Samarqand iqtisodiyot va servis instituti bektemirov abduxamid abdumalikovich

5-rasm. Xizmat ko‘rsatish subyektlarida risklarni baholash va uning ta’sirini pasaytirish orqali faoliyat samaradorligini ta’minlash tartibi va tarkibi¹¹
Bunday holatlarni Samarqand shahrida joylashgan «Me’mor O‘tkir Chovka» MChJ bo‘yicha ko‘rib chiqamiz. Odatda ishchi xizmatchilarning ish vaqtlaridan foydalanishda smenadagi va to‘liq smenali yo‘qotishlar mavjud bo‘lishi mumkin. Smenadagi yo‘qotishlar ishchi-xizmatchilarning ish kunlarini fotografiya qilish asosida aniqlanadi. Smena ichidagi yo‘qotishlar quyidagi holatlarda yuzaga kelishi mumkin: elektr energiyaning to‘satdan uzilishi, mashina va mexanizmlarning to‘satdan buzilishi, tasodifiy-tashkiliy sabablar, loyiha hujjatlaridagi xatoliklar, ish jarayonida loyihaning o‘zgartirilishi, sifatsiz materiallardan foydalanish, ishni bajarishda texnologiyaning buzilishi, ishchilarning aybi bilan, mehnat va ishlab chiqarishni tashkil etish darajasi pastligi, ish haqi miqdori kamligi, mehnat intizomining buzilishi va hokazo.
To‘liq smenali yo‘qotishlar esa korxona kadrlar bo‘limi ma’lumotlari va ishlab chiqarish-texnik bo‘limlari tomonidan aniqlanadi. Odatda bunday yo‘qotishlarga ishchi xizmatchilarning to‘liq smenadagi bo‘sh qolishlari va ishlab chiqarish jarayonidagi jarohatlar tufayli yuz beradi. Shunga ko‘ra oʻrganilayotgan korxona bo‘yicha dissertatsiya ishimizning 3.1 bandidagi ma’lumotlardan foydalanib, korxonada yo‘qotilgan ish vaqtlarini hamda uning zahira hosil qilishi mumkin bo‘lgan miqdorini (_{ }) aniqlaymiz. Bunda yo‘qotilgan ish vaqtidan zahira hosil qiluvchi (Z_ij) koeffitsiyentdan foydalanamiz. Bu koeffitsiyent miqdori 0< Z_ij <1 chegarada bo‘lib, uning qiymati ekspertlar yordamida aniqlanadi. To‘liq hisoblashlar dissertatsiya ishida batafsil keltirilgan. Unga ko‘ra umumiy ma’lumotlarni quyidagi jadvalga kiritish mumkin (1-jadval).
Jadvalda amalga oshirilgan hisob-kitoblarga ko‘ra, _{ } 1132 kishi smenaga teng ekan. Bir ishchi kuniga to‘g‘ri keladigan ishlab chiqarish hajmi (_{ }) quyidagiga teng bo‘ladi:
Bu yerda , _{ } = 818,2 ming so‘m/ ishchi kunga teng,