markazlarini ko‘rishlarini 
ta ’minlash ichki turizmning rivojiga ijobiy tasir ko‘rsatishini yax- 
shi anglashimiz kerak.
Turizmdagi maxsus turlardagi milliy o ‘yinlarimizni turistik 
firmalar yoki turistik tashkilotlar tashkil qilishiga aslo hojat yo‘q.
233

---

Bu o‘yinlarni xalqimiz o ‘z mavsumlarida doimo tashkil qiimcq- 
dalar. Turizm sohasidagi mutaxassislarning vazifasi turisliarni 
(ekskursantlarni) bu milliy o ‘yinlarga taklif qilish hisoblanadi. 
Taklifgacha esa o ‘yinlarga yetib borish marshrutlari aniqlangan 
va turistlarga (ekskursantlarga) ko‘rsatiladigan barcha xizmatlar 
ko‘rsatish majmualari, sharoitlari yaratilishi talab qilinadi.
Turizrnning maxsus turlaridan biri bo‘lgan milliy hunarmand- 
chiligimiz namunalariga ekskursiya xizmati dasturini misol qilib 
keltiramiz: