Samarqand iqtisodiyot va servis instituti ekskursiya xizmatini tashkil qilish

Ekskursiya xizmati marshrutini tayyorlash ko‘p bosqic-hli ja­ rayon bo‘lib, yuqori malaka talab etadi va yangi ekskursiya mav­ zusini tayyorlash texnologiyasining asosiy elementi hisoblanadi. Avtobusli marshrutni tayyorlashda «Yo‘l harakati qoidalari», «Av-tomobil transporti nizomi», «Yoiovchilarni tashish qoidalari» va boshqa me’yoriy hujjatlarga amal qilinishi lozim.

Ekskursiya mavzusidagi roliga ko‘ra obyektlar asosiy hamda qo'shimcha boiishi mumkin. Asosiy obyektlar chuqur tahlil qili­ nadi, ularda asosiy savollar yoritiladi.

Qo‘shimcha obyektlar esa ekskursantlar bir obyektdan ikkin-chisiga harakatlanayotganida ko'rsatiladi va u ko‘p e’tibor talab qilmaydi. Ekskursiya xizmati marshruti obyektlarni k o i satishning eng to‘g‘ri ketma-ketligi tamoyilida tuziladi va quyidagi talablar inobatga olinadi:

obyektlarni ko‘rsatishni m aium bir mantiqiy ketma-ketlik-da olib borish, marshrutning bir uchastkasidan (ko‘cha, maydon, ko‘prik) takroriy harakatlanishiga y o i qo‘ymaslik;

obyektlarni ko‘rsatish qulayligi (ko‘rish uchun maxsus maydonlar);

obyektlarni ko‘rsatish va hikoya qilish oraligida uzoq tan-naffus boimasligi uchun obyektlar oraligidagi vaqt 10—15 daqi-qadan oshmasligi;

avtomobillar uchun, sanitar ehtiyojlar uchun qulay sharoitli to'xtash joylarining mavjudligi.

Ekskursantlar guruhi harakatlanishi uchun ekskursiya marshru-tining bir necha variantlari boigani ma’qul. Yoilardagi tirbandlik, ta’mirlash ishlari va shu kabi kutilmagan hoiatlar sababli marshrut­ ni o‘zgartirishga to‘g‘ri kelishi mumkin.

Avtobusli marshrutda uning pasporti va chizmasini kelishish, tasdiqlash, kilometrajni va avtotransportdan foydalanish vaqtini hisoblash bilan yakun topadi. Yangi ekskursiya mavzusini tay-

91

yorlashda marshrutni ko‘zdan kechirish muhim bosqichiardan biri hisoblanadi. Marshrutni ko‘zdan kechirishda quyidagi masalalarga e’tibor beriladi:

Marshrut o'tadigan trassalar, ko‘chalar, maydonlar loyihasi bilan tanishish.

Obyektni joy lashgan о‘mini, shuningdek, ekskursiya avto-busi yoki guruhi to‘xtashi joylarini aniqlash.

Obyektlarda yoki to‘xtash joylarida avtobusda kelish yo'IIarini ko‘rib chiqish.

Obyektlarni ko‘rsatishga, hikoya qilishga, avtobus hara-katiga (piyodalar harakatiga) sarflanadigan vaqtni hisob-kitob qi­ lish va shu bilan ekskursiyaga ketadigan to‘liq vaqtni aniqlash.

Ko‘rsatiladigan obyektlar maqsadliligiga ishonch hosil qi­

lish.

Obyektlarni ko‘rsatish nuqtasi va guruhni qulay joylashti-rish variantini tanlash,

Obyekt bilan tanishish metodikasini tanlash.

Ekskursantlar xavfsizligini ta’minlash maqsadida xavfli joylarni aniqlash va chora-tadbirlar ishlab chiqish.