Samarqand iqtisodiyot va servis instituti bektemirov a., Omonov a. A., Xaydarov z. Sh., Niyozov z. D. Tijorat banklari aktiv va passivlarini

KBIA = [(ΣGI1…nx
n
, 
Bu yerda: 
KBIA – tijorat bankining kapitaliga boʻlgan talab; 
GI – soʻnggi uch yil mobaynidagi har yillik ijobiy yalpi daromad; 
n – oʻtgan uch yil ichida yalpi daromad ijobiy boʻlgan yillar soni; 
– bu koʻrsatkich Bazel qoʻmitasi tomonidan indikatorning tarmoq 
darajasiga nisbatan oʻrnatilgan
36
. 
Likvidlilik riskini boshqarishda quyidagi usullardan foydalaniladi: 
– Markaziy bank tomonidan tijorat banklarining likvidliligiga nisbatan 
iqtisodiy meʻyorlar oʻrnatish; 
– bankning vakillik hisob raqamidagi ortiqcha pullarni turli emitentlar 
tomonidan muomalaga chiqarilgan qimmatli qogʻozlarni sotib olishga yoʻnaltirish; 
36
Международная конвергенция измерения капитала и стандартов капитала. Уточненные рамочные 
подходы. Банк международных расчетов. – Базель, 2004. – С. 156. 

---

214 
– jalb qilingan mablagʻlarning muddatlari bilan aktivlarning muddatlari 
oʻrtasidagi mutanosiblikni taʻminlash; 
– bank aktivlarining sifatini yaxshilash; 
– yuqori likvidli qimmatli qogʻozlarga qilinadigan investitsiyalar hajmini 
oshirish. 
Bozor 
riskini boshqarishda 
aktivlar 
portfelini 
diversifikatsiyalash, 
sugʻurtalash, kapitalning yetarliligini taʻminlash usullaridan keng foydalaniladi. 
Bozor riski boʻyicha yoʻqotishlar paydo boʻlishining ehtimollarini hisoblash 
uchun koʻrilayotgan operatsiyalarning bank tomonidan amalga oshirish 
natijaviyligiga taaluqli barcha statistik maʻlumotlarni tahlil qilinadi. Bunda, 
hisoblarni aniqligini oshirish uchun nisbatan katta statistik tanlovdan foydalaniladi. 
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2015-yil 6-maydagi PQ-2344-sonli 
―Tijorat banklarining moliyaviy barqarorligini yanada oshirish va ularning resurs 
bazasini rivojlantirish chora-tadbirlari toʻgʻrisida‖gi qaroriga muvofiq tasdiqlangan 
bank tizimini rivojlantirishning 2016-2020-yillarga moʻljallangan strategiyasida 
bank risklari darajasining oshishiga yoʻl qoʻymaslikka qaratilgan tadbirlarni 
amalga oshirish boʻyicha aniq vazifalar qoʻyilgan. 
Mazkur 
vazifalarning 
ijrosini 
taʻminlash 
maqsadida 
Oʻzbekiston 
Respublikasi Markaziy bankining 2015-yil 22-iyuldagi 19/14-sonli (Oʻzbekiston 
Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan 2015-yil 13-avgustda 2709-sonli raqam 
bilan roʻyxatga olingan) ―Tijorat banklarining likvidliligini boshqarishga 
qoʻyiladigan talablar toʻgʻrisidagi Nizomni tasdiqlash haqida‖gi hamda Markaziy 
bankning 2015-yil 13-iyundagi 14/3-sonli (Oʻzbekiston Respublikasi Adliya 
vazirligi tomonidan 2015-yil 6-iyuldagi 2693-sonli raqam bilan roʻyxatga olingan) 
―Tijorat banklari kapitalining monandligiga qoʻyiladigan talablar toʻgʻrisidagi 
Nizomni tasdiqlash haqida‖gi yoʻriqnomalari qabul qilindi. 
Ushbu yoʻriqnomalarga asosan 2 ta yangi koeffitsiyent – likvidlilikni 
qoplash meʻyori va sof barqaror moliyalashtirsh meʻyori koeffitsiyentlari qabul 
qilindi. 

---

215 
Likvidlilikni qoplash meʻyori koeffitsiyenti quyidagi formula orqali 
hisoblanadi: