Samarqand davlat universiteti tarix fakulteti tarixshunoslik va manbashunoslik kafedrasi
- MAVZU: Tarix o’qitishning amaliy uslubi
Download 379,19 Kb.
|
Tarix o'qitish usullari lotin-ЯНГИ
|
8- MAVZU: Tarix o’qitishning amaliy uslubi. REJA:
1. Tarix ta'limining amaliy uslubi haqida tushuncha. 2. O'quvchilar amaliy bilish faoliyatining turlari. 3. Vaqtli matbuot materiallari o'quvchilar amaliy faoliyatining asosiy manbai. 4. Sinfdan tashqari ishlarni ta'lim- tarbiyaviy vazifasi Dars o’tish jarayonida yangi pedtexnologiyalardan (“Bumerang”, “Klaster”,) foydalaniladi.
1.Karimov I.A.Yukcak ma’naviyat-engilmas kuch.T.,2008 2.Karimov I.A.O`zbekistonning o`z istiqlol va taraqqiyot yo`li.. T., 1992. 3.Karimov I.A.Tarixiy xotirasiz kelajak yo`q. T, 1998. 4. Karimov I.A.Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi ,O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari. T, 2009.. 5.Ishmuhammedov R.,Abduqodirov A.,Pardaev A.Ta’limda innovatsion texnologiyalar.T.,2008. 6.Sa`diev A. O`zbekiston xalqlari tarixini o’qitish.T., «O’qituvchi » 1993. 7.G’afforov,Ya.,G’afforova M.G.,O`zbekiston xalqlari tarixini o’qitish usullari.T., 1996. 8.Toshpo’latov.T., G’afforov,Ya. Tarix o`qitish metodikasi. T., « Universitet » 2002. 9. httr: www.worldarthistory.com 10. httr: www.orexca.com/rus/uzbekistan.shtml Tarix ta’limi uslubiyoti sistemasining tashkil etgan ko’rsatmalar, og’zaki matnlar vositasida o’qitish va amaliy uslublar bir-biri bilan chambarchasbog’lashga. Ular urtasida bog’lanish o’qitish usullari va ularga muvofiq ta’siriga asoslanadi. Ko’rsatmalik og’zaki uslubga og’zaki metod ko’rsatmali uslubga asoslanganidek, O`quvchilarning mustaqil fikrlash, amaliy faoliyatini ham o’qituvchining og’zaki va ko’rsatmali tasvirlariga suyanadi.O`quvchilarning o`quv amaliy faoliyati og’zaki va ko’rsatmali o’qitish usuli bilan bog’liq xar xil priborlar, instrument va mexanizmlar vositasida qiladigan ishlari, xar xil topshiriqlarni bajarishlari, ijodiy taqdqiqot ishlari va x.k dan iborat. Ko’rsatmali va og’zaki usul uz navbatida amaliy metod bilan bog’langan Masalan, Ilk odamlarning O’zbekiston xududida odamlarning yashash joylari, mehnat qurollari, qurol-yarog’ aslaxalari, ro`zg’or buyumlari haqidagi tasavvurlari hamda “urigchilik munosabatlari” “Oila” Urug’ mulki” haqidagi tushunchalarga suyanadi. Tarix ta’limining amaliy uslubi didaktik va metodik ahamiyatiga ega.Maktabda tarix o`qitish tajribasi ta’limining hamma bosqichlarida ham o`quvchilarning mustaqil ishlari mumkinligini ko’rsatadi.O’qitish uslublari o’qituvchining ish usullaridagina iborat bo`lmay,balki bu uslublar o`quvchilarning ish uslublarini ham o`z ichiga oladi. Demak, ta’limning amaliy uslubi esa didaklik va uslubiy ayniqsa, yuqori sinflarda muhim rol uynaydi. Chunki, yuqori sinf O`quvchilarining yoshi muvaffaqiyatli foydalanishga imkon beradi. Ta’limning amaliy uslubining asosiy yo`li O`quvchi yoshlarning hayotni o’ranish yo`lidir. Shuning uchun ham amaliy metod juda katta ta’limiy va tarbiyaviy ahamiyat kasb etadi. Bu uslub tarix o’qitishni hayot bilan mustaqillik qurilishi amaliyot bilan borishga yordam beradi, bilim O`quvchilarning ishonchi va e’tiqodiga ko`maklashadi, O`quvchi yoshlarning fuqarolik burchini tushunib, jamiyatda o`z mavqelarini topib olishlariga yordamlashadi. O`quvchilarning amaliy bilish faoliyatiga ularning vaqtli matbuot bilan olib boradiga ishlari, ishlab chiqarish korxonalarining raxbarlari va ilg’orlari bilan, fermerlar bilan urush va mehnat veteranlari bilan suxbatlari, tarixiy ocherk yozish, foto-albomlar, maketlar yasash, rasmlar chizish va boshqalar kiradi. O`quvchilarning vaqtli matbuot bilan olib boradigan amaliy ishi o`quvchilarning bu ishi katta O`quv va tarbiyaviy ahamiyatiga ega. Mamlakatimizning ichki va xalqaro ahvoliga doir eng muhim voqealarni to`g`ri tushunishga ularga to`g`ri baho berishga o`rganadilar, vaqtli matbuot materiallarini tarix kursining muhim materiallarini chuqur o`zlashturishga yordam beradi. Maktab tajribasi shuni ko’rsatadiki O`quvchilar gazeta va jurnal materiallarini tarix kursining muhim materiallaroini chuqur o`zlashtirishga yordam beradi. Maktab tajribasi shuni ko`rsatadiki O`quvchilar gazeta va jurnal materiallarini o`rganishda individual vazifalarni bajarib mustaqil o`qish va amaliy faoliyati uchun zarur malakalarini hosil qiladilar. O`quvchilar vaqtli matbuotni o’qib ulardan o`zlariga zarur faktlarni raqamlarni tanlab olish voqealarini taxlil qilish ulardan tegishli xulosalar chiqara bilish va umumlashtira bilish, plan tuzish, matn yozish gazeta va jurnallardan kuchirma qilish, qo`shimcha adabiyotlardan foydalanishga o`rganadilar. Vaqtli o`quvchilarning darsda olgan bilimlarining chuqur va konkret bo`lishiga yordam beradi. Masalan, XI sinf o`quvchilari “Mustaqil yo`lidagi kurash” mavzusida uzbek xalqining ozodligi uchun kurashgan milliy qahramonlar 30-yilllar katog`onliklari, O`zbekistonning davlat mustaqilligi amalga yuqotilganligining vaqtli matbuotdan bilib oladilar. O`quvchilar o’qituvchi topshirig`i yoki o`z tashabbuslari bilan gazeta jurnallardan zarur materiallar to`playdilar. Har qaysisiga gazetaning nomi material qaysi gazeta yoki jurnaldan qirqib olinganligi qirqib olinganligi, yili, oyi, soni , beti, yozib quyiladi. Qirqilgan materiallar temalar bo’yicha maxsus papkalarga joylashtiriladi va kelgusida dars va darsdan tashqari mashg’ulotlarda foydalaniladi. O`quvchilar tomonidan to`plangan gazeta va jurnal materiallari asosida turli ko`rgazmalari qurollar diafilmlarga yaratish sohasida ham ba’zi tajribalar bor. O`quvchilarning amaliy bilish faoliyati sinf mashg`ulotlari bilan bog’lab olib boriladi. Sinfdagi mashg`ulotlarda olingan bilim va malakalar O`quvchilarni sinfdan tashqaridagi amaliyot faoliyatida pastki sinflarda ota-onalar Maktablar, korxonalar, kolxoz va boshqa jamoalar ijtimoyi hayotining barcha sohalariga O`quvchilarni ayniqsa, yuqori sinf O`quvchilarini jalb etishda maktab katta tajribasida hosil qilgan. O`quvchilar ijtimoyi ishlaridagi aktiv ishtiroki, ularning g’oyaviy e’tiqodini shakllantirishga yordam beradi. Natijada o`zlarini urab turgan muhit haqidagi tasavvur va tushunchalar haqidagi tasavvur va tushunchalar kengayadi, chuqurlasadi va konkretlashadi. Yuqori sinf o`quvchilari pastki sinflarda, ayniqsa axoli orasida ijtimoiy-siyosiy ishlarni leksiya va suhbatlarni olib borish jarayonida xar xil fikrlar qarama-qarshi nuqtay nazarlarga duch keladilar. Ba’zi kutilmagan xodisalar o`quvchilarni tang ahvolga solib quyadi. O`quvchilarni bunday sharoitda amaliy faoliyatga tayorlashda seminar mashg’ulotlari xar xil temalarda o’tkaziladigan mashg’ulotlar, nazariy konferensiyalar o`quvchilar tayyorlagan doklad va referatlar muhokamasi.Siyosiy mavzulardagi suxbatlar va boshqa tadbirlar g’oyat muhim urin tutadi. Sinf va maktab miqiyosida o’tkaziladigan bu tadbirlar o`quvchilarga erkin fikr almashishiga pirovardida haqiqatni aniqlab olishga keng imkokoniyat yaratib beradi. Maktab doirasida tashkil etiladigan mazkur tadbirlardan tashqari o`quvchilar ayniqsa ijtimoiy ishlarga tortilgan yoqori sinflarni o’qituvchilari o`zlarini siyosiy va nazariy bilim olish, jurnal va gazetalarini muntazam ravishda o’qib borishlarida xullas yoqori xar tomonlama bilimini oshirishga intilish kundalik hayotiy ehtiyojga aylanishi lozim. Maktab o`quvchilarining bu sohadagi amaliy bilim faoliyati va malakalarini takomillashtirib borishda ularning rahbatini oshirishda tajribali lektorlar agitatorlar, propogandistlar, hamda jurnalistlar bilan uchrashuvlarni tashkil etish o`zlariga tajriba almashishni uyushtirish , metodik rasvirlar ishlab chiqish va shu kabi ishlar juda katta foyda beradi. Maktabda o’qitiladigan boshqa predmetlar qatori tarix o`qitishda o`quv-tarbiya ishlarining asosiy tashkiliy shakli dars ekanligini yoqorida ko’rib o`tgan edik. O`quvchilar o`quv materiallarining asosiy mazmunini sinfda dars davomida o`zlashtirib oladilar albatta biroq o`quvchilarning tarix programmasi yuzasida o’rganish zarur bo`lgan bilim va malakalarining hammasi ham sinf dars mashg`ulotlari doirasida sig`dirib maydi. Buning ustiga tarixiy bilimlar ilmiy va siyosiy informatsiyalar hajmi tez kengayib , muttasil oshib borayotgan sharoitda o`quvchilar ishlarni yaxshi yo`lga qo`yish g’oyat zarurdir. Tarix sevib o’qiladigan fandir uni o’rganish jarayonida o`quvchilarda o`tmishni puxta bilib olish tilagi ortib boradi, ulardagi bu istakni sinfdan tashqari ishlarni yaxshi yo`lga quyish yo’li bilangina bajo keltirish mumkin. Tarix predmetni yuzasidan sinfdan tashqari ishlarni mazmunan forma va metodlarni metodik adabiyotda turlicha klassifikatsiya qilinadi/ Metodist V. N. Bernadskiy sinfdan tashqari ishlar klassifikatsiyasiga bilish manbalarini asos qilib ularni quyidagi turlarga bo’ladi. Ma’lumki o`quvchilar faqat darslikni o’qish bilan chegaralanib qolsa, ularning bilim doirasi va o`tmish haqidagi tassavurlari tor bo’lib qoladi. Shuni e’tiborga olib V. N. Bernadskiy sinfdan tashqari ishlarni asosiy formasi sifatida qo`shimcha o’qishni tavsiya qiladi. 1 Qo`shimcha kitob o’qish . U tarixidagi o’qiladigan kitoblarni 3 gruppaga bo’ladi: a) ilmiy- ommabop kitoblar b) tarixiy billetristika d) tarixiy davrga oid badiiy adabiyotlar 2 Qo`shimcha suratlar qurish
Jamoa bo`lib teatr va kinolarga borish va ularni birgalikda muhokama qilish. tarixiy kechalar uyushtirish tarixiy inssenerovkalar yoki p’esalar quyish Maktab tarixiy ko’rgazmalarini tashkil etish Olisdagi tarixiy joylarga ekskursiyalar uyushtirish V. N. Bernadskiy va A. Sa’dievning fikricha o`quvchilar sinfdan tashqari qo`shimcha kitob o’qib, filmlar ko’rib va radioleksiyalar eshitish, olgan bilimlari va tasavvurlari ommaviy faoliyat bilan qo`shib olib borib hosil qilingan taqdirdagina ko’zlangan maqsadga erishadi mustaqillikni tashabbus va ijodiy ishlash qobiliyatini ustira oladi. Keyingi 20-40 yil ichida, ayniqsa mustaqil davlat tashkil topgani maktabdan sung sinfdan tashqari ishlar qo`lamiki kengaydi mazmunan boyidi, ish formalari ko`paydi. Bu ishlarning nazariy tomonlari ham ishlab chiqildi. Sinfdan tashqari ishlar tashkiliy jihatdan ommaviy va to`garak ishlariga bo`linadi O`zining ilmiy tadqiqot asarlarida sinfdan tashqari ishlarning nazariy masalalarini ishlab chiqqan, maktab tajribasiga suyanib sinfdan tashqari ishlarning asosiy boshlang’ich formasi ommaviy ishlar ekanligi isbot qilib bergan. A. F. Rodin sinfdan tashqari ishlarning ommaviy formasiga ovoz chiqarib o`qish kinofilmlar, p’esalar kurish, ekskursiya va poxodlar uyushtirish, o`quv konferensiyalari, kechalar va utrenniklar , konkurslar tashkil qilish, olimpiadalarda ishtirok etish, o`lka burchagi va maktab ko’rgazmalarini tashkil etish. Mamlakatimizni va chet ellik do`stlar bilan xat yozishib turish va boshqalarni kiritadi. N. F.Rodininig tarix ta’limida sinfdan tashqari ishlar sohasida tadqiqotlarning yana bir qimmatli tomoni shundaki, ularda sinfdan tashqari ishlarni o’qituvchilarning ijtimoiy foydali faoliyati bilan maxalliy yodgorliklarni muxofaza qilish turish, aholi orasida turli xil temalarda ma’ruza va suxbatlar uyushtirish, gazeta va jurnallar o’qib berish va x.k bilan bog’lab olib borish zarurligi ta’qidlanadi. Metodist M. N. Vagin tarix ta’limida sinfdan tashqari qilinadigan ish metodlari sohasida keyingi yillarda orttirilgan ilg’or tajribalarini umumlashtirib ularni 3 guruhga bo`ladi. 1. Og`zaki metod. Sinfdan tashqari ishlarning bu guruhiga o’qituvchining hikoya qilib berish, ovoz chiqarib o`qish, yuqori sinflarda esa o’qituvchining darsdan keyin bo`ladigan leksiyasi kiradi. Sinfdan tashqari ishlarda o’qituvchining darsdan keyin bo`ladigan leksiyasi kiradi. Sinfdan tashqari ishlarda o`quvchining darsdan aktivligi va mustaqilligini oshirish maqsadida foydalahadi. O`quvchilar to`garak yig’ilishlarida tarixiy kechalar, lektorlar va aholi orasida qisqacha axborotlar, doklad va referatlar bilan qatnashadilar, muhozalarda nazariy konferensiyalarda tarixiy materiallar muhokamasida ishtirok etadilar. 2. Yozma va bosma manbalar blan ishlash metodi. Sinfdan tashqari ishlarning bu turiga qo`shimcha kitob o’qish, tarixiy adabiy to`plamlar, xususiyatlar, arxivlardagi hujjatlar va boshqalarni o`rganish vaqtli matbuotni o`rganuvchilar to`garagi “barpo qilish” “Kitob va uning tarixi” degan temada kecha tashkil etish, o`lkaining o`tmishi va hozirgi hayotida doir har xil kitob va maqolalar qulyozmalarni o`rganish kabi ishlar kiradi. 3. Ko`rsatmali materiallar bilan ishlash metodi. (usuli) Illyustratsiya o`rganish kabi darsda boshlangan ishlarni sinfdan tashqari ekskursiyalar, paxod va ekspedisiyalar davomida to`plangan materiallar nusxasini ko’paytirish , rasmga olish shu materiallar asosida modellar yasash va namoyish qilish ham shu guruhga doir ishlarda qaytariladi. Bu ishlar ham sinfdagi ishlar bilan bog’lab olib boriladi. Gap shundaki, o’qucvhilar dars jarayonida egallangan ko`nikma va malakalarni sinfdan tashqari ishlarda yanada rivojlantirib takomillashtirib boradilar. O`quvchilarning yoshi, bilim va malakalari ularning individual mayilligiga va qiziqishlariga qarab tarix ta’limida sinfdan tashqari ishlarning mazmuni forma va metodlari turlicha bo`ladi. Hozir maktabda sinfdan tashqari ishlarning quyidagi asosiy tashkiliy formalari mavjud. 1) Tarixiy to`garagi yoki tarixiy o`lkashunoslik, tarixiy siyosiy to`garak. 2)Tarix yoki tarixiy o`lkashunoslik jamiyati. 3)Sinfdan tashqari tarixiy yoki tarixiy o`lkashunoslik ekskursiyalari, jamoa teatr va kinoga borish, kul’poxodlar. 4) Uzoq joylarga tarixiy o`lkashunoslik ekskursiyalari. 5) Arxeologiya ekspedisiyasida qatnashish. 6) Tarixiy yoki o`lkashunoslik burchaklari muzeylari. 7) Tarixiy yoki tarixiy o`lkashunoslik, tematik kechalar yoki tarix jamiyati, to`garak ishi haqida, uzoq joylarga uyushtirilgan ekskursiya va arxeologik ishlar haqidagi xisobat kechalari. 8) Xisobat yoki tematik ko’rgazmalar. 9) Yuqori sinf o`quvchilari uchun maktab lektoriyasi, lektorlar buyurosi, propogandistlar uchun seminar, suxbatlar. 10) Tarixiy yoki tarixiy o`lkashunoslik konferensiyalar, munozara va muxokamalar. 11) Maktab o`quvchilarning tarixiy voqealarining qatnashuvchilari va shoxidlari, yozuvchilar va ijtimoiy arboblar bilan uchrashuvlari. 12) Tarixiy yoki tarixiy o`lkashunoslik o’yinlari. 13) Tarixiy byulletin, devoriy gazeta, qulyozma, jurnallar chiqarish. 14) Sinfdan tashqari o’qishlar. Ko’rinib turibdiki sinfdan tashqari ishlarning formalari turli tuman mazmunga boy, xatto maktab tarix kursining tematikasidan chetga chiqish ham mumkin. Shuni aytish kerakki sinfdan tashqari ishlarning mazmuni qanchalik boy va turli tuman formalarda olib borilmasin, ular bir maqsadga ta’lim-tarbiya vazifalarini amalga oshirishga xizmat qiladi. Maktabda tashkil etillagan tarix to`garagi yoki tarixchilar jamiyati sinfdan tashqari qilinadigan barcha ommaviy ishlarni uyushtirish markazi va uning eng izchil formasidir. Qo`shimcha ommaviy ishlarni uyushtirish markazi va uning izchil formasidir. Qo`shimcha o`qish sinfdan tashqari ishlarning muhim formasidir. Bu ish o`quvchilatga kitob o’qishni targ`ib qilish, uning ahamiyatini tushuntirib kitobga qiziqtirishdan boshlanadi. Sinfdan tashqari o’qishni tashkil etishda o`quvchilarning yoshi bilimi hamda malakalari e’tiborga olinishi lozim. O’qutuvchi o`quvchilarni avvalo darslikda ko’rsatilgan badiy va ilmiy-ommabop asarlar bilan tanishtiradi va ulardan foydalanish yo’llarini gapirib beradi, yangi chiqqan kitoblar haqida ularni xabardor qilib turadi va kitob o’qishni uyushtiradi. Maktab tajribasida V-VII sinf o`quvchilari kitob o’qishga qiziqtirish maqsadida ilg`or o’qituvchilar quyidagi usullardan foydalanadilar. O’qituvchi o`quvchilarga o’qishi kerak bo`lgan kitoblarni aytish bilan birga shu kitoblarni aytish bilan birga shu ktoblarni o`quvchilarga ko’rsatadi va xatto eng muhim maroqli joylarini o’qib beradi, biroq o’qishni cho`zib yuborish yaramaydi. 15-20 minutdan oshirib yubormaslik kerak. Qo`shimcha o’qishni tashkil etishda o`quvchilarrni kitobga qiziqtirish bilan birga mustaqil o’qishni tashkil qila bilish ham zarur. O`quvchilarning qo`shimcha o’qish zarur bo`lgan kitoblar o`z vaqtida tavsiya etiladi. Ba’zi metodik asarlarda ko’rsatilganidek hamma sinflardagi o`quvchilarni chorak ichida yoki o’qish yilining yarimida o’qishi uchun kitoblarning o`quvchilarni chorak ichida yoki o’qish yilning yarimida o’qishini uchun kitoblarning katta ro`yxatini birdaniga tavsiya etish to`g`ri bo`lmay, tajriba ham rad qildi. Bu masalada ham har bir sinf bolalarining yoshi, bilim darajasi va malakalarini nazoratga olib ish kurish lozim bo`ladi. Masalan V-VII sinflarda o`quvchilar mustaqil o’qishlari lozim bo`lgan kitoblarga doir tema darsda o`rganib bo`lingandan. Keyin qanday kitob o’qishi kerakligi tavsiya qilinadi. .VII-VII sinfda temaga kirish darsida agar o’qishga tavsiya qilinadigan kitob programmasi katta bo`lsa temani o`rganishdan 2-3 xafta oldin IX sinflarga esa yil boshida qilingan hattoki eski yilning oxiridayoq tavsiya qilish ma’qul, negaki tavsiya qilingan kitoblardan ba’zilarini o`quvchilar yozgi kanikul vaqtida ham o’qishlari mumkin. O`quvchilarning yozuvchilar bilan uchrashuvlari ularning kitobxonlik ishtiyoqini oshirishdan muhim rol o`ynadi. Tarixiy temalarga bag’ishlangan kecha va konferensiyalarni o`tkazish, o’qilgan kitoblarni muhokama qilish kabi tadbirlar ham muhim o`rin tutadi. O`quvchilarning sinfdan tashqari ishlarini, shu jumladan tavsiya qilingan kitoblardan qanday foydalanganliklarini o’qituvchi doim nazorat qilib turadi. Bu bilan o’qituvchi o`quvchilarda qo`shimcha adabiyot o’qishga rag’batni kuchaytiradi, kitoblarni tushunib o’qishga o`rgatadi, qo`shimcha kitoblar o’qib olgan bilimlarni darsda tarix to`garagida va ekskursiyalarda olgan bilimlari bilan bog’lay bilishga va ulardan foydalana bilishga o`rgatadi. V-VII sinflardayoq o`quvchilar o’qigan narsalarni tushunib , ularga baho bera bilish va ulardan xulosa chiqarish malakasini bir qadar hosil qiladi. O`quvchilarda mustaqil o’qish uchun tavsiya etilgan kitoblar ongli va to`g’ri munosabatni tarbiyalash uchun ularni o’qigan kitoblarini maxsus daftarga qayd qilib va har bir kitobga o`zlarining qisqacha taqrizlarini yozib borishga o`rganish kerak. Daftar quyida ko`rsatilgan formada olib boriladi.
O`quvchilarni tarix o’qitishning dastlabki yillardanoq bir xil ro`yhatni to`zib borishga o`rgata boshlash va uning odat tusiga kiritish lozim. Tabiiy V-VI sinflardagi o`quvchilarning o’qigan kitoblariga bergan baholari yuzaki bo`lsada, keyinchalik aytaylik VII-VII sinf o`quvchilarining bahosi mazmunan boyib boradi. IX-X sinflarda esa berilgan baholar mazmuni yanada chuqurlashadi. Tarixiy temalarda o’tkaziladigan kechalar sinfda tashqari ishlarning muhim tashkiliy formasi bo`lib, ularning asosiy vazifasi har xil san’at vositalari badiiy o’qish muzika, ashula, inssirovkalar yordamida o`quvchilarga tarixiy faktlar, voqealar hamda xodisalarning mazmuni, mohiyati va ahamiyatini o’qtirishdan iboratdir. Hozirgi vaqtda tarixiy temalardagi kecha va ertaliklar maktab tajribasida keng qo`llanilmoqda. Tarixiy temalardagi kecha va ertaliklar oldida quyidagi talablar quyiladi. Maktabda o’tkaziladigan kecha yoki ertaklar o`quvchilarni axloqiy baynalminalligi, xalqlar do`stligi, vatanparvarlik, mehnatsevarlik ijtimoiy mulkni qattiq quriqlash, kolliektivizm ruxida tarbiyalashga yordam berish lozim. O’tkaziladigan har bir kecha va ertalik o`quvchilarning ommoviy bayramlarga aylansin, unda ishtirok etgan har bir o`quvchi qobiliyati va talantini namoyish qilsin. Kechaning ko`ngilli erishish lozim. Uning maroqli o`tishi uchun harakteriga qarab, turli temalarda dokladlar tinglash she’rxonlik qilish, tarixiy voqealarning qatnashuvchilari bilan uchlarshuvlar tashkil qilish mumkin. Har bir kecha albatta badiy qism, ashula musiqa inssenirovka, vektorina o`yinlar, hazil toifadagi konkurslar va shu kabilar bilan yakunlanadi. Bunday kechalar o`quvchilar faolligini oshiradi, ularni tashqari ishlaridagi ishtiroki ijtimoiy foydali mehnatga o`rgatadi, jamoa oldidagi javobgarlik xissini oshiradi. Tarixiy kechalar tematika jihatdan o`quv programmasining mazmuni bilan zamonamizning aktual masalalari va yubeley sanalari bilan bog’lab o’tkaziladi. Maktab tajribasida o`quv programmasi bilan bog’liq quyidagi temalarda o`tkazilgan kechalar diqqatiga sazovordir. V sinfda “Qadimgi Misr”, “Qadimgi Gretsiya madaniyati”, “Spartak etakchiligidagi qullar quzg’aloni”, VI sinfda “Qadimgi Rim madaniyati”, VII sinfda xalq qahramoni “Janna Dark”, “Ilm-fan kurashchilari” va boshqalar. Tarixiy kechalar davrimizning ijtimoiy-siyosati xayotiga doir mavzular ham bag’ishlanadi. Masalan: Jahonga tinchlik “Chet ellik do`stlarini” “Mehnat va texnika tarixidan”, “Zamonamiz qahramonlari”, “Osiyo va Afrikaning ozodlik kurashidagi talablari” va boshqalar. Yubeley sanalariga bag’ishlangan kechalar o’tkazish odat tusiga kirib qoldi. Maktab tajribasida shaharlar yubeleyiga bag’ishlangan kechalarni o’tkazish ham rasm bo`lib bormoqda. Maktab tajribasi o`lka tarixini o`rganishda tarixiy kechalarning roli borgan sari ortib borayotganini ko’rsatmoqda. Maktabda o`lka o’rganish bilan bog’liq hamma ishlarni tarixiy kech bilan yakunlash odat tusiga kirib qoldi. O`lkani o’rganishga bag’ishlangan kechalar o`quvchilar orasida emas, balki o`kla aholisi orasida ham tarixga qiziqish to`g’dirmoqda. Mustaqil mafkurasi tarixiy haqiqatni tiklash va uni yangicha tafakkur etish, respublikadagi g’oyaviy va siyosiy va ijtomoiy muhitni tubdan o’zgartirish uchun tarixni chuqurroq o’rganishga intilish kuchayib borayotgan sharoitda tarixiy kecha va konferensiyalar tashkil etishning ahamiyati yanada ortib boradi. Maktabda o’tkaziladigan tematik kechalarning muhim turlaridan biri kitobxonlar konferensiyasidir. Konferensiyada o’qituvchi raxbarlarigida o’qilgan kitoblar muhokama quyilgan kitobning avtori ishtirok qilsa yana yaxshi bo`ladi. Shunday qilib tarixiy kecha va konferensiyalarning darsda olgan bilimlarini to`ldirish, ularning mustaqil va ijodiy ishlash qobiliyatlarini ustirish, ijtimoiy faoliyatga tayyorlashning muhim vositasi bo`lib xizmat qiladi. Tarix ijtimoiy o`lkashonoslik tugaragi odatda bir xildagi sinf o`quvchilaridan tashkil topadi. Maktabda parallel sinflar bo`lmagan taqdirda boshqa sinf o`quvchilarini ham jalb etilishi mumkin Masalan V-VII yoki IX sinf o`quvchilarining birlashgan to’garaklarihi tashkil etsa bo`ladi.To’garak ishining mazmuni a’zolarining o’zi tashkil etsa bo`ladi.To’garak ishining mazmuni a’zolarining yoshiga bilim saviyalar va malakalariga qarab turlicha bo`ladi. V-VI sinf o`quvchilari uchun tashkil etilgan tarix tugaragining asosiy vazifasi o`quvchilarda tarixni o`rganishga paydo bo`la boshlagan qiziqishni rivojlantirish, ularni tarixiy materiallar ustida mustaqil va ijodiy ishlash boshlashga o`rgatishdan iboratdir. VII-VII sinflarda ayniqsa IX sinflarda tashkil etilgan tugarak taktikasi uning mazmuni o`quvchilarning o`sib borayotgan talablariga to`la javob beradigan bo`lishi kerak. Maktab tajribasida IX sinflardagi o`quvchilar uchun tashkil etilgan. Tugaraklarda mamlakat iqitisodiga oid masalalarni o`rganishga katta e’tiborga berilganini ko`ramiz. Tarix yoki tarixiy o`lkashunoslik tugaragida o`quvchilarning qiziqishlariga qarab xar xil masalalar, harbiy- tarixiy, revolyusion temalar ulug kishilar , tarixiy arboblar va mashxur qaxramonlarning biografiyasi , madaniy va san’ at tarixi, tarixiy o`lkashunoslik materiallari, Prezident asarlari, kundalik voqealar va boshqalar o’rganiladi. Tugarak o’quvchilarni tarixiy tadqiqotning ba’zi tomonlari bilan ham ma’lum darajada tanishtiradi. Masalan yosh arxeologlar, yosh arxivshunoslar tugaragida o’quvchilar arxiologiya ishlarini olib boorish, arxivda ishlash malakalarini egallaydilar. Tugarakda ma’ruza qilishda axborot berishga, kurgazmali qurollar tayyorlash va eskilarini qayta ko’rib chiqish ta’limining texnik vositalari bilan ishlashga o’rganadilar. Tarixiy o’lkashunoslik va kundalik siyosat tugaraklarining faoliyati ko’proq yuqori sinf o’quvchilarining kichik yoshdagi o’quvchilar va axoli orasida olib boriladigan tashviqot ishlari bilan bog’langan bo’ladi. Tugarakda tarixiy biografik mavzularni o’rganish o’quvchi yoshlarni tarbiyalashda va ularda istiqlol mafkurasi shakllantirishda muxim ahamiyatga ega. Agarda o’rta yoshdagi o’quvchilar uchun kishilarning jangdagi qahramonligi, revalutsiyada ko’rsatgan jonbozligi, qiziqarli va tushunarli bo’lsa, yuqori sinflardagi o’quvchilarni olim, tadqiqotchi va revalutsion arbobning ichki dunyosi, yirik olim bo’lgunga qadar bosib o’tgan yo’li qiziqtiradi. Shu sababdan VII-VIII va IX-XI sinflardagi to’garaklar tematikasining asosiy mazmunini ko’pincha biografik xaraktertagi mavzular tashkil etadi. Masalan: Sohibqiron Amir Temurning hayoti va faoliyatini o’rganish o’quvchilarni g’oyaviy jihatdan tarbiyalashda juda ham muhim rol o’ynaydi. Tugarakda xarbiy o’tmishni o’rganish alohida ahamiyat kasb etadi.Masalan,V-VII sinf o’quvchilari to’garaklarda qadimgi dunyo, o’rta asrlardagi xarbiy texnikani o’rganishi mumkin.VII, VIII, IX, XI sinflardagi o’quvchilarning tugaraklarida urush va xarbiy san’at tarixining nazariy masalalari, urush haqidagi,ozodlik uchun kurash, mustaqillik, tarixiy qadriyatlar o’rganiladi. Tarixiy revalyutsion temalar ham tugarak tematikasida salmoqli o`runni egallaydi. Bu temalarni o`rganish o`quvchilarning revolyutsion o`tmishimizga qiziqishni oshiradi. Ularni o`zbek xalqining milliy iftixori ruxida tarbiyalaydi, g`oyaviy-siyoviy va axloqiy jihatdan chiniqtiradi.Shunday qilib, sinfdan tashqari ishlarning muhim formasi bo`lgan tarix tugaragi ham o`quvchilarning tarixni o`rganishga qiziqishini oshiradi, olgan bilimlarini chuqurlashtirish va kengaytirishga hamda mustaqil ijodiy ishlay bilish soxasida malakalarni hosil qilishlariga yordam beradi. 9-MAVZU: O`quvchilarni tarixiy bilimlar bilan qurollantirish. O’quvchilarni tarixiy milliy qadriyatlar,vatanga muhabbat ruhida tarbiyalash. Ota –bobomiz qadimda bebaho boylik bo’lmish ilim-marifat ,ta’lim va tarbiyani inson kamoloti va millat ravnaqining eng asosi sharti va garovi deb bilgan . I. Karimov . Yuksak ma’naviyat -engilmas kuch. T-2008. REJA:
Kirish. 1. Milliy qadriyatni anglamoq - Vatanni anglamoqdir. 2.Yuksak ma'naviyat- engilmas kuch. Dars o’tish jarayonida yangi pedtexnologiyalardan ( “Munozara” ) foydalaniladi. Adabiyotlar va manbalar. 1.Karimov I.A.Yukcak ma’naviyat-engilmas kuch.T.,2008 2.Karimov I.A.O`zbekistonning o`z istiqlol va taraqqiyot yo`li.. T., 1992. 3.Karimov I.A.Tarixiy xotirasiz kelajak yo`q. T, 1998. 4. Karimov I.A.Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi ,O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari. T, 2009.. 5.Ishmuhammedov R.,Abduqodirov A.,Pardaev A.Ta’limda innovatsion texnologiyalar.T.,2008. 6.Sa`diev A. O`zbekiston xalqlari tarixini o’qitish.T., «O’qituvchi » 1993. 7.G’afforov,Ya., G’afforova M.G., O`zbekiston xalqlari tarixini o’qitish usullari.T., 1996. 8.Toshpo’latov.T., G’afforov,Ya. Tarix o`qitish metodikasi.T.,«Universitet » 2002. 9. httr: www.worldarthistory.com Maktabda tarix o`qitishning asosiy vazifasi o`quvchilarga tarix fanidan puxta bilim va shu bilimlarni amaliyotda qo`llash ko`nikmalari va mahoratini hosil qilishdan iborat. Tarixni o`rgatish yoshlarni g`oyaviy-siyosiy jihatdan chiniqtirish va ularda ilmiy dunyoqarashni shakllantirishni hozirgi zamon taraqqiyotining asosiy tushunchalari va ziddiyatlarining muhim shartidir. Tarixni o`rganish kishilik ahamiyatning tarixiy rivojlanishini, taraqqiyotining asosi bo`lmish ishlab chiqarshi usulining jamiyat xayotida belgilovchi roli haqida, tarixning ijodkorlari bo`lgan xalq ommasining roli hamda tarixda shaxsning ahamiyati to`g`risida ma‘lumotlar beradi. Mazkur tushuncha va qonuniyatlar o`quvchilar ilmiy dunyoqarashining asosini tashikl qilib, ularning ijtimoiy xayotga munosabatini belgilovchi e‘tiqodga aylanmog`i kerak. Chunki ilmiy dunyoqarash jamiyat hamda inson tafakkuri taraqqiyotining umumiy qonuniyatlarini chuqur va puxta o`rganitish asosida yo`zaga keladi, bilimi mustaxkam ishonchga aylangan istiqlol e‘tiqodiga va ilmiy dunyoqarashga ega bo`lgan kishigina o`zini urab turgan muhit va olamni tushunadi, ijtimoiy xayotdagi voqealarga to`g`ri baho beradi. Tarixiy faktlarni o`zlashtirish ta’lim tarbiya jihatdan har qancha muhim bo`lsa ham faktlarni bilishning o`zi o`quvchilariing tarixini bilish jarayonidagi birinchi bosqichidir. Tarixni o`rganib bilib olishning ancha yukoriroq bosqichi tarixiy faktlarning o`rtasidagi muhim bog``lanish va munosabatlarini bilib olish, ularni amalda tadbiq eta bilish o`quvchi1arni saviyasiga yarasha tarixiy jarayonni tushuna olishdan iborat. Masalan V-VII sinflarda qadimgi Dunyo va o`rta asrlar tarixi (jahon tarixidan) taraqqiyotning qonuniyligi haqidagi tushuncha ta‘riflab berilmasada o`quvchilarda tarixiy xodisalar o`rtasidagi bir qancha sabab natijali bog`lanishlarning barqarorligi va zarurligi haqidagi tushuncha hosil bo`lmay qolmaydi. O`quvchilar bir xildagi sabablar bir xildagi xodisalar bilan eziluvchilarga bo`linishi albatta davlatning vujudga kelishini, sinflar mavjudligi esa muqarrar ravishda sinfiy kurashni keltirib chiqarishni bilib olishadi. Ibtidoiy jamoa quldorlik va feodal ijtimoiy-iqtisodiy formatsiyalar haqidagi tushunchalar sinflarda o`zlashtirilishi kerak bo`lgan tarixiy bilimlar sistemasining asosini tashkil etadi. VI-VII sinflarda "Ijtimoiy-iqtisodiy formatsiyalar" tushunchasi ta‘riflab berilmaydi. Biroq o`quvchilar dastlabki ijtimoiy-iqtisodiy formatsiyalarning o`ziga xos asosiy xususiyatlarini hamda jamiyatning xar qaysi formatsiyadan o`ta borishi progressiv ahamiyatga ega ekanligini bemalol tushunib olishlari mumkin. Bu bilimlar yuqori sinflarda tarixiy jarayonni yaxlit bir xolda tushunilishi uchun zamin yaratadi. Bu uch formatsiyadan xar biri hozirgi vaktda mavjud bo`lgan va umumiy krizisni boshidan kechirayotgan to`rtinchi formatsiya kapitalistik formatsiyadan farq qilib paydo bo`lish, rivojlanish tushkunlikka ketish va xalok bo`lishdan iborat bosqichlarni o`z boshidan kechiradi. Ana shu qonuniyatlarni o`zlashtirish keyinchalik yuqori sinf o`quvchilarining kapitalistik formatsiya ham tarixan kelib chiqqanligini uning tushkunlikka ketishi va krizisi qonuniy xal ekanligini tushunib olishlariga yordam beradi. Tarixiy tasavvur bilan tushunchalar biri - biri bilan o`zviy bog`langan. O`quvchilarda xodisalar, tarixiy jarayonlar haqida yetarli darajada tulik va konkret tasavvurlar mavjud bo`lgandagina tushunchalar hosil bo`la oladi. Tarix o`qitish jarayonida o`quvchilarniig tasavvurlari chuqurlashib borishi natijasida tushunchalarni shakllantirish uchun zamin yaratiladi. Tushunchalar o`z navbatida tasavvurlarni mazmunan boyitib konkretlashib borishiga yordam beradi. Tasavvur va tushunchalarni hosil qilish metodik usullari ham ko`pchilik xollarda bir-biriga o`xshab ketadi. Tarix o`qitishda o`quvchilarning ko`z ungida o`tmishdagi ijtimoiy xayotning yaxlit manzalarini shakllantirishda jonli va yorqin obrazlardan foydalanishning ahamiyati kattadir. Shunga erishish kerakki, bayon qilingan xar bir tarixiy fakt, geografik nom va shaxs faoliyati obrazli bo`lsin. Obrazlilik-o`quvchilarning tarixda oladigan bilimlarini ilmiy va puxta bo`lishning zarur sharoitlaridan biri, tarixiy voqealarni molernazariya qilishning oldini olish, tarixga qiziqishni uyg`otadi hamda tarixiy faktlarni taxlil qilish va umumlashtirish uchun zarur bo`lgan shart sharoitlarni yaratishning muhim vositasidir. Tasavvurlarni shakllantirishda tarixiy xodisalar obrazlarini o`quvchilar aktiv suratda idrok etishga qaratilgan usullardan foydalaniladi. O`qituvchi xikoyasining mazmunan ko`rgazmali va obrazli bo`lishi, darslik tekstidagi, tarixiy hujjatlardagi voqea va tasviriy elementlar, badiiy adabiyotlar asarlari o`quvchilarda tarixiy tasavvurlarni shakllantirishning asosiy manbai bo`lib xizmat qiladi. O`qituvchi materialni bayon qilayotganda, tarixiy hujjatlardan, ilmiy-ommabop va badiiy adabiyot asarlaridan olingan erkin tafsilotlarga hamda o`quvchilardagi mavjud tasavvurlarga suyangan holda ish to`tadi. O`quvchilarning tarixga qiziqishini ortishi, ularning muhim tafsilotlarini ajratib olish va esda saqlab qolishlariga yordam beradi. Biroq o`quvchilarda aniq va puxta tasavvur hosil qilish uchun o`qituvchi bayonning jonli va emotsional bo`lishini o`zi kifoya qilmaydi. O`qituvchi o`quvchilarning aktiv fikrlashini tashkil qilish va unga raxbarlik qilishi lozim. O`qituvchi ko`rgazmali qurolni shudaygina ko`rsatib, uning mazmunini tushuntirib, hujjatlarni o`qib quya qolay, balki xikoyadagi eng muhim joylarni alohida intonatsiya bilan ta’kidlash ko`rgazmali qurollarni, tekstlarni o`quvchilarning aktiv ishtirokida taxlil qilib undagi eng muhim elementlarni ajratib chiqish o`rganilgan xujjatlardagi u yoki bu jihatlarga ular diqqatini jalb qilish lozim. Tarix bo`yicha xar bir sinf dasturlarining oxirida asosiy tushunchalar mazmuni belgilab berilgan. Bu tushunchalar kursning ilmiy mazmunini, g`oyaviy-nazariy asoslarini aniqlab, olish konkret tarixiy materiallarni taxlil qilish va umumlashtirish bo`yicha ish usullarini belgilab olishga yordam beradi. Tarixiy tushunchalarni hosil qilish deganda o`quvchilarnning tarixiy faktlarning eng muhim belgilarini ikkinchi darajali belgilaridan ajrata bilish, ularni gruppalarga bo`la olishni, tarixiy voqea va xodisalar o`rtasidagi bog`lanish va munosabatlarni chuqur anglab, tushunib olish ko`zda tutiladi. Ana shu taxlitda shakllangan mukammal tarixiy tuchunchalar ilmiy bilimlar sistemasini vujudga kelishida bamisoli zanjir vazifasini o`taydi. M.M.Rozental, D.N. Bokevlenskiy, N.N.Menchenskaya va boshqa psixologlarning tadqiqotlarida tushunchaga ta‘rif beriladi. Tushunchalarni shakllantirish jarayonida o`quvchilarnin takrlorash qobiliyatini o`sib, to`liq bo`lmagan va sistemaga kirmagan bilimlar sistemasiga tushib, chuqurlashib, murakkab bo`lmagan tushunchalar murakkablashib borishini ko`rsatadi. Ularda o`quvchilarning tushunchalarini o`zlashtirishda tipik kamchiliklar va ularni bartaraf etish yo`llari ham ko`rsatib berilgan., Tarix o`qitish jarayonda tushunchalarni shakllaitnrishning metodik usullari va vositalari tushunchalarni klassifikatsiyalash muammolari I.V. Gittes, V.G. Kartsov, G.M. Donskoy, N.V. Andrevskaya, N.N.Vagin va boshqa tarixchi olim va metodistlarning asarlarida o`z ifodasini topgan. Tarixiy tasavvurlarni hosil qilish va tushunchalarni shakllantirish bosqichlarini belgilashda A.A.Vagin va A.Sadievlar katta xissa qo`shgan. O`qituvchining tarixiy tushunchalarni shakllanib borishi ustidan rahbarligini samarali bo`lishi uchun tushunchalarni klasifikatsiya qilinishini yaxshi bilish kerak. Darsda o`rganiladigan materiallarning mazmuniga qarab tushunchalar bir-biridan farq qiladi va ular quyidagi turlarga bo`linadi: -Iqtisodiy tushunchalar, turli davrlardagi mehnat qurollari va xo`jalik xayoti, iqtisodiy jarayonlar (masalan Butun Rossiya bozorining tashkil topishi, feodal krepostnoylik sistemasining krizisi, imperializm monopolistik kapitalistik, ilmiy texnika revolyutsiyasi va boshqalar)ni o`z ichiga oladi. -Sotsial siyosiy tushunchalar Davlatlar o`rtasidagi sotsial munosabatlar va siyosiy tuzilishi. Feodal jamiyatining asosiy sinflari, imperiya, respublika, burjua davlati va uning sinfiy xarakteri, burjua demokratiyasi, xuquqiy demokratik davlat va boshqalarga doir. - jamiyatda sinfiy kurashning ahvoli va uning rivojlanib borishini ifodalovchi tushunchalar (dehqonlar urushlari, proletariatning sinfiy kurashlari); -tarixiy madaniy tushunchalar (uyg`onish davrining gumanistik madaniyati, moddiy va ma‘naviy madaniyat va boshqalar); -ideologik din, utopik sotsializm, ilmiy kommunizm, fashizm, ourjua ideologiyasining krizisi tushunchalar. Metodik adabiyotlarda tarixiy tushunchalar umumlashganlik darajasiga qarab quyidagi uch gruppaga: xususiy, tarixiy (sfinks, smerdlar, boryalar), umumtarixiy va sotsiologik tushunchalarga ham bo`linadi. Tarix o`qitish jarayonida tarixiy tasavvurlar bilan tushunchalarni shakllantirish o`zviy bog`langan bo`lib, bir vaqtning o`zida amalga oshadi. Yuqorida ta‘kidlanganidek, tarixiy tushuchalarni shakllantirishda o`quvchilarning fikrlash faoliyatlarini rag`batlantirish va unga rahbarlik qilish muhim rol uynaydi. O`qituvchi raxbarligida o`quvchilar xodisani fikran bir necha qismga bo`lib, uning muhim belgilarini ajratib olib muhim bo`lmagan belgilaridan ayiradilar hamda bir turdagi xodisalarning eng muhim belgilarni umumlashtiradilar. O`quvchilarda tarixiy tushunchalar hosil bo`lishiga olib keladigan bu mantiqiy faoliyat ko`pincha tarixni o`qitish davomida tarixiy tasavvurlar hosil qilish uchun xizmat qiladigan, yangi materiallarni idrok etish bilan qo`shilib ketadi. O`qituvchi rasmni yoki darslikdagi suratlarni taxlil qilib, ularning mazmunini analiz va siptez qilganda, o`quvchilarda o`rganiladigan xodisalarning muhim belgilarini aks ettiruvchi yorqin aniq tasavvurlar hosil qilishga qaratilgan ish olib borish bilan birga xodisalarning o`sha belgilarini umumlashtiruvchi tushunchalar hosil qilishga qaratilgan ish o`quvchilar tomonidan xatto ilgariroq o`zlashtirib olingan material asosida olib borilayotgan taqdirda ham bu ish o`quvchilardagi mavjud tasavvurlarni konkretlashtirish va boyitishga imkon beradi. O`sha tasavvurlarni aktuallashtirib xodisa bilan birinchi tor tanishilgan paytda ularning payqalmay qolgan yoki ajratib olinmagan belgilarini ko`ra bilishga va ajratib olishga yordam beradi. Xodisalar o`rtasidagi bog`lanish va munosabatlar qanchalik ko`proq, xar tomonlama etib berilib, ularning ma‘nosini qanchalik chuqurroq tushunib yetilgan sari, umuman, tarix bilimlari shunchalik yuqoriroq darajada sistemalashib, xar bir xodisaning tarixiy jarayonidagi o`rni va roli shunchalik aniqroq anglab olina boradi. Tarix o`qitishda tushunchalarni shakllantirishning usul va vositalari xilma xil bo`lib, avvalo u tushunchalarning mazmuni murakkabligiga bog`lik. Masalan, moddiy buyumlar (garkun, omoch, kema) to`g`risida tushunchalar hosil qilish uchun bir yoki bir necha soat dars kifoya qilsa, sotsialogik tushunchalar) ishlab chiqarish kuchlari va ishlab chiqarish munosabatlari, sinfiy kurash, deologiya va boshqalar) o`quvchilarning yoshlik xususiyaglarini xisobga olgan xolda barcha tarix kurslarini o`rganish davomida o`zlashtirilishi, asosan o`qituvchining o`quvchilar fikrlash faoliyatini qanchalik uyg`ota olishi va unga qay daraja rahbarlik qila bilishiga bog`lik. Tarixiy tushunchalar hosil qilishda o`quvchilarning voqea va xodisalarni analiz sintez qila olish fikrlash faoliyatini kuchaytirishda ta‘limning aktiv metodlari: problemali ta‘lim, evristik suxbat metodlaridan foydalanish, o`quvchilarning ko`rsatmali qurollar ta‘limnin texnika vositalari, tarixiy hujjatlar bilan ishlashlarini uyushtirish ularga tarixni chuqur o`rganish bilan bog`lik bo`lgan turli amaliy xarakterdagi ishlarni topshirish alohida ahamiyatga ega. Bu turlagi voqea va xodisalar tarixiy jarayonlar hamda sabab oqibat bog`lanishlar mazmunini taqqoslab o`rganish jamiyat taraqqiyotining ayrim va ba‘zi bir umumiy qonuniyatlaripi tushunib olish imkonini sabab va oqibatlari o`rtasidagn aloqa hamda bog`lanishlarni, ko`pincha dastlab bir mamlakat tarixini o`rganish vaqtida ochib beradi. Boshqa mamlakat tarixini o`rganish paytida ilgari o`rganilgan xodisalarni o`xshash xodisalarga duch kelgan paytda o`qituvchi o`quvchilarga bir biri bilan o`xshash sabab natijali bog`lanishlar to`g`risidagi bilim va malakalarini o`rgatilayotgan xodisalarni izohlab berishga, deduktiv suratda (o`rganilayotgan xossalarni izohlab berishga) tatbiq etishlariga umumiyliklarni aniqlab olishlariga yordam beradi. Turli mamlakatlar tarixiy taraqqiyotdagi bir xil sabab va natijalarni muntazam suratda taqqoslab borish o`quvchilarni xodisalar o`rtasidagi bog`lanishlar tasodifiy bo`lmay balki barqaror va zaruriy qonuniyat ekanligi to`g`risida xulosa chiqarishga olib keladi. V-VII sinflar qadimgi dunyo va o`rta asrlar tarixini o`rganish jarayonida qonun termini qo`llanilmasada, o`quvchilarni qonuniyat nimaligini tushunishga olib kelinadi. Qadimgi dunyo tarixida "Qadimgi Misr" temasi materiali asosida o`quvchilar mehnat qurollarining takomillashishi, mehnat unumdorligining oshirish va ortiqcha mahsulotni ishlab chiqish, kishini kishi tomonidan eksplutatsiya qilish uchun imkoniyat yaratilganligi sinflarni va davlatni paydo bo`lishga sabab bo`lganligiga tushunib oladilar. "Qadimgi zamonda old Osiyo" va Qadimgi Gretsiya" temalarida davlatning vujudga kelishini o`rganishda huddi shunday xodisalar o`rtasidagi sabab natijali bog`lanishlar takrorlanadi. Har bir faktning sabablari undan oldingi faktlarda mavjud bo`ladi va bu faktning o`zi ham o`z navbatida keyingi faktlarning sababi bo`lmog`i mumkin. Har bir yirik tarixiy fakt ijtimoiy xayotning ko`pincha turli soxalarda mavjud bo`lgan bir qancha sabablar natijasida vujudga keladi, tarixiy rivojlannshning qonunlarini chuqur o`rganishda taqqoslashning ahamiyati kattadir. Masalan, o`qituvchi Qadimgi dunyo tarixini oxirlarida "Qadimgi Xindiston" yoki "Qadimgi Xitoy" mavzularini o`tayotganda o`quvchilarga qadimtgi Xindiston yoki qadimgi Xitoyda davlatlarning paydo bo`lishini o`zlaridagi xuddi shu haqidagi bilimlar bilan o`rganishga tavsiya qiladi. O`quvchilar oddiy tarixiy tushunchalar bilan murakkab tarixiy tushunchalarini ham ma‘nosini anglab oladilar. O`quvchilarni bu tushunchalar o`rtasidagi o`zaro aloqa va bog`lanishlarni chuqur tushunib olishi, burjua revolyutsiyasining qonuniyatlarini o`zlashtirib olishga yordam beradi. Misp. Ikki daryo oraligi, Hindiston va Sharqiy Xitoyning geografik o`rni iqlimi, tuprog`i va o`simliklari, aholisining mashg`ulotlarini taqqoslab o`rganish bu mamlakatlarning xammasi iqlimi issiq, hosildor yerlarda, katta-katta daryolarning vodiylarda joylashgani, ularda dehqonchilik va chorvachilik erta rivojlanishiga sabab bo`lganligi to`g`risida xulosa chiqarishga, g`oyat qulay tabiiy sharoit tufayli odamlar ibtidoiy mehnat qurollaridan foydalanganiga qaramay, ortiqcha mahsulot ishlab chiqarilgani, ba‘zi odamlarni boshqalar hisobiga yashashi uchun imkoniyat tug`ilganini aniqlab olishlariga yordam beradi. Qadimgi Sharq mamlakatlaridagi dehqonchilik sistemasini taqqoslab o`rganish ulardagi umumiy xususiyatlarni, ya‘ni sun‘iy sug`orish va yerlarning suvini ko`chirish yo`li bilan mo`l hosil olish mumkinligini mehnat unumdorligini oshishi va ortiqcha mahsulotning paydo bo`lishning natijasi ularoq, ekspluatatsiya, sinflar va davlat vujudga kelganligi tushunib olish imkoniyatini beradi. Tabiat bilan jamiyatni o`zaro bog`likligi, inson tabiatni o`ziga buysundirish bilan birga uni avaylab saqlashi, atrof muhitni muxofaza qilishi zarurligi haqidagi xulosaga olib kelinadi. Jamiyat taraqqiyotining ma‘lum davrlardagi xodisa va jarayonlarning birin-ketin yoki bir vaqtda sodir bo`lganligini aniqlab olishga yordam beradigan vaqtli o`zaro, aloqa va bog`lanishlar ham nomayon bo`ladi. Masalan feodalizm taraqqiyotning ma‘lum bosqichidagi feodal davlatlarning vujudga kelishi qonuniyatlarni. Metonik adabiyotlarda qonunlar uch gruppaga bo`linadi. 1. Airim ijtimoiy-iqtisodiy formatsiyalarga xos qonunlar (masalan: krizis - kapitalizmning muqarrar yo`ldoshi). 2. Qarama-qarshi sinflarga bo`lingan formatsiyalarga taaluqli qonunlar (masalan: sinfiy kurash antogonestik jamiyatlar taraqqiyotining xarakatlantiruvchi kuchi). 3. Barcha formatsiyalarga xos qonunlar (masalan: ishlab chikarish munosabatlarinin: xarakteri va ishlab chikarish kuchlari rivojlanishi darajasiga mos bo`lishi qonuni). Tarixiy bilimlar sistemasini puxta o`zlashtirish asosidagina ijtimoiy rivojlanish qonunlarini tushunib olish mumkin. Masalan, qarama-qarshi sinflarga bo`lingan antogonestik jamiyatlardagi sinfiy kurashlar va ularning bosqichlarini puxta o`zlashtirish asosidagina, sinfiy kurash shu jamiyatlar rivojlanishining xarakatlanuvchi kuchi ekanligi to`g`risidagi qonuniyatni chuqur anglab olish va shu haqda qat’iy xulosaga kelish mumkin.
MAVZU: Tarix o’qitish uslubiyatining predmeti va uning vazifalari. (4-soat) REJA: Kirish.
Tarix o'qitish uslubiyatining predmeti. Tarix o'qitish jarayonining tarkibiy qismlari va ular o'rtasidagi aloqalar. Tarix o'qitish uslubiyatining vazifalari. Tarix o'qitish uslubiyatining boshqa fanlar bilan bog’liqligi. Dars o’tish jarayonida yangi pedtexnologiyalardan (“Bumerang”, “Klaster”, “Munozara” ) foydalaniladi. Asosiy adabiyotlar va manbalar. 1.Karimov I.A.Yukcak ma’naviyat-engilmas kuch.T.,2008 2.Karimov I.A.O`zbekistonning o`z istiqlol va taraqqiyot yo`li.. T., 1992. 3.Karimov I.A. Barkamol avlod O`zbekiston taraqqiyotining poydevori. T., 1997. 4.Karimov I.A.Tarixiy xotirasiz kelajak yo`q. T, 1998. 5.Karimov I.A.Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi ,O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari. T, 2009.. 6. «Ta`lim to`g`risida»gi Qonun. T., 1997. 7.Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. T.,1997. 8.Ishmuhammedov R.,Abduqodirov A.,Pardaev A.Ta’limda innovatsion texnologiyalar.T.,2008. 9.Sa`diev A. O`zbekiston xalqlari tarixini o’qitish.T., «O’qituvchi » 1993. 10.G’afforov,Ya.,G’afforova M.G.,O`zbekiston xalqlari tarixini o’qitish usullari.T, 1996. 11. httr: www.worldarthistory.com 12. httr: www.orexca.com/rus/uzbekistan.shtml
MAVZU:Tarix o'qitish uslubiyatining fan sifatida shakllanishi va uning taraqqiyoti. (4-soat) REJA: Kirish
1 .Tarix o'qitish uslubiyatining moxiyati va uni fan sifatida vujudga kelishi. 2.Tarixiy-uslubiy fikr va tarix ta'limining taraqqiyot davrlari. 3.Tarix taiimi, tarixiy-uslubiy fikr taraqqiyotida yo'l qo'yilgan kamchiliklar,uning oqibatlari va tarix o'qitishning dolzarb muammolari. Dars o’tish jarayonida yangi pedtexnologiyalardan (“Bumerang”, “Klaster”, “Munozara” ) foydalaniladi. Asosiy adabiyotlar va manbalar. 1.Karimov I.A.Yukcak ma’naviyat-engilmas kuch.T.,2008 2.Karimov I.A.O`zbekistonning o`z istiqlol va taraqqiyot yo`li.. T., 1992. 3.Karimov I.A. Barkamol avlod O`zbekiston taraqqiyotining poydevori. T., 1997. 4.Karimov I.A.Tarixiy xotirasiz kelajak yo`q. T, 1998. 5.Karimov I.A.Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi ,O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari. T, 2009.. 6.Ishmuhammedov.R. ,Abduqodirov.A. ,Pardaev.A. Ta’limda innovatsion texnologiyalar.T.,2008. 7.Sa`diev A. O`zbekiston xalqlari tarixini o’qitish.T., «O’qituvchi » 1993.
MAVZU :Mustaqil O'zbekiston Respublikasinihg tashkil topishi, hozirgi maktabda o'qitiladigan tarix ta'limi tizimi. (4-soat) Reja: 1. Mustaqil O'zbekiston davlatining tashkil topishi, maktab ta'lim tizimini tubdan isloh qilinishi. 2.Hozirgi maktabda o'qitiladigan tarix bilimlari tizimi. 3.Maktabda o'qitiladigan tarix kurslarining ta'lim-tarbiyaviy vazifalari. Dars o’tish jarayonida yangi pedtexnologiyalardan ( “Munozara” ) foydalaniladi.
1.Karimov I.A.Yukcak ma’naviyat-engilmas kuch.T.,2008 2.Karimov I.A.O`zbekistonning o`z istiqlol va taraqqiyot yo`li.. T., 1992. 3.Karimov I.A.Tarixiy xotirasiz kelajak yo`q. T, 1998. 4.Karimov I.A.Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi ,O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari. T, 2009.. 5.Ishmuhammedov R.,Abduqodirov A.,Pardaev A.Ta’limda innovatsion texnologiyalar.T.,2008. 6.Sa`diev A. O`zbekiston xalqlari tarixini o’qitish.T., «O’qituvchi » 1993. 7.G’afforov,Ya.,G’afforova M.G.,O`zbekiston xalqlari tarixini o’qitish usullari.T., 1996. 8.Toshpo’latov.T., G’afforov,Ya. Tarix o`qitish metodikasi. T.,«Universitet» 2002.
1. O'zbekiston tarixini o'qitish va o'rganinish zaruriyati va ahamiyati. 2. O'zbekiston tarixini o'qitish vazifalari. 3. O'zbekiston tarixini umumta'lim maktablarida o'rganishni davrlashtirinshing ilmiy-metodik asoslari va uni sinflar bo'yicha tuzilishi. Dars o’tish jarayonida yangi pedtexnologiyalardan (“Aqliy hujum”, “Munozara” ) foydalaniladi. Adabiyotlar va manbalar. 1.Karimov I.A.Yukcak ma’naviyat-engilmas kuch.T.,2008 2.Karimov I.A.O`zbekistonning o`z istiqlol va taraqqiyot yo`li.. T., 1992. 3.Karimov I.A.Tarixiy xotirasiz kelajak yo`q. T, 1998. 4.Karimov I.A.Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi ,O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari. T, 2009.. 5.Ishmuhammedov R.,Abduqodirov A.,Pardaev A.Ta’limda innovatsion texnologiyalar.T.,2008. 6.Sa`diev A. O`zbekiston xalqlari tarixini o’qitish.T., «O’qituvchi » 1993. 7.G’afforov,Ya., G’afforova M.G., O`zbekiston xalqlari tarixini o’qitish usullari.T., 1996. 8. httr: www.orexca.com/rus/uzbekistan.shtml
REJA:
Kirish. 1.Jahon tarixining uzilishi va uning davrlari. 2.Qadimgi dunyo va o'rta asrlar tarixi kurslarining o'ziga xos xususiyatlari va tuzilishi. 3.Jahon tarixining yangi davri, uning tuzilishi va ta'lim - tarbiyaviy vazifasi. 4.Jahon tarixining eng yangi davri uning tuzilishi va ta'lim - tarbiyaviy vazifasi. Dars o’tish jarayonida yangi pedtexnologiyalardan ( “Munozara” ) foydalaniladi. Adabiyotlar va manbalar. 1.Karimov I.A.Yukcak ma’naviyat-engilmas kuch.T.,2008 2.Karimov I.A.O`zbekistonning o`z istiqlol va taraqqiyot yo`li.. T., 1992. 3.Karimov I.A.Tarixiy xotirasiz kelajak yo`q. T, 1998. 4. Karimov I.A.Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi ,O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari. T, 2009.. 5.Ishmuhammedov R.,Abduqodirov A.,Pardaev A.Ta’limda innovatsion texnologiyalar.T.,2008. 6.Sa`diev A. O`zbekiston xalqlari tarixini o’qitish.T., «O’qituvchi » 1993. 7.G’afforov,Ya.,G’afforova M.G.,O`zbekiston xalqlari tarixini o’qitish usullari.T., 1996. 8.Toshpo’latov.T., G’afforov,Ya. Tarix o`qitish metodikasi. T.,«Universitet» 2002. 9. httr: www.worldarthistory.com 10. httr: www.orexca.com/rus/uzbekistan.shtml
REJA
1. Ko'rsatmali qurollar tarixiy bilimlarning muhim manbai va uni konkretlashtirish vositasi. 2.Tarix o'qitishda qo’llaniladigan ko'rsatmali qurollarning klassifikasiyasi. 3. Ko'rsatmali qurollardan foydalanishni uslubi. 4. Tarix darsida xarita bilan ishlash. 5. Tarix darslarida ta'limining texnika vositalaridan foydalanish. Dars o’tish jarayonida yangi pedtexnologiyalardan ( “Munozara” ) foydalaniladi.
1.Karimov I.A.Yukcak ma’naviyat-engilmas kuch.T.,2008 2.Karimov I.A.O`zbekistonning o`z istiqlol va taraqqiyot yo`li.. T., 1992. 3.Karimov I.A.Tarixiy xotirasiz kelajak yo`q. T, 1998. 4. Karimov I.A.Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi ,O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari. T, 2009.. 5.Ishmuhammedov R.,Abduqodirov A.,Pardaev A.Ta’limda innovatsion texnologiyalar.T.,2008. 6.Sa`diev A. O`zbekiston xalqlari tarixini o’qitish.T., «O’qituvchi » 1993.
REJA:
1.Tarixiy faktlarni va xronologiyani o'rganish. 2.Darslik bilan va tarixiy xujjatlar bilan ishlash usullari. 3. Og'zaki jonli bayon qilish va yning turlari. 4. Tarix o'qitishda bosma matnlardan foydalanish usullari. Dars o’tish jarayonida yangi pedtexnologiyalardan (“Aqliy hujum” ) foydalaniladi.
1.Karimov I.A.Yukcak ma’naviyat-engilmas kuch.T.,2008 2.Karimov I.A.O`zbekistonning o`z istiqlol va taraqqiyot yo`li.. T., 1992. 3.Karimov I.A.Tarixiy xotirasiz kelajak yo`q. T, 1998. 4. Karimov I.A.Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi ,O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari. T, 2009.. 5.Ishmuhammedov R.,Abduqodirov A.,Pardaev A.Ta’limda innovatsion texnologiyalar.T.,2008. 6.Sa`diev A. O`zbekiston xalqlari tarixini o’qitish.T., «O’qituvchi » 1993. 7.G’afforov,Ya.,G’afforova M.G.,O`zbekiston xalqlari tarixini o’qitish usullari.T., 1996. 8. Mavzu: Tarix o'qitishning amaliy uslubi (2-soat). REJA:
1. Tarix ta'limining amaliy uslubi haqida tushuncha. 2. O'quvchilar amaliy bilish faoliyatining turlari. 3. Vaqtli matbuot materiallari o'quvchilar amaliy faoliyatining asosiy manbai. Dars o’tish jarayonida yangi pedtexnologiyalardan (“Bumerang”, “Klaster”,) foydalaniladi. Adabiyotlar va manbalar. 1.Karimov I.A.Yukcak ma’naviyat-engilmas kuch.T.,2008 2.Karimov I.A.O`zbekistonning o`z istiqlol va taraqqiyot yo`li.. T., 1992. 3.Karimov I.A.Tarixiy xotirasiz kelajak yo`q. T, 1998. 4. Karimov I.A.Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi ,O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari. T, 2009.. 5.Ishmuhammedov R.,Abduqodirov A.,Pardaev A.Ta’limda innovatsion texnologiyalar.T.,2008. 6.Sa`diev A. O`zbekiston xalqlari tarixini o’qitish.T., «O’qituvchi » 1993. 7.G’afforov,Ya.,G’afforova M.G.,O`zbekiston xalqlari tarixini o’qitish usullari.T., 1996. 8.Toshpo’latov.T., G’afforov,Ya. Tarix o`qitish metodikasi. T., « Universitet » 2002. 9. httr: www.worldarthistory.com 10. httr: www.orexca.com/rus/uzbekistan.shtml
REJA
Kirish. 1. Milliy qadriyatni anglamoq - Vatanni anglamoqdir. 2.Yuksak ma'naviyat- engilmas kuch. Dars o’tish jarayonida yangi pedtexnologiyalardan ( “Munozara” ) foydalaniladi. Adabiyotlar va manbalar. 1.Karimov I.A.Yukcak ma’naviyat-engilmas kuch.T.,2008 2.Karimov I.A.O`zbekistonning o`z istiqlol va taraqqiyot yo`li.. T., 1992. 3.Karimov I.A.Tarixiy xotirasiz kelajak yo`q. T, 1998. 4. Karimov I.A.Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi ,O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari. T, 2009.. 5.Ishmuhammedov R.,Abduqodirov A.,Pardaev A.Ta’limda innovatsion texnologiyalar.T.,2008. 6.Sa`diev A. O`zbekiston xalqlari tarixini o’qitish.T., «O’qituvchi » 1993. 7.G’afforov,Ya., G’afforova M.G., O`zbekiston xalqlari tarixini o’qitish usullari.T., 1996. 8.Toshpo’latov.T., G’afforov,Ya. Tarix o`qitish metodikasi.T.,«Universitet » 2002. 9. httr: www.worldarthistory.com 10. Mavzu:Tarix fanidan sinfdan tashqari olib boriladigan ishlar . (4-soat) Reja:
1) Sinfdan tashqari ishlarni ta'lim- tarbiyaviy vazifasi 2) Sinfdan tashqari ishlarni moxiyati, shakli va uslublari A) Sinfdan tashqari o'qish B) tarixiy kechalar va o'quv konferentciyalar Dars o’tish jarayonida yangi pedtexnologiyalardan (“Munozara” ) foydalaniladi.
1.Karimov I.A.Yukcak ma’naviyat-engilmas kuch.T.,2008 2.Karimov I.A.Tarixiy xotirasiz kelajak yo`q. T, 1998. 3. Karimov I.A.Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi ,O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari. T, 2009.. 4.Ishmuhammedov R.,Abduqodirov A.,Pardaev A.Ta’limda innovatsion texnologiyalar.T.,2008. 5.Sa`diev A. O`zbekiston xalqlari tarixini o’qitish.T., «O’qituvchi » 1993. 11. Mavzu: Bir soatlik dars reja matnini tayyorlash uslubi. (4-soat) (O’zbekiston xalqlari tarixi ). Darsning maqsadi: Darsning jihozi: O’zbekiston xaritasi, atlas, ko'chma doska, O’zbekiston tarixi kitobi Darsning metodi (uslubi): Tushuntirish, savol-javob, suhbat, hikoya, izohli o'qish. Darsning borishi: 1. Tashkiliy qism. a) salomlashish; b) davomatni aniqiash; , v) o'quvchilarni va sinf tozaligini ko'zdan kechirish. 2. O'tilgan materiallarni so'rash va o'quvchilar bilimini aniqiash. a) takrorlovchi suhbat; b) O'quvchilarni kengaytiriltish javob berishga undash; 3. Nazorat savollari. 4. Xulosalash (suhbat uslubi asosida olib boriladi).
A) modellashtirilgan dars B) hamkorlikda o’rganish C) tadqiqot - izlanish D) barcha javoblar to’g’ri
A) Maxmudxo’ja Behbudiy. C) Abdirauf Fitrat B) Abdulla Avloniy. D) Imom Buxoriy
A) I.A.Karimovning "O’qituvchilar " gazetasining 1989yil 25 noyabr sonida chop etilgan nutqidan. B) I.A.Karimovning "Ilm fan imkoniyatlaridan to’laroq foydalanaylik" ("O’qituvchi" gazetasi, 1980) to’g’risida. C) I.A.Karimovning "Ilm fan" to’g’risidagi nutqi. D) "O’qituvchilar" gazetasi 1990 yil 28 mart sonida chop etilgan nutqidan. 4. "Komil inson deganda biz avvalo ongi yuksak, mustaqil fikrlay oladigan xulq atvori bilan o’zgalarga ibrat bo’ladigan bilimli ma‘rifatli kishilarni tushunamiz" - deb Prezident I.A. Karimov qaysi nutqida aytgan? A) XII chaqiriq O’zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining uchinchi sessiyasidagi nutqida. B) "Ijobiy ishlarimizni oxirgacha yetkazaylik" nutqidan. C) "Sog’lom avlod uchun ordenini" topshirish marosimida so’zlagan nutqidan D) "Tarixiy xotirasiz kelajak yo’q" nutqidan.
A)1997 yil VII sessiyasida C) 1998 yil XIV sessiyasida B)1997 yil IX sessiyasida D) 1999 yil XI sessiyasida
A) Amir Temur C) Fitrat. B) Alisher Navoiy D) I.A. Karimov
A)masofali o’quv B)sirtki o’quv C) kunduzgi o’quv. D)eksternat 8. Tarix fanining yangi dasturi asosida tarix fanining tuzilishini aniqlang? A) Qadimgi dunyo va O’zbekiston tarixi B) Yangi va eng yangi tarixi C) Qadimgi dunyo va o’rta asrlar tarixi D) O’zbekiston tarixi va jahon tarixi
A)o’q uv adabiyotlarining kontseptsiyasi. B)davlat ta‘lim standartlari. C)o’quv fan dasturlari D)o’rta ta‘lim haqida nizom
A)1817y. B) 1905 y. C) 1918 y. D) 1927 y. 11. Prezident I.Karimovning "Barkamol avlod O’zbekiston taraqqiyotining poydevori" nomli nutqi Respublika Oliy Majlisining nechanchi sessiyasida eshitildi? A) Respublika Oliy Majlisining VII- sessiyasida B) Respublika Oliy Majlisining XIV -sessiyasida C) Respublika Oliy Majlisining IX-sessiyasida D) Respublika Oliy Majlisining XI -sessiyasida
A)Elektron o’quv adabiyot B)bosma o’quv adabiyot C)ilmiy adabiyot D)texnik adabiyot 13.An‘anaviy darsning nechta bosqichi mavjud? A) 3 ta B) 6 ta C) 8 ta D) 4 ta 14. Muayyan fanning o’quv dasturi bo’yicha undagi ayrim mavzularning asosiy mazmuni qisqa yoritilgan, birlamchi yangi bilimlarni olishga qartilgan, foydalaniladigan asosiy va qo’shimcha o’quv adabiyotlar ko’rsatilgan, o’z-o’zini nazorat qilishga oid savollar turkumi mavzuga tegishli tayanch atama va iboralar keltirilgan davriy ravishda ilmiy tadqiqot izlanishlar asosida yangilanib turiladigan ta‘lim muassasining ilmiy kengashi tavsiyasi bo’yicha chiqariladigan kichik adadli tarqatma material qanday o’quv adabiyot? A) ma‘ruzalr matni B) metodik ko’rsatma C) ma‘ruzlar kursi D) metodik qo’llanma 15. Kompyuter texnologiyasiga asoslangan o’quv uslubini qo’llashga, mustaqil ta‘lim olishga hamda fanga oid o’quv materiallar, ilmiy adabiyotlarning har tomonlama samarador o’zlashtirilishiga mo’ljllangan shakldagi adabiyot qanday adabiyot? A) elektron darslik B) elektron qo’llanma C) elektron to’plam D) sharx. 16. O’rta ta‘limning davlat ta‘lim standartlari "asosiy qoidalari " qaysi muassasa tomonidan tasdiqlangan? A) Oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi tomonidan B) O’zbekiston Republikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan C) O’z tasarrufida oliy ta‘lim muassasi bo’lgan tayanch vazirliklar va idoralar tomonidan. D)Oliy ta‘lim muassasasi tomonidan.
A) Ana‘anviy dars B) Noan‘anaviy dars C) ekskurtsiya darsi D) seminar - trening
A) Modellashtirilgan dars b) Hamkorlikda o’rganish c) O’qituvchi tomonidan mavzu mazmuni, tushuncha va faktlarni o’quvchiga yetkazish d) O’quvchilarni mustaqil tadqiqot olib borishni ko’zda tutishdan iborat
A) konspektlashtirish B) referatlashtirish C) annotatsiya D)takrorlantirish 20. Mahoratni shakllantirish va tushunish, yutuqlarni, bilimlarni o’zlashtirishning ma‘lum bir ketma-ketligidagi tartibini hisobga oladigan didaktik printsip A) ta‘lim mazmunining uzviyligi B) ta‘limning uzluksizligi C) ta‘limning uzviyligi D) tarbiyaning uzviyligi
A) 1996 yil 10 sentyabr C) 1997 yil 27 avgust B) 1997 yil 20 may D) 1998 yil 15 iyun
A) tanqidiy fikrlash B)reflektsiya C) fikrlash D) tarbiya 23.O’quvchilarning aktiv jalb bo’lishlarnni fikrlar, g’oyalar va biror-bir muammoning yechimining usullarini anglashni ta‘minlovchi guruhiy ta‘lim usuli. A)muboxasa B)diskussiya C)dialog E)monolog 24.Bilimlarni o’zlashtirishning mahkamligini va ularni amaliyotda ishlata ola bilishga yo’naltirilgan o’qituvchining faoliyati A) o’rgatish B)materialni mustahkamlamoq C)o’qitish D)tarbiya. 25.O’qituvchilar uchun yordam sifatida aniq kurs bo’yicha o’quv materialining namunali rejalashtirish metodik nashri. A) metodika B) metodik tavsiyanomalar. C)metodik tayyorlash. D)o’quv qo’llanma 26.Algoritm so’zi qaysi olim nomi bilan bog’liq. A)Abu Ali ibn Sino B)Al Xorazmiy C)Beruniy D)Algol 27.Har xil holatlar,narsalar, sifatlar va boshqalarni birlashtiruvchi ilmiy-tadqiqot usuli. A)tahlil B)sintez C)deduktsiya D)induktsiya 28. Qaysi nazorat turi ko’proq texnologik va obye‘ktiv hisoblanadi. A)yozma nazorati B)og’zaki nazorat C)test nazorati D)tashqi nazorat 29. Ana‘naviy darsning asosiy bosqichlari? A) Tashkiliy qism, o’tilgan mavzunini so’rash B) Yangi mavzuni yoritish va mustahkamlash C) Darsga yakun yasash, uyga vazifa berish D) Barcha javoblar to’g’ri
A) Jahon tarixining qadimgi va o’rta asrlar davri B) Jahon tarixining Yangi davri. C) Jahon tarixining qadimgi, o’rta asr, Yangi va eng Yangi davri. D)Jahon tarixining eng Yangi davri. 31.Tarix o’qitish metodlarini aniqlang. A) Hikoya va maktab ma‘ruzasi B) Suhbat metodi. C) Darslik bilan ishlash metodi. D) Og’zaki o’qitish, ko’rsatmali va ta‘limning amaliy metodi.
A) tarixiy faktlarni shakllantirish,xronologiya, tarixiy tushuncha va tasavvurlarni shakllantirish usuli. B) og’zaki bayon qilish C) tarixiy tasavvurlar shakllantirish. D) vaqt makon tushuntirish usuli.
A) boshlangich va o’rta maktablarda o’quv dasturining rejimi haqida. B)boshlang’ich o’rta maktablar uchun darsliklar to’grisida C)maktablarda fuqarolik tarixi o’qitilishi to’grisida D) boshlang’ich o’rta maktablar to’g’risida.
A) 1913 yil 15 sentyabr B)1923 yil 20oktyabr. C) 1933 yi 10 sentyabr. D)1936 yil mart. 35. Tarix o’qitish tartibi to’g’ri joylashtirilganligi aniqlang? A) IV-VI sinflarda o’rta asrlar tarixi B)V-VIII sinflarda qadimgi dunyo va o’rta asrlar. C) V-IX sinflarda O’zbekiston tarixi, Jahon tarixi D) V-XI sinflarda Jahon tarixi
A) 1924sentyabr B)1933 yil dekabr. C)1937 yil noyabr D)1940 yil avgust 37. Hikoya qilib berish uslubi o’qitish uslubining qaysi turiga kiradi. A) bosma testlar B) ko’rsatmali o’qitish usuli C)ta‘limnig amaliy uslubi. D) og’zaki o’qitish uslubi
A) tushuntirish B)muhokama C)analitik tasvirlash D) muammoli bayon 39.Predmet ko’rsatmaliligini aniqlang A) maket mulaj B)mehnat qurollari. C)sxema D)foto xujjat. 40. Ana‘anaviy darsning bosqichi – tashkiliy qismda ko’zda tutilgan maqsad? A) Salomlashish, davomatni tekshirish, ko’rgazmali qurol va jihozlarni darsga hozirlash B) O’tilgan mavzuni so’rash C) Salomlashish, mavzuni doskaga yozish D) Uyga vazifa berish 41.Tarix o’qitish metodikasi darsligini va o’quv qo’llanmasining muallifi? A) B.Axmedov. B)I.Jabborov C)A.Sa‘diev D)K.Shoniyozov. 42. Tarix o’qitishni tashkil etish deganda nimani tushuniladi? A.) O’quvchilarni tarbiyalash va kamol toptirish vazifalarni amalga oshirish uchun zarur bo’lgan jarayon. B.)Tarixiy faktlarni tahlil qilish asosida kelib chiqadigan xulosalar. C )Tarixtni o’qitishni va o’qituvchilarni o’rganish tushuniladi. D) Maktabda tarix o’qitishning maqsad va vazifalari tushuniladi
A) Muomala bayoni C) Og’zaki ta‘lim uslubi B) Bosma matnlar ustida ishlash D) O’qitishning amaliy uslubi
A) Lotin. B) Yunon. C) Rus. D). Arab. 45. "Metodos" so’zi qanday ma‘noni anglatadi? A.) Izlanish yo’li B) Qidirish yo’li. C) Tadqiqot yo’li. D) O’qish-o’rganish yo’li 46. 1927 yil 18 fevralda qaysi fanni maktabda o’qitish uchun qaror qabul qilindi? A.) Tarix B.) Jamiyatshunoslik.. C.) Geografiya D.) Ona tili. 47.O’zbekiston Respublikasi Prezidentining farmoniga muvofiq "O’qituvchi va murabbiylar kuni" kasb bayrami sifatida har yili qaysi vaqtda o’tkaziladi? A) Sentyabr oyining birinchi kuni B) Oktyabr oyining birinchi kuni C) Noyabr oyining birinchi kuni D) Dekabr oyining birinchi kuni
A) 1991 yilda C) 1998 yilda B) 2001 yilda D) 1996 yilda
A) III-IV sinflarda o’rta asrlar tarixi. B) V-VIII sinflarda jahon tarixining qisqa kursi. C) V-X sinflarda Qadimgi dunyo va o’rta asrlar tarixi. D) VI-VII sinflarda Qadimgi dunyo va o’rta asrlar tarixi. 50.O’zbekiston Respublikasi Prezidentining farmoniga muvofiq "O’qituvchi va murabbiylar kuni" kasb bayrami sifatida har yili qaysi vaqtda o’tkaziladi? A) Sentyabr oyining birinchi kuni B) Oktyabr oyining birinchi kuni C) Noyabr oyining birinchi kuni D) Dekabr oyining birinchi kuni
A) modellashtirilgan dars B) hamkorlikda o’rganish C) tadqiqot – izlanish D) barcha javoblar to’g’ri
A) Maxmudxo’ja Behbudiy. C) Abdirauf Fitrat B) Abdulla Avloniy. D) Imom Buxoriy
A)1997 yil VII sessiyasida C) 1998 yil XIV sessiyasida B)1997 yil IX sessiyasida D) 1999 yil XI sessiyasida
A) Amir Temur C) Fitrat. B) Alisher Navoiy D) I.A. Karimov
A) Qadimgi dunyo va O’zbekiston tarixi B) Yangi va eng yangi tarixi C) Qadimgi dunyo va o’rta asrlar tarixi D) O’zbekiston tarixi va jahon tarixi
A)1817y. B) 1905 y. C) 1918 y. D) 1927 y. 7. Prezident I.Karimovning "Barkamol avlod O’zbekiston taraqqiyotining poydevori" nomli nutqi Respublika Oliy Majlisining nechanchi sessiyasida eshitildi? A) Respublika Oliy Majlisining VII- sessiyasida B) Respublika Oliy Majlisining XIV -sessiyasida C) Respublika Oliy Majlisining IX-sessiyasida D) Respublika Oliy Majlisining XI -sessiyasida
A) 3 ta B) 6 ta C) 8 ta D) 4 ta 9. Markazda o’qituvchi bo’lgan ta‘lim modeli? A) Ana‘anviy dars B) Noan‘anaviy dars C) ekskurtsiya darsi D) seminar - trening
A) Modellashtirilgan dars b) Hamkorlikda o’rganish c) O’qituvchi tomonidan mavzu mazmuni, tushuncha va faktlarni o’quvchiga yetkazish d) O’quvchilarni mustaqil tadqiqot olib borishni ko’zda tutishdan iborat 11. O’quv mashg’ulot, ma‘ruza va boshqalarning qisqa yozuv bayoni: A) konspektlashtirish B) referatlashtirish C) annotatsiya D)takrorlantirish 12. "Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi" qachon qabul qilindi? A) 1996 yil 10 sentyabr C) 1997 yil 27 avgust B) 1997 yil 20 may D) 1998 yil 15 iyun
A) tanqidiy fikrlash B)reflektsiya C) fikrlash D) tarbiya 14.O’quvchilarning aktiv jalb bo’lishlarnni fikrlar, g’oyalar va biror-bir muammoning yechimining usullarini anglashni ta‘minlovchi guruhiy ta‘lim usuli. A)muboxasa B)diskussiya C)dialog E)monolog 15.O’qituvchilar uchun yordam sifatida aniq kurs bo’yicha o’quv materialining namunali rejalashtirish metodik nashri. A) metodika B) metodik tavsiyanomalar. C)metodik tayyorlash. D)o’quv qo’llanma 16.Algoritm so’zi qaysi olim nomi bilan bog’liq. A)Abu Ali ibn Sino B)Al Xorazmiy C)Beruniy D)Algol 17.Har xil holatlar,narsalar,sifatlar va boshqalarni birlashtiruvchi ilmiy-tadqiqot usuli. A)tahlil B)sintez C)deduktsiya D)induktsiya 18. Ana‘naviy darsning asosiy bosqichlari? A)Tashkiliy qism,o’tilgan mavzunini so’rash B) Yangi mavzuni yoritish va mustahkamlash C) Darsga yakun yasash, uyga vazifa berish D) Barcha javoblar to’g’ri
A) Jahon tarixining qadimgi va o’rta asrlar davri B) Jahon tarixining Yangi davri. C) Jahon tarixining qadimgi, o’rta asr, Yangi va eng Yangi davri. D)Jahon tarixining eng Yangi davri. 20.Tarix o’qitish metodlarini aniqlang. A) Hikoya va maktab ma‘ruzasi B) Suhbat metodi. C)Darslik bilan ishlash metodi.D)Og’zaki o’qitish, ko’rsatmali va ta‘limning amaliy metodi.
A) tarixiy faktlarni shakllantirish,xronologiya, tarixiy tushuncha va tasavvurlarni shakllantirish usuli. B) og’zaki bayon qilish C) tarixiy tasavvurlar shakllantirish. D) vaqt makon tushuntirish usuli.
A) IV-VI sinflarda o’rta asrlar tarixi B)V-VIII sinflarda qadimgi dunyo va o’rta asrlar. C) V-IX sinflarda O’zbekiston tarixi, Jahon tarixi D) V-XI sinflarda Jahon tarixi
A) Salomlashish, davomatni tekshirish, ko’rgazmali qurol va jihozlarni darsga hozirlash B) O’tilgan mavzuni so’rash C) Salomlashish, mavzuni doskaga yozish D) Uyga vazifa berish 24. Hikoya qilib berish uslubi o’qitish uslubining qaysi turiga kiradi. A) bosma testlar B) ko’rsatmali o’qitish usuli C)ta‘limnig amaliy uslubi. D) og’zaki o’qitish uslubi
A) Ana‘anaviy dars B) Noan‘anaviy dars C) ekskurtsiya darsi D) seminar - trening 26.Tarix o’qitish metodikasi darsligini va o’quv qo’llanmasining muallifi? A) B.Axmedov. B)I.Jabborov C)A.Sa‘diev D)K.Shoniyozov. 27. Tarix o’qitishni tashkil etish deganda nimani tushuniladi? A.) O’quvchilarni tarbiyalash va kamol toptirish vazifalarni amalga oshirish uchun zarur bo’lgan jarayon. B.)Tarixiy faktlarni tahlil qilish asosida kelib chiqadigan xulosalar. C )Tarixtni o’qitishni va o’qituvchilarni o’rganish tushuniladi. D) Maktabda tarix o’qitishning maqsad va vazifalari tushuniladi
A) Lotin. B) Yunon. C) Rus. D). Arab. 29. "Metodos" so’zi qanday ma‘noni anglatadi? A.) Izlanish yo’li B) Qidirish yo’li. C) Tadqiqot yo’li. D) O’qish-o’rganish yo’li 30. Maktabda tarix o’qitish tartibi qaysi javobda to’g’ri ko’rsatilgan? A) III-IV sinflarda o’rta asrlar tarixi. B) V-VIII sinflarda jahon tarixining qisqa kursi. C) V-X sinflarda Qadimgi dunyo va o’rta asrlar tarixi. D) VI-VII sinflarda Qadimgi dunyo va o’rta asrlar tarixi. V Tarix o’qitish metodikasi fanidan yakuniy nazorat test savollari
A) modellashtirilgan dars B) hamkorlikda o’rganish C) tadqiqot - izlanish D) barcha javoblar to’g’ri
A) Maxmudxo’ja Behbudiy. C) Abdirauf Fitrat B) Abdulla Avloniy. D) Imom Buxoriy
A) I.A.Karimovning "O’qituvchilar " gazetasining 1989yil 25 noyabr sonida chop etilgan nutqidan. B) I.A.Karimovning "Ilm fan imkoniyatlaridan to’laroq foydalanaylik" ("O’qituvchi" gazetasi, 1980) to’g’risida. C) I.A.Karimovning "Ilm fan" to’g’risidagi nutqi. D) "O’qituvchilar" gazetasi 1990 yil 28 mart sonida chop etilgan nutqidan. 4. "Komil inson deganda biz avvalo ongi yuksak, mustaqil fikrlay oladigan xulq atvori bilan o’zgalarga ibrat bo’ladigan bilimli ma‘rifatli kishilarni tushunamiz" - deb Prezident I.A. Karimov qaysi nutqida aytgan? A) XII chaqiriq O’zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining uchinchi sessiyasidagi nutqida. B) "Ijobiy ishlarimizni oxirgacha yetkazaylik" nutqidan. C) "Sog’lom avlod uchun ordenini" topshirish marosimida so’zlagan nutqidan D) "Tarixiy xotirasiz kelajak yo’q" nutqidan.
A)1997 yil VII sessiyasida C) 1998 yil XIV sessiyasida B)1997 yil IX sessiyasida D) 1999 yil XI sessiyasida
A) Amir Temur C) Fitrat. B) Alisher Navoiy D) I.A. Karimov
A)masofali o’quv B)sirtki o’quv C) kunduzgi o’quv. D)eksternat 8. Tarix fanining yangi dasturi asosida tarix fanining tuzilishini aniqlang? A) Qadimgi dunyo va O’zbekiston tarixi B) Yangi va eng yangi tarixi C) Qadimgi dunyo va o’rta asrlar tarixi D) O’zbekiston tarixi va jahon tarixi
A)o’q uv adabiyotlarining kontseptsiyasi. B)davlat ta‘lim standartlari. C)o’quv fan dasturlari D)o’rta ta‘lim haqida nizom
A)1817y. B) 1905 y. C) 1918 y. D) 1927 y. 11. Prezident I.Karimovning "Barkamol avlod O’zbekiston taraqqiyotining poydevori" nomli nutqi Respublika Oliy Majlisining nechanchi sessiyasida eshitildi? A) Respublika Oliy Majlisining VII- sessiyasida B) Respublika Oliy Majlisining XIV -sessiyasida C) Respublika Oliy Majlisining IX-sessiyasida D) Respublika Oliy Majlisining XI -sessiyasida
A)Elektron o’quv adabiyot B)bosma o’quv adabiyot C)ilmiy adabiyot D)texnik adabiyot 13.An‘anaviy darsning nechta bosqichi mavjud? A) 3 ta B) 6 ta C) 8 ta D) 4 ta 14. Muayyan fanning o’quv dasturi bo’yicha undagi ayrim mavzularning asosiy mazmuni qisqa yoritilgan, birlamchi yangi bilimlarni olishga qartilgan, foydalaniladigan asosiy va qo’shimcha o’quv adabiyotlar ko’rsatilgan, o’z-o’zini nazorat qilishga oid savollar turkumi mavzuga tegishli tayanch atama va iboralar keltirilgan davriy ravishda ilmiy tadqiqot izlanishlar asosida yangilanib turiladigan ta‘lim muassasining ilmiy kengashi tavsiyasi bo’yicha chiqariladigan kichik adadli tarqatma material qanday o’quv adabiyot? A) ma‘ruzalr matni B) metodik ko’rsatma C) ma‘ruzlar kursi D) metodik qo’llanma 15. Kompyuter texnologiyasiga asoslangan o’quv uslubini qo’llashga, mustaqil ta‘lim olishga hamda fanga oid o’quv materiallar, ilmiy adabiyotlarning har tomonlama samarador o’zlashtirilishiga mo’ljllangan shakldagi adabiyot qanday adabiyot? A) elektron darslik B) elektron qo’llanma C) elektron to’plam D) sharx. 16. O’rta ta‘limning davlat ta‘lim standartlari "asosiy qoidalari " qaysi muassasa tomonidan tasdiqlangan? A) Oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi tomonidan B) O’zbekiston Republikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan C) O’z tasarrufida oliy ta‘lim muassasi bo’lgan tayanch vazirliklar va idoralar tomonidan. D)Oliy ta‘lim muassasasi tomonidan.
A) Ana‘anviy dars B) Noan‘anaviy dars C) ekskurtsiya darsi D) seminar - trening
A) Modellashtirilgan dars b) Hamkorlikda o’rganish c) O’qituvchi tomonidan mavzu mazmuni, tushuncha va faktlarni o’quvchiga yetkazish d) O’quvchilarni mustaqil tadqiqot olib borishni ko’zda tutishdan iborat
A) konspektlashtirish B) referatlashtirish C) annotatsiya D)takrorlantirish 20. Mahoratni shakllantirish va tushunish, yutuqlarni, bilimlarni o’zlashtirishning ma‘lum bir ketma-ketligidagi tartibini hisobga oladigan didaktik printsip A) ta‘lim mazmunining uzviyligi B) ta‘limning uzluksizligi C) ta‘limning uzviyligi D) tarbiyaning uzviyligi
A) 1996 yil 10 sentyabr C) 1997 yil 27 avgust B) 1997 yil 20 may D) 1998 yil 15 iyun
A) tanqidiy fikrlash B)reflektsiya C) fikrlash D) tarbiya 23.O’quvchilarning aktiv jalb bo’lishlarnni fikrlar, g’oyalar va biror-bir muammoning yechimining usullarini anglashni ta‘minlovchi guruhiy ta‘lim usuli. A)muboxasa B)diskussiya C)dialog E)monolog 24.Bilimlarni o’zlashtirishning mahkamligini va ularni amaliyotda ishlata ola bilishga yo’naltirilgan o’qituvchining faoliyati A) o’rgatish B)materialni mustahkamlamoq C)o’qitish D)tarbiya. 25.O’qituvchilar uchun yordam sifatida aniq kurs bo’yicha o’quv materialining namunali rejalashtirish metodik nashri. A) metodika B) metodik tavsiyanomalar. C)metodik tayyorlash. D)o’quv qo’llanma 26.Algoritm so’zi qaysi olim nomi bilan bog’liq. A)Abu Ali ibn Sino B)Al Xorazmiy C)Beruniy D)Algol 27.Har xil holatlar,narsalar, sifatlar va boshqalarni birlashtiruvchi ilmiy-tadqiqot usuli. A)tahlil B)sintez C)deduktsiya D)induktsiya 28. Qaysi nazorat turi ko’proq texnologik va obye‘ktiv hisoblanadi. A)yozma nazorati B)og’zaki nazorat C)test nazorati D)tashqi nazorat 29. Ana‘naviy darsning asosiy bosqichlari? A) Tashkiliy qism, o’tilgan mavzunini so’rash B) Yangi mavzuni yoritish va mustahkamlash C) Darsga yakun yasash, uyga vazifa berish D) Barcha javoblar to’g’ri
A) Jahon tarixining qadimgi va o’rta asrlar davri B) Jahon tarixining Yangi davri. C) Jahon tarixining qadimgi, o’rta asr, Yangi va eng Yangi davri. D)Jahon tarixining eng Yangi davri. 31.Tarix o’qitish metodlarini aniqlang. A) Hikoya va maktab ma‘ruzasi B) Suhbat metodi. C) Darslik bilan ishlash metodi. D) Og’zaki o’qitish, ko’rsatmali va ta‘limning amaliy metodi.
A) tarixiy faktlarni shakllantirish,xronologiya, tarixiy tushuncha va tasavvurlarni shakllantirish usuli. B) og’zaki bayon qilish C) tarixiy tasavvurlar shakllantirish. D) vaqt makon tushuntirish usuli.
A) boshlangich va o’rta maktablarda o’quv dasturining rejimi haqida. B)boshlang’ich o’rta maktablar uchun darsliklar to’grisida C)maktablarda fuqarolik tarixi o’qitilishi to’grisida D) boshlang’ich o’rta maktablar to’g’risida.
A) 1913 yil 15 sentyabr B)1923 yil 20oktyabr. C) 1933 yi 10 sentyabr. D)1936 yil mart. 35. Tarix o’qitish tartibi to’g’ri joylashtirilganligi aniqlang? A) IV-VI sinflarda o’rta asrlar tarixi B)V-VIII sinflarda qadimgi dunyo va o’rta asrlar. C) V-IX sinflarda O’zbekiston tarixi, Jahon tarixi D) V-XI sinflarda Jahon tarixi
A) 1924sentyabr B)1933 yil dekabr. C)1937 yil noyabr D)1940 yil avgust 37. Hikoya qilib berish uslubi o’qitish uslubining qaysi turiga kiradi. A) bosma testlar B) ko’rsatmali o’qitish usuli C)ta‘limnig amaliy uslubi. D) og’zaki o’qitish uslubi
A) tushuntirish B)muhokama C)analitik tasvirlash D) muammoli bayon 39.Predmet ko’rsatmaliligini aniqlang A) maket mulaj B)mehnat qurollari. C)sxema D)foto xujjat. 40. Ana‘anaviy darsning bosqichi – tashkiliy qismda ko’zda tutilgan maqsad? A) Salomlashish, davomatni tekshirish, ko’rgazmali qurol va jihozlarni darsga hozirlash B) O’tilgan mavzuni so’rash C) Salomlashish, mavzuni doskaga yozish D) Uyga vazifa berish 41.Tarix o’qitish metodikasi darsligini va o’quv qo’llanmasining muallifi? A) B.Axmedov. B)I.Jabborov C)A.Sa‘diev D)K.Shoniyozov. 42. Tarix o’qitishni tashkil etish deganda nimani tushuniladi? A.) O’quvchilarni tarbiyalash va kamol toptirish vazifalarni amalga oshirish uchun zarur bo’lgan jarayon. B.)Tarixiy faktlarni tahlil qilish asosida kelib chiqadigan xulosalar. C )Tarixtni o’qitishni va o’qituvchilarni o’rganish tushuniladi. D) Maktabda tarix o’qitishning maqsad va vazifalari tushuniladi
A) Muomala bayoni C) Og’zaki ta‘lim uslubi B) Bosma matnlar ustida ishlash D) O’qitishning amaliy uslubi
A) Lotin. B) Yunon. C) Rus. D). Arab. 45. "Metodos" so’zi qanday ma‘noni anglatadi? A.) Izlanish yo’li B) Qidirish yo’li. C) Tadqiqot yo’li. D) O’qish-o’rganish yo’li 46. 1927 yil 18 fevralda qaysi fanni maktabda o’qitish uchun qaror qabul qilindi? A.) Tarix B.) Jamiyatshunoslik.. C.) Geografiya D.) Ona tili. 47.O’zbekiston Respublikasi Prezidentining farmoniga muvofiq "O’qituvchi va murabbiylar kuni" kasb bayrami sifatida har yili qaysi vaqtda o’tkaziladi? A) Sentyabr oyining birinchi kuni B) Oktyabr oyining birinchi kuni C) Noyabr oyining birinchi kuni D) Dekabr oyining birinchi kuni
A) 1991 yilda C) 1998 yilda B) 2001 yilda D) 1996 yilda
A) III-IV sinflarda o’rta asrlar tarixi. B) V-VIII sinflarda jahon tarixining qisqa kursi. C) V-X sinflarda Qadimgi dunyo va o’rta asrlar tarixi. D) VI-VII sinflarda Qadimgi dunyo va o’rta asrlar tarixi. 50.O’zbekiston Respublikasi Prezidentining farmoniga muvofiq "O’qituvchi va murabbiylar kuni" kasb bayrami sifatida har yili qaysi vaqtda o’tkaziladi? A) Sentyabr oyining birinchi kuni B) Oktyabr oyining birinchi kuni C) Noyabr oyining birinchi kuni D) Dekabr oyining birinchi kuni
A) modellashtirilgan dars B) hamkorlikda o’rganish C) tadqiqot – izlanish D) barcha javoblar to’g’ri
A) Maxmudxo’ja Behbudiy. C) Abdirauf Fitrat B) Abdulla Avloniy. D) Imom Buxoriy
A)1997 yil VII sessiyasida C) 1998 yil XIV sessiyasida B)1997 yil IX sessiyasida D) 1999 yil XI sessiyasida
A) Amir Temur C) Fitrat. B) Alisher Navoiy D) I.A. Karimov
A) Qadimgi dunyo va O’zbekiston tarixi B) Yangi va eng yangi tarixi C) Qadimgi dunyo va o’rta asrlar tarixi D) O’zbekiston tarixi va jahon tarixi
A)1817y. B) 1905 y. C) 1918 y. D) 1927 y. 7. Prezident I.Karimovning "Barkamol avlod O’zbekiston taraqqiyotining poydevori" nomli nutqi Respublika Oliy Majlisining nechanchi sessiyasida eshitildi? A) Respublika Oliy Majlisining VII- sessiyasida B) Respublika Oliy Majlisining XIV -sessiyasida C) Respublika Oliy Majlisining IX-sessiyasida D) Respublika Oliy Majlisining XI -sessiyasida
A) 3 ta B) 6 ta C) 8 ta D) 4 ta 9. Markazda o’qituvchi bo’lgan ta‘lim modeli? A) Ana‘anviy dars B) Noan‘anaviy dars C) ekskurtsiya darsi D) seminar - trening
A) Modellashtirilgan dars b) Hamkorlikda o’rganish c) O’qituvchi tomonidan mavzu mazmuni, tushuncha va faktlarni o’quvchiga yetkazish d) O’quvchilarni mustaqil tadqiqot olib borishni ko’zda tutishdan iborat 11. O’quv mashg’ulot, ma‘ruza va boshqalarning qisqa yozuv bayoni: A) konspektlashtirish B) referatlashtirish C) annotatsiya D)takrorlantirish 12. "Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi" qachon qabul qilindi? A) 1996 yil 10 sentyabr C) 1997 yil 27 avgust B) 1997 yil 20 may D) 1998 yil 15 iyun
A) tanqidiy fikrlash B)reflektsiya C) fikrlash D) tarbiya 14.O’quvchilarning aktiv jalb bo’lishlarnni fikrlar, g’oyalar va biror-bir muammoning yechimining usullarini anglashni ta‘minlovchi guruhiy ta‘lim usuli. A)muboxasa B)diskussiya C)dialog E)monolog 15.O’qituvchilar uchun yordam sifatida aniq kurs bo’yicha o’quv materialining namunali rejalashtirish metodik nashri. A) metodika B) metodik tavsiyanomalar. C)metodik tayyorlash. D)o’quv qo’llanma 16.Algoritm so’zi qaysi olim nomi bilan bog’liq. A)Abu Ali ibn Sino B)Al Xorazmiy C)Beruniy D)Algol 17.Har xil holatlar,narsalar,sifatlar va boshqalarni birlashtiruvchi ilmiy-tadqiqot usuli. A)tahlil B)sintez C)deduktsiya D)induktsiya 18. Ana‘naviy darsning asosiy bosqichlari? A)Tashkiliy qism,o’tilgan mavzunini so’rash B) Yangi mavzuni yoritish va mustahkamlash C) Darsga yakun yasash, uyga vazifa berish D) Barcha javoblar to’g’ri
A) Jahon tarixining qadimgi va o’rta asrlar davri B) Jahon tarixining Yangi davri. C) Jahon tarixining qadimgi, o’rta asr, Yangi va eng Yangi davri. D)Jahon tarixining eng Yangi davri. 20.Tarix o’qitish metodlarini aniqlang. A) Hikoya va maktab ma‘ruzasi B) Suhbat metodi. C)Darslik bilan ishlash metodi.D)Og’zaki o’qitish, ko’rsatmali va ta‘limning amaliy metodi.
A) tarixiy faktlarni shakllantirish,xronologiya, tarixiy tushuncha va tasavvurlarni shakllantirish usuli. B) og’zaki bayon qilish C) tarixiy tasavvurlar shakllantirish. D) vaqt makon tushuntirish usuli.
A) IV-VI sinflarda o’rta asrlar tarixi B)V-VIII sinflarda qadimgi dunyo va o’rta asrlar. C) V-IX sinflarda O’zbekiston tarixi, Jahon tarixi D) V-XI sinflarda Jahon tarixi
A) Salomlashish, davomatni tekshirish, ko’rgazmali qurol va jihozlarni darsga hozirlash B) O’tilgan mavzuni so’rash C) Salomlashish, mavzuni doskaga yozish D) Uyga vazifa berish 24. Hikoya qilib berish uslubi o’qitish uslubining qaysi turiga kiradi. A) bosma testlar B) ko’rsatmali o’qitish usuli C)ta‘limnig amaliy uslubi. D) og’zaki o’qitish uslubi
A) Ana‘anaviy dars B) Noan‘anaviy dars C) ekskurtsiya darsi D) seminar - trening 26.Tarix o’qitish metodikasi darsligini va o’quv qo’llanmasining muallifi? A) B.Axmedov. B)I.Jabborov C)A.Sa‘diev D)K.Shoniyozov. 27. Tarix o’qitishni tashkil etish deganda nimani tushuniladi? A.) O’quvchilarni tarbiyalash va kamol toptirish vazifalarni amalga oshirish uchun zarur bo’lgan jarayon. B.)Tarixiy faktlarni tahlil qilish asosida kelib chiqadigan xulosalar. C )Tarixtni o’qitishni va o’qituvchilarni o’rganish tushuniladi. D) Maktabda tarix o’qitishning maqsad va vazifalari tushuniladi
A) Lotin. B) Yunon. C) Rus. D). Arab. 29. "Metodos" so’zi qanday ma‘noni anglatadi? A.) Izlanish yo’li B) Qidirish yo’li. C) Tadqiqot yo’li. D) O’qish-o’rganish yo’li 30. Maktabda tarix o’qitish tartibi qaysi javobda to’g’ri ko’rsatilgan? A) III-IV sinflarda o’rta asrlar tarixi. B) V-VIII sinflarda jahon tarixining qisqa kursi. C) V-X sinflarda Qadimgi dunyo va o’rta asrlar tarixi. D) VI-VII sinflarda Qadimgi dunyo va o’rta asrlar tarixi. « Tarix o’qitish metodikasi » fanidan oraliq nazorati yozma ish variant savollari. 1 – variant. 1. “Tarixdan hikoyalar” kursning tuzilishi, va o`qitish usullari. 2. “Ta’lim to`g`risida”gi qonun va uning tarix fani o`qitishdagi ahamiyati. 3. Tarix darslarida o`quvchilarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalash. 2 – variant. 1.“Jahon tarixi” fanning sinflar bo`yicha tuzilishi. 2.“Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” va uning tarix fanini o`qitishdagi ahamiyati 3.Tarix darsida xaritalar va matnlar ustida ishlash. 3 – variant. 1. 6- sinfda o`qitiladigan “Tarix” kursining tuzilishi . 2. Tarix darslarida yil hisobi. 3. 7- sinfda “Jahon tarixi” fanidan o`quvchilar egallashi lozim bo`lgan ko`nikma va malakalar. 4 – variant. 1.6 –sinflarda o`qitiladigan “ Tarix” kursining tuzilishi va ta’lim –tarbiyaviy vazifalari. 2.Tarix darslarida darslik ustida ishlash. 3.8-sinfda “O`zbekiston tarixi” o`qitilishi. 5 – variant. 1.7-sinfda “O`zbekiston tarixi” fanini o`qitilishi va ta’lim –tarbiyaviy vazifalari. 2.Tarix darslarida tayanch iboralar ustida ishlash. 3.Kontur xaritalar va uning tarixiy makonlarni aniqlashdagi ahamiyati. 6 – variant. 1.7 – sinfda “Jahon tarixi” fanining o`qitilishi va ta’lim –tarbiyaviy vazifalari. 2.Dars jarayonida texnika vositalardan foydalanish. 3.Tarix darslarida ekskursiyalar tashkil etish va uning ta’lim –tarbiyaviy ahamiyati. 7 – variant. 1.“O`zbekiston tarixi”fanining sinflar bo`yicha tuzilishi va ta’lim tarbiyaning vazifalari. 2.Tarix darslarida badiiy adabiyotlardan foydalanish. 3.Maktablarda tarix muzeylari tashkil etish. 8 – variant. 1.8 –sinfda o`qitiladigan “O`zbekiston tarixi” kursining tuzilishi va ta’lim tarbiyaviy vazifalari. 2.O`zbekiston Prezidenti I.Karimovning “Tarixiy xotirasiz kelajak yo`q” asari va uning tarixiy ahamiyati. 3.Tarix darslarida OAB manbalaridan foydalanish. 9 –variant. 1.9 –sinfda o`qitiladigan “Jahon tarixi” kursining tuzilishi va ta’lim –tarbiyaviy vazifalari. 2.Tarix darslarida mavzu bo`yicha reja tuzish, jadvallarni to`ldirish. 3.”Tarix o`qitish uslubiyati “ fanining predmeti va vazifalari. 10 – variant. 1.9 –sinfda o`qitiladigan “O`zbekiston tarixi” kursining tuzilishi va ta’lim -tarbiyaviy vazifalari. 2.Prezident I.Karimovning tarixchi olimlar bilan uchrashuvi va tarixiy voqea hodisalarni ilmiy xolis o`rganilishi. 3.Tarix fani bo`yicha to`garaklar tashkil etish. 11 – variant. 1.Sobiq sovet davlati davrida tarix fani o`qitilishi va yo`l qo`yilgan xatolar. 2.9 –sinflarda “jahon tarixi”ning o`qitilishi. 3.“O`zbekiston tarixi” darsliklari yaratilishi tarixi. 12 – variant. 1. 8 –sinflarda o`qitiladigan “Jahon tarixi” kursining tuzilishi va ta’lim –tarbiyaviy vazifalari. 2.O’quvchilarni tarixiy milliy qadriyatlar,vatanga muhabbat ruhida tarbiyalash. 3.Tarix darslarida tasviriy ko`rgazmalardan foydalanish. 13 – variant. 1.Tarix darslarida badiiy adabiyotlardan foydalanish. 2.O`rta umum ta’lim maktablarida tarix fanini ikki yo`nalish asosida o’qitilishi. 3.Tarix darslarida videofil’mlardan foydalanish. 14 – variant. 1.Vatan tarixini o`qitishda o`lkashunoslik. 2.Tarix o`qitish uslubi (metodi) tushunchasi. 3.Tarix darslarida o`quvchilar tomonidan ma’ruzalar tayyorlash. 15 – variant 1.Tarix darslarida tarixiy makon xususida tushuncha berish. 2.Tarixiy mavzular bo`yicha reja tuzish. 3.Tarix darslarida o`quvchilarni mustaqil fikrlashga o`rgatish. 16 – variant. 1.Mamlakatimiz mustaqillikka erishgandan so`ng o`rta umum ta’lim maktablarida “Jahon tarixi”ni o`qitilishi. 2. 5 –sinflarda tarix fani o`qitishda o`quvchilar yoshini hisobga olish. 3. 6 –sinfda “ Tarix” kursi bo`yicha yordamchi materiallardan foydalanish. 17 –variant. 1.9 –sinflarda “O`zbekiston tarixi” fanini o`qitishda suhbatlar tashkil etish. 2.Tarix o`qitilishni tashkil etish. 3.Prezident I.Karimov “Tarixiy xotirasiz kelajak yo`q” asarining tarix o`qitishdagi ahamiyati. 18 – variant. 1.Tarix o`qitish uslubi fanining boshqa fanlar bilan bog`liqligi. 2.Mustaqillikka erishilgandan so`ngi yillarda maktablarda “O`zbekiston tarixi” ning o`qitilishi va darsliklarning yaratilishi. 3.Darslarda tarixiy makon va davr xususida o`quvchilarga tushuncha berish. 19 –variant. 1.9-sinfda “Jahon tarixi” fani o`qitishda o`quvchilarda shakllantiriladigan ko`nikma va malakalar. 2.Tarix darslarida Teli eshittirilishlaridan foydalanish. 3.Tarix to`garaklari tashkil etish. 20 – variant. 1. 8 –sinflarda tarix fanini o`qitilishi va davrlashtirilishi 2.Darslarda foto albom, rasmlardan foydalanish 3. 5-sinfda “Vatanimiz tarixidan hikoyalar” kursida shakllantiriladigan ko’nikma va malakalar 21 –variant. 1. 8- sinfda “Jahon tarixi” fanidan shakllantiriladigan ko’nikma va malakalar 2. 6-sinfda “Tarix” fani o’qitilishi 3. Sobiq sovet davlati davrida O’zbekiston tarixining o’qitilishi: yo’l qo’yilan kamchiliklar va xatolar. 22 –variant. 1. Jahon tarixining ta’lim - tarbiyaviy maqsadi. 2. 9-sinfda tarix fani darslarining tuzilishi 3. Tarix darslarida ekskursiyalar tashkil etish 23-variant 1.5-sinflarda “ Tarixdan hikoyalar” kursini o’qitishda shakllantiriladigan malaka va tushunchalar 2.Tarix o’qitish usullari 3.Tarix darsida ko’rgazmali qurollardan foydalanish 24-variant 1. Prezident I.A. Karimovning “Yuksak ma’naviyat-engilmas kuch” asaridan tarix o’qitishda asosiy manba sifatida foydalanish 2. Xaritalardan foydalanishning ahamiyati 3. Tarix fani o’qitishda darslik ustida ishlash. 25- variant 1. Tarix o’qitish usuli bo’yicha mamalakatimizda amalga oshirilgan ishlar 2. Prezident I.A. Karimovning 1998 yil 26 iyunda tarixchi olimlar bilan uchrashuvi va tarix o’qitishdagi ahamiyati 3. Tarix o’qitish uslublari
1 – variant. 1. Tarix o’qitish usullari. 2. “Jahon tarixi” fanning sinflar bo`yicha tuzilishi . 3. Tarix fanidan noan’anaviy dars o’tish. 2 – variant. 1. Tarix darslarida o`quvchilarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalash. 2. “Tarixdan hikoyalar” kursning tuzilishi, va o`qitish usullari. 3. Tarix darslari bo`yicha tarixiy joylarga ekskursiyalar tashkil etish. 3 – variant. 1. 6- sinfda o`qitiladigan “Tarix” kursining tuzilishi va ta`lim – tarbiyaviy vazifalari. 2. Tarix darslarida yil xisobi. 3. Tarix darslarida xaritadan foydalanish. 4 – variant. 1. 8-sinfda “O`zbekiston tarixi”ni o`qitilishi. 2. Tarix darslarida darslik ustida ishlash. 3. Tarix o’qitishning ko’rsatmali yslubi. 5 – variant. 1. 7-sinfda “O`zbekiston tarixi” fanini o`qitilishi va ta’lim –tarbiyaviy vazifalari. 2. Tarix darslarida tayanch iboralar,darslik ustida ishlash. 3. Kontur xaritalar va uning tarixiy makonlarni aniqlashdagi ahamiyati. 6 – variant. 1. 7 – sinfda “Jahon tarixi” fanining o`qitilishi va ta’lim –tarbiyaviy vazifalari. 2. Dars jarayonida texnika vositalaridan foydalanish. 3. Tarix darslarida ekskursiyalar tashkil etish va uning ta’lim –tarbiyaviy ahamiyati. 7 – variant. 1.“O`zbekiston tarixi” fanining sinflar bo`yicha tuzilishi va ta’lim tarbiyaviy vazifalari. 2.Tarix darslarida badiiy adabiyotlardan foydalanish. 3.Tarix fani o’qitishda tarixiy muzeylarni o’rni va maktablarda muzeylar tashkil etish. 8 – variant. 1. 8 –sinfda o`qitiladigan “O`zbekiston tarixi” kursining tuzilishi va ta’lim tarbiyaviy vazifalari. 2. Tarix darsida o`quvchilarni mehnatsevarlik ruhida tarbiyalash. 3. O`zbekiston Prezidenti I.Karimovning “Yuksak ma’naviyat-engilmas kuch” asari va uning tarixiy ahamiyati. 9 –variant. 1. 9 –sinfda o`qitiladigan “Jahon tarixi” kursining tuzilishi va ta’lim –tarbiyaiy vazifalari. 2. Tarix o`qitish uslublari. 3. Tarix ta’limi va sinfdan tashqari ishlar. 10 – variant. 1. 9 –sinfda o`qitiladigan “O`zbekiston tarixi” kursining tuzilishi va ta’lim -tarbiyaviy vazifalari. 2. Darslarda xaritadan foydalanish. 3. Prezident I.Karimovning tarixchi olimlar bilan uchrashuvi va tarixiy voqea hodisalarni ilmiy xolis o`rganilishi. 11 – variant. 1. Tarix fani bo`yicha to`garaklar tashkil etish. 2. Takrorlash darslari. 3. 9 –sinflarda “Jahon tarixi”ning o`qitilishi. 12 – variant. 1. 8 –sinflarda o`qitiladigan “Jahon tarixi” kursining tuzilishi va ta’lim –tarbiyaviy vazifalari. 2. Tarix darslarida ko`rgazmalardan foydalanish. 3. Tarix o`qitish va o`rganishni tashkil etilishi. 13 – variant. 1. O`rta umum ta’lim maktablarida tarix fanini ikki yo`nalish asosida o’qitilishi. 2. Tarix darslarida badiiy adabiyotlardan foydalanish. 3. Tarix darslarida o`quvchilarga uyga vazifa berish. 14 – variant. 1 . Vatan tarixini o`qitishda o`lkashunoslik. 2. Tarix o`qitish uslubi tushunchasi. 3. Darslarda badiiy adabiyotlardan foydalanish. 15 – variant 1. Tarix darslarida tarixiy makon xususida tushuncha berish. 2. O`zbekiston tarixining sinflar bo`yicha o`qitilishi. 3. Tarixiy mavzular bo`yicha reja tuzish va o`quvchilarni mustaqil fikrlashga o`rgatish. 16 – variant. 1. Mamlakatimiz mustaqillikka erishgandan so`ng o`rta umum ta’lim maktablarida “Jahon tarixi”ni o`qitilishi. 2. 5 –sinflarda tarix fani o`qitishda o`quvchilar yoshini hisobga olish. 3. Tarixiy mavzular bo`yicha tarixiy kechalar tashkil etish. 17 –variant. 1. 9 –sinflarda “O`zbekiston tarixi” fanini o`qitishda suhbatlar tashkil etish. 2. Tarix o`qitishni tashkil etish. 3. Prezident I.Karimov “Tarixiy xotirasiz kelajak yo`q” asarining tarix o`qitishdagi ahamiyati. 18 – variant. 1. Tarix o`qitish uslubi fanining boshqa fanlar bilan bog`liqligi. 2. Mustaqillikka erishilgandan so`ngi yillarda maktablarda “O`zbekiston tarixi” ning o`qitilishi va darsliklarning yaratilishi. 3. Tarix darslarida OAB manbalaridan foydalanish. 19 –variant. 1. Tarix fani bo’yicha to`garaklar tashkil etish 2. 9-sinfda “Jahon tarixi” fani o`qitishda o`quvchilarda shakllantiriladigan ko`nikma va malakalar. 3. Tarix darslarida teli eshittirishlardan,hujjatli fil’mlardan foydalanish. 20 – variant. 1. 9 –sinflarda tarixiy mavzular bo`yicha referatlar yozish. 2. Darslarda foto albom, rasmlardan foydalanish 3. 5-sinfda “Tarixidan hikoyalar” kursida shakllantiriladigan ko’nikma va malakalar 21 –variant. 1. 8- sinfda “Jahon tarixi” fanidan shakllantiriladigan ko’nikma va malakalar 2. Jahon tarixi fani o’qitishda texnika vositalaridan foydalanish. 3. O’quvchilarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalashda tarix darslarining ahamiyati. 22 –variant. 1. Jahon tarixining ta’lim - tarbiyaviy vazifalari. 2. 9-sinfda “Ozbekiston tarixi fanini” o’qitilishi. 3. Tarix fani bo’yicha ekskursiyalar tashkil etish 23-variant 1.5-sinflarda “ Tarixidan hikoyalar” kursini o’qitishda shakllantiriladigan tushunchalar 2.Tarix o’qitish usullari 3.Tarix darsida ko’rgazmali qurollardan foydalanish 24-variant 1. Prezident I.A. Karimovning “Tarixiy xotirasiz kelajak yo’q” asaridan tarix o’qitishda asosiy manba sifatida foydalanish 2. Xaritalardan foydalanishning ahamiyati 3. Hozirgi davrda maktablarda tarix fani o’qitilishi 25- variant 1. Tarix o’qitish usuli bo’yicha mamalakatimizda amalga oshirilgan ishlar 2. Tarix o’qitishning og'zaki uslubiyoti. 3. Tarix ta’limi va sinfdan tashqari ishlar.
Metodika- qadimgi grekcha “metodos” so`zi dan olingan bo`lib, “tadqiqot yo`li” degan ma’noni anglatadi. Ma’orif- Xalq ta’limi Monolog formad- Tarixiy materialni bayon qilish Dialog formada- Tarixiy materialni o`quvchilar bilan muxokama qilish Bayon-Qisqacha bayon, hikoya Ta’riflash- Suratla vositasidata‘riflash.Analitik ta‘riflash Xarasteristika- Ta‘rifiyxarakterisika. Umumiy xarakteristika Tushuntirish- Jonli tasvirlash(o`tmishni og`zakinutq yordamida gavdalantirish) .Shaxsga yunaltirilgan ta’lim- ta’lim uz moxiyatiga kura ta’lim jarayonining barcha ishtirokchilarini tulakonli rivojlanishlarini kuzda tutadi Tizimli yondoshuv- Ta’lim texnologiyasi tizimning barcha belgilarini uzida mujassam etmogi Faoliyatga yunaltirilgan yondoshuv- Shaxsning jarayonli sifatlarini shakllantirishga, ta’lim oluvchining faoliyatni aktivlashtirish va intensivlashtirish, o’quv jarayonida uning barcha kobiliyati va imkoniyatlari, tashabbuskorligini ochishga yunaltirilgan ta’limni ifodalaydi. Dialogik yondoshuv- yondoshuv o’quv munosabatlarini yaratish zaruriyatini bildiradi. Uning natijasida shaxsning uz-uzini faollashtirishi va uz-uzini ko’rsata olishi kabi ijodiy faoliyati kuchayadi. Xamkorlikdagi ta’limni tashkil etish-. Demokratik, tenglik, ta’lim beruvchi va ta’lim oluvchi faoliyat mazmunini shakllantirishda va erishilgan natijalarni baxolashda birgalikda ishlashni joriy etishga e’tiborni karatish zarurligini bildiradi Muammoli ta’lim-. Ta’lim mazmunini muammoli tarzda takdim kilish orkali ta’lim oluvchi faoliyatini aktivlashtirish usullaridan biri. O’qitish vositalari- ukitishning an’anaviy shakllari (darslik, ma’ruza matni) bilan bir katorda - kompyuter va axborot texnologiyalari. Download 379,19 Kb. Do'stlaringiz bilan baham:
|
Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha
yuklab olish