Samarqand iqtisodiyot va servis instituti bektemirov a., Omonov a. A., Xaydarov z. Sh., Niyozov z. D. Tijorat banklari aktiv va passivlarini

11.2. Bank kapitali yetarliligi va unga nisbatan oʻrnatilgan meʻyorlar 
Regulyativ kapitalni yetarlilik koeffitsiyenti tijorat banklarini toʻlovga 
qobilligini tavsiflovchi muhim koʻrsatkich hisoblanadi.
Shuningdek, Bazel standartiga koʻra, birinchi darajali kapitalni yetarliligi 
ham baholanadi va bunda birinchi darajali kapitalni yetarlilik koeffitsiyenti 
qoʻllaniladi. 
Birinchi darajali kapitalni yetarlilik koeffitsiyenti birinchi darajali kapitalni 
bank aktivlarini riskka tortilgan summasiga boʻlish yoʻli bilan aniqlanadi va uning 
eng past meʻyoriy darajasi 0,04 yoki 4% qilib belgilangan. 
Xalqaro bank amaliyotida tijorat banklari kapitalini yetarliligini baholash 
boʻyicha uchta metodika mavjud boʻlib, ularni ichida nisbatan mukammali boʻlib, 
Bazel qoʻmitasi ekspertlari tomonidan ishlab chiqilgan metodika hisoblanadi. 
Tijorat banki kapitalini yetarliligini baholash boʻyicha Xalqaro hisob-
kitoblar banki tomonidan ishlab chiqilgan metodikada kapitalni yetarliligi 
regulyativ kapitalni aktivlarni umumiy summasiga boʻlish yoʻli bilan aniqlanadi. 
Ushbu koeffitsiyentni eng past normativ darajasi 8% qilib belgilangan. 
AQSh Federal zahira tizimi tomonidan ishlab chiqilgan metodika boʻyicha, 
tijorat banki kapitalini yetarliligi kapitalni depozitlarni umumiy summasiga boʻlish 
yoʻli bilan aniqlanadi. Ushbu koeffitsiyentni eng past normativ darajasi 10% qilib 
belgilangan. 

---

133 
Oʻzbekiston banklarining I darajali kapitali regulyativ kapitalni 75 foizidan 
kam boʻlmasligi kerak. 
II darajali kapital miqdori I darajali kapital miqdorini uchdan bir qismidan 
oshib ketsa, oshgan summa regulyativ kapital tarkibiga kiritilmaydi. 
I darajali kapital I darajali asosiy kapital va I darajali qoʻshimcha kapitaldan 
iborat. 
I darajali asosiy kapital bank regulyativ kapitalini 60 foizidan kam 
boʻlmasligi kerak. 
Subordinar qarzlar I darajali kapitalni uchdan bir qismidan oshmasligi kerak. 
II darajali kapital tarkibiga kiruvchi subordinar qarz oxirgi 5 yil davomida 
yiliga 20% kamayib borishi shart.