Samarqand davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti



Download 0,92 Mb.
Pdf ko'rish
bet40/154
Sana31.12.2021
Hajmi0,92 Mb.
#203928
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   154
Bog'liq
zoologik tadqiqot uslublari

 
Parazitnematodalar 
 
Nematodalarsinfining 
7000 
gayaqinturixilma 

xilumurtqasizvaumurtqalihayvonlarda, 
odamdavajudako’pmadaniyo’simliklardaparazitlikqilib, 
nematodozkasalliklarinikeltiribchiqaradi. 
 
Odamaskaridasi. 
(Ascarislumbricoides) 
Bunematodaanchayirikchuvalchangbo’lib,  urg’ochisininguzunligi  30-40  sm, 
erkagiesa 
15-25 
smgavdasiningeni 
4-6 
mmgateng. 
Askaridaodamningingichkaichagidayashasa, 
lichinkalarijigarda, 
yurakdavao’pkadabirozvaqtparazitlikqiladi. 
Askaridaningurg’ochisijudahamserpushtbo’lib, 
birsutkadao’rtacha 
200 
minggayaqinurug’langantuxumqo’yadi. 
Tuxumiovalsimon, 
qalinoqsillipo’stbilano’ralgan, o’lchami 50-70 mikrongatengdir. 
 
Tuxumlarodamnajasibilantashqimuhitgachiqarilgandanso’ng, 
uningrivojlanishiuchunqulaysharoitbo’lishilozim.  Agardamuhitharorati  +25
0

+30

Svayetarlinamlikbo’lsatuxumichida  13-16  kundalichinkashakllanadi. 
Atrofmuhitomillarisalbiy  (pastharorat,  quruqtuproq,  kislorodsizmuhit)  bo’lsa, 
rivojlanishjudasekinyokiumumanto’xtabqoladi. 
Tajribalardashunarsaisbotlanganki, 
noqulayomillarorasidahamtuxumlaro’ziningtiriklikqobiliyatini 
5-6 
yildavomidasaqlabqolishimumkin. 
Hatto 

foizliformalineritmasida, 
15 
foizlisulfatkislotadatuxumlarbirnechaoydavomidahamtirikqolgan. 
Sababshukiurug’langantuxumlarqalinoqsillipo’stbilanqoplanganbo’ladivabunda


ypo’stkeskinsalbiyomillargatuxumnichidamliqiladi. 
Ichidalichinkashakllangantuxuminvazion (yuqumli, zararli) hisoblanadi. 
 
Odamyuvilmagansabzavotvamevalarni, 
qaynatilmaganariqvahovuzsuvlarini, 
ifloslanganboshqaoziq-
ovqatmahsulotlariniiste’molqilganda, 
askaridatuxumlarinio’zigayuqtiradi. 
Ichakkatushgantuxumningpo’stiajralib, 
undan 
0,2 

0,3 
mmuzunlikkaegabo’lganlichinkachiqadi. 
Uichakdevoriniteshib, 
venaqonoqimigao’tadi. 
Qonoqimibilanjigarga, 
yurakkaboradi. 
Yurakdano’pkaarteriyasiorqalio’pkagaboradi. 
Lichinkaningqongao’tib, 
uorqalio’pkaalveollarigaborishiningasosiysababishuki, 
uningma’lumuzunlikkachao’sishivarivojlanishiuchunko’pkislorodtalabqiladi. 
Asliniolgandatashqimuhitdatuxumichidalichinkaningshaklllanishivakeyinchalik
odamorganizmigatushganlichinkaningma’lumstadiyalarinimuvaffaqiyatlio’tishi
uchunkislorodtalabqilinadi.  
 
Lichinkalaro’pkada 
10-12 
kundavomidayashab, 
o’pkato’qimalarinimexanikjihatdanbuzadi,  o’pkadaginervuchlariniyallig’laydi, 
kapillyartomirlariniyemiradi, 
o’pkashamollanishinitezlashtiradi. 
Odamyo’talganpaytda 
1,5-2 
mmuzunlikkayetganlichinkalarhalqumga, 
undanog’izbo’shlig’igatushadi. 
Og’izbo’shlig’idagilichinkalarso’laksuyuqligibilanbirgaqaytayutiladi. 
Ingichkaichakkatushganlichinkaog’ziatrofidagiuchtalablariyordamidaichakdevo
rigamahkamyopishiboladiva  2,5  -  3  oydavoyagayetib,  biryilparazitlikqilib, 
keyinhalokbo’ladi. 
 
Odamichagidabiryo’labirnechta  (3-25  tadan,  ba’zan  1000  tagacha) 
askaridalarparazitlikqilishimumkin. 
Buraqamyutilganinvaziontuxumlarsonigabog’liq. 
Askaridalarningkeltiribchiqargankasalligiaskaridozdeyilib, 
ubilanharxilyoshdagiodamlar, 
ayniqsayoshbolalar 
(jumladanboshlang’ichsinfo’quvchilari) ko’proqkasallanadi. 
 
Askaridozanchaog’irkechadigankasallikdirvabolasalomatligigajudakattaz
araryetkazadi. 
Ayrimhollardaaskaridalarichakdevoriniteshibqorinbo’shlig’iga, 
jigar,buyrak, 
qovuqvasiydikyo’llarigao’tibshuorganlarnibo’zishimumkin. 
Ba’zanichakdagiko’paskaridalarbir-birigao’ralib, 
tugunhosilqiladivaichakyo’linito’sishiyokiichakniyorilishigasababchibo’ladi. 
Askaridalarningajratganzaharlimoddalaribolaorganizmininormalo’sishivarivojla
nishigasalbiyta’sirqiladi. 
Bolaningasabsistemasiningfaoliyatibo’ziladi, 
aqliyvajismoniyishchanligikeskinpasayadi, 
kasalvandvainjiqbo’libqoladi. 
Askaridozdako’ngilaynish, 
qaydqilish, 
ishtahaningbo’zilishivadarmonsizlanishkabialomatlarhampaydobo’ladi. 
Askaridalarningodamgayuqishinioldinolishuchunbirqatorprofilaktikchoral
arniamalgaoshirishlozim. 
Buchoralarbirinchinavbatdashaxsiyvaijtimoiygigiyenaga 
(tozalikka) 
rioyaqilishnitalabetadi. 


Askaridatuxumlarinitarqalishinioldiniolishdaichimliksuvi, 
sabzavotvapolizekinlariniodamnajasibilanifloslantirmaslik, 
askaridozbilankasallanganbemorlarnio’zvaqtidaaniqlashvaularnidavolashzarur. 
Uypashshalariinvaziontuxumlarnitanasigayopishtiribtashibyuradi. 
Shusabablibupashshalarniqirish, 
mevavasabzavotlarniyuvibiste’molqilish, 
yilningissiqoylaridavridaoziq-ovqatmahsulotlariniochiqqoldirmaslik, 
oqarsuvnihardoimqaynatibichishkabiishlarniamalgaoshirishlozimdir. 
AskaridozkasalliginematodozlarorasidaYeryuzidajudakengtarqalgan. 
Udeyarlihammamamlakatlardauchraydidesakxatoqilmaymiz,  ayniqsaYaponiya, 
shuningdekYevropaningjanubiy, markaziyvag’arbiyqismlaridako’puchraydi. 
O’zbekistonsharoitidaaskaridozsug’oriladiganvatog’ 
oldirayonlardayashovchiaholiorasidauchrabturadi. 
Odamaskaridasidantashqarichorvahayvonlarivauyparrandalariorasidaham
parazitaskaridalarkengtarqalgan. 
Bulargaotaskaridasi, 
cho’chqaaskaridasi, 
tovuqaskaridasikabilarniaytibo’tishmumkin. 
Shuniaytishlozimkiharbirturaskaridasifaqatbittaturgamansubbo’lganho’ja
yin 
(hayvon) 
tanasidaparazitlikqilishgalayoqatli. 

Nematodalarsinfiningaskaridadantashqariyanabolalarostrisasi, qilboshnematoda, 
trixina, 
qiyshiqboshkabiturlarihamodamningovqathazmqilishorganlaridavamushaklarior
asidaparazitlikqilib, anchaog’irnematodozkasalliklarinikeltiribchiqaradi. 

Download 0,92 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   154




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish