Samarqand davlat universiteti sh. Q. Yuldashev, D. Q. Usmanova, L. N. Xalikova

14.2. Internet saytlari
Virtual savdo maydonchasi - bu sotuvchi va xaridor o'rtasida 
bitimlar tuziladigan va moliyaviy va savdo operatsiyalari amalga 
oshiriladigan joy. Savdo maydonchasini yaratish va egalik qilish asosida 
ularni uchta toifaga bo'lish mumkin: 
1.Xaridorlar 
tomonidan 
yaratilgan 
( xaridor 
tomonidan 
boshqariladigan ). Bir yoki bir nechta yirik kompaniyalar ko'plab mol 
yetkazib beruvchilarni jalb qilish uchun o'zlarining bozor maydonlarini 
yaratadilar. Bozor 
maydonlarining 
ushbu 
kontseptsiyasi 
yirik 
kompaniyalarning sotib olish jarayonini optimallashtirish, savdo 
aloqalarini va ta'minot tarmog'ini kengaytirish talablariga javoban paydo 
bo'ladi. 
2.Supplier-driven yoki seller-driven tomonidan yaratilgan savdo-
sotiqlar (sotuvchilar va xaridorlar tomonidan yetkazib beriladigan
buyurtmalar) bilan bog`liq savdo maydonchalarini shakllantirishda yirik 
xaridorlar bilan bir qatorda yirik sotuvchilar ham faol rol o'ynaydi. Bu 
turli sabablarga ko'ra sodir bo'ladi: etkazib beruvchilar bilan tuzilgan 

---

147 
operatsiyalar uchun komissiya hisobiga o'z savdo maydonchalaridan 
tushumni oshirish va hk. 
 
3. Uchinchi tomon tomonidan yaratilgan third-party-driven 
( uchinchi shaxs tomonidan boshqariladigan ) bozor maydonlari 
xaridorlar va sotuvchilarni birlashtirishga mo'ljallangan. Odatda, bu 
saytlar ish jarayonlarida uchraydigan biznes sohasini yaxshi biladigan 
saytlardir . Neytral vositachilik bilan boshlab, bu internet saytlar juda 
ko'p bo'lib xolislik investitsiyalar qabuli ba'zi hollarda, tobora yaqin 
yetakchi kompaniyalari bozorida amalga oshiriladi. Biroq, bu boshqa 
kompaniyalarni bozorga jalb qilish va yirik sanoat investorlarini 
boshqarish bilan bog'liq muammolarni keltirib chiqaradi . Odatda, savdo 
maydonchalarining ayrim turlarining paydo bo'lishi xaridorlar va 
sotuvchilarning ma'lum bir hududdagi ta'sir darajasiga bog'liq . Agar bu 
xaridorning bozori bo'lsa, u holda ta'minot tizimlarini etkazib 
beruvchilarning pulli tizimlari bilan birlashtirib, u o'z ehtiyojlarini 
qondirish uchun savdo maydonchasini yaratishi mumkin. Agar ushbu 
sotuvchining bozori bo'lsa, u holda u tashkil etgan elektron 
platformadagi 
ko'plab 
xaridorlar 
bilan 
bevosita 
aloqada 
bo'lish hisobiga u vositachidan qochadi va shu bilan o'z daromadlarining 
bir qismini olishi mumkin. Mustaqil platformalar, o'z navbatida, ustun 
xaridor yoki sotuvchi bo'lmagan juda parchalangan bozorlarda samarali 
bo'ladi.