Samarqand iqtisodiyot va servis instituti ekskursiya xizmatini tashkil qilish

Insonlarda kliniko'lim 5-7 daqiqa davom etib, bunda inson na­ fas olmaydi, yurak qisqarishlari kuzatilmaydi, biroq to‘qimalarda qaytmas jarayon belgilari hali mavjud bo‘lmaydi. Bu davrda or-ganizmni hali hayotga qaytarish mumkin bo‘ladi. 8-10 daqiqa o‘tgach biologik о ‘lim jarayoni qayd etiladi. Bu fazada jabrlanuv-chi hayotini hayotiy muhim a’zolari miyada, yurakda, o'pkada

266

qaytmas jarayon sodir bo‘lganligi sababli saqlab qolish mumkin boMmaydi.
Jabrlanuvchini jonlantirish (reanimatsiya) chora-tadbirlari-


ni o‘tkazish usuilarL Sun’iy nafas berishni «og‘izdan-og'izga», «og‘izdan-burunga» o ‘tkazish usullari mavjud bo‘lib, jabrlanuvchi nafas olmayotganda, qiyinchilik bilan (o‘qtin-o‘qtin, falvasali) na­ fas olganida yoki nafas olishi yomonlashib borayotganda o'lkazish kerak. Sun’iy nafas berishni mustaqil nafas olishpaydo bo'lgandan keyin davom ettirish kerak emas. Sun’iy nafas berishda gid quyi-dagilarga amal qilishi kerak:

imkon darajasida jabrlanuvchini orqasi bilan yotqizish;

jabrlanuvchini siqib turgan narsalaridan (sharfni olish, yo-qasini yechish, kamarini yechish va h.k.) ozod qilish;

jabrlanuvchi og‘zini yot narsalardan tozalash;

og‘iz katta ochilgan va pastki jag‘ oldinga yo‘naItirilgan bir vaqtda pastki tishlar yuqoridagi tishlardan birmuncha oldin-da bo‘lishini saqlagan holatda sun’iy nafas berish. Agar og‘izni ochish imkoni bo'lmasa, u holatda ildiz tishlar orasi bilan (og‘iz burchagiga) metall plastika yoki qoshiqcha qo‘yish mumkin va og‘izni ochish lozim;

jabrlanuvchi yonboshida turish, bir qo‘lni uning boWniga o‘tkazish boshqa qo‘l kafti bilan uning peshonasidan ushlab bosh-ga maksimal bukilish holatini (aksirash holatini) berish lozim;

jabrlanuvchiga egiiish chuqur nafas olib og‘ziga sun’iy nafas berish. Sun’iy nafasni doka, qo‘l ro‘molcha, maxsus havo o‘tkazgich moslama orqali amalga oshirish lozim;

mustaqil nafas olish boMmagan va puls bo‘lgan taqdirda sun’iy nafas berishni o ‘tirgan holatda yoki vertikal holatda berish mumkin;

sun’iy nafas berishning soniyali oraliqlariga rioya qilish shart (har bar nafas berish oralig'i 1,5-2 sekundni tashkil qilishi kerak);

267

jabrlanuvchida mustaqil nafas olish paydo bo'lgach (vizual ko‘krak qafasini harakatiga qarab baholanadi) sun'iy nafas berish-ni to‘xtatish va jabrlanuvchini turg‘un yonbosh holatga yotqizish kerak.