|
16.1.-jadval
Internet-bankingning obyektiv afzalliklari
Internet-bankingning obyektiv
afzalliklari
Foydali tomonlari
Moliyia
hujjatlarininh
barchasini
bankka yuborish
Qo'shimcha dasturlarni o'rnatishga hojat
yo'q
176
Bankning
barcha
davrlari
uchun
hisoblari xohlagan ko`chirma va
hujjatlar olish
Hisob qaydnomasi holati to'g'risida
tezkor ma'lumot olish imkoniyati
Bankdagi to'lov hujjatlarini real vaqt
rejimida qayta ishlanilishining barcha
bosqichlarini kuzatish
Internet orqali hisobni boshqarish uchun
bilim va ko'nikmalarga ega bo'lishning
hojati yo'q
Xato xabarlarini zudlik bilan qabul
qilish
Axborotni birovning kirish huquqidan
himoya qilish shifrlash orqali
ta'minlanadi
O‘z-o‘zini tekshirish savollari
1. Elektron pul nima?
2. Elektron pulning afzalliklari va kamchiliklarini sanab o'ting.
3. Elektron pul qanday himoyalangan?
4. To'lov tizimlari nima?
5. Siz qanday to'lov kartalarini bilasiz?
6. Plastik kartalar qanday tasniflanadi?
7. Internet-banking nima?
8. Siz qanday aqlli kartalarni bilasiz?
9. Elektron to'lov tizimlarini ayting?
10. Internet-bankingning obyektiv afzalliklari nimada ?
Bob 17. Internetdagi moliyaviy tizimlar. Internet-banking:
konsepsiya, bank xizmatlar bozori, afzalliklari
17.1. Internet-bankingning rivojlanish tarixi
17.2. Masofaviy bank xizmatlari imkoniyatlarini
17.3. O'zbekistonda Internet-bankingni rivojlanishi
17.4. Bank hisobvaraqlariga masofadan xizmat ko‘rsatish tizimlari
17.1. Internet-bankingning rivojlanish tarixi
Bank tizimi real sektorda zamonaviy texnologiyalar va
modernizatsiyalarni joriy etish, infratuzilmani va xizmatlar bozorini
rivojlantirish uchun lokomotivga aylanishiga mo'ljallangan.
Ijodiy
yondashuv
va
har
qanday
iqtisodiy
faoliyatni
rivojlantirishning innovatsion vektori muayyan kredit tashkilotining
muvaffaqiyatini belgilaydigan eng ustuvor yo'nalishlardan biriga
aylanmoqda.
177
Bank
xizmatlarini
ko'rsatishda
Internet
texnologiyalaridan
foydalanish g'oyasi Qo'shma Shtatlarda 1995 yilda birinchi virtual bank
- Security First Network Bank ochilganda paydo bo'lgan.
Haqiqiy dunyoda u odatdagi bank idorasi yoki filiallariga ega
bo'lmagan, bank mijozlarining barcha operatsiyalari faqat Internet orqali
amalga oshirilgan.
Bugungi kunda dunyoda 423,5 milliondan ortiq kishi Internet-
banking foydalanuvchisi bo'lib, bu barcha Internet foydalanuvchilarining
28,7 foizini tashkil etadi.
Internet-bankingning eng faol foydalanuvchilari amerikaliklardir,
ularning soni Internet foydalanuvchilari auditoriyasining deyarli yarmi
(45%) ni tashkil qiladi, Evropada bu ko'rsatkich 37,8% ga, Lotin
Amerikasida - 25,1% ga, Tinch okeani mintaqasida - 22% bilan. o'sish
dinamikasi har yili 5,2% dan ortiq.
Shvetsiya, Norvegiya, Finlyandiya, Daniya va Niderlandiya kabi
mamlakatlarda Internet-bank xizmatidan foydalanuvchilar soni bo'yicha
Evropa birinchi o'rinda turadi.
Masalan, 2013 yilda Buyuk Britaniyada har kuni 36 million
kattalar (73%) Internetga kirishgan. Bu Internet foydalanuvchilari
statistikasi to'g'ridan-to'g'ri yuritila boshlangan 2006 yilga nisbatan 20
millionga ko'pdir. 83% yoki 21 million uy xo'jaliklari Internet-bank
orqali xarid va to'lovlarni amalga oshirdilar.
Frantsiya, Avstriya va Italiya banklari filial tarmoq orqali chakana
mijozlarga xizmat ko'rsatishning an'anaviy modelidan voz kechishga
shoshilmayapti. Shu bilan birga, Germaniya va Ispaniyada masofaviy
bank tizimlari faol rivojlanmoqda.
Lotin Amerikasida jismoniy shaxslar doimiy ravishda valyuta va
qisqa muddatli qimmatli qog'ozlarni sotib olish va sotish zarurati
tug'ilganda, inflyatsiya iqtisodiyotida Internet-banking ajralmas bank
vositasiga aylandi.
Rossiyada virtual bankning asoschisi Avtobank bo'lib, u 1998 yilda
o'z mijozlariga ushbu xizmat turini taklif qilgan.
Bugungi kunda Rossiya banklari quyidagi 4 turdagi Internet-bank
xizmatlarini ko'rsatmoqdalar:
- hisobraqamlarni taqdim etish - banklarning 97%;
- operatsiyalar bo'yicha hisobotlarni taqdim etish - banklarning
80%;
- elektron hujjatlar almashinuvi - banklarning 80%;
- konsalting xizmati - banklarning 32%;
178
- kredit shartnomalarini bajarish - banklarning 1%.
Rossiyadagi elektron moliyaviy xizmatlarning iste'molchilari
o'rtasida 2013 yilda Markswebb Rank & Report analitik agentligi
tomonidan o'tkazilgan tadqiqot natijalariga ko'ra quyidagi xulosalar
qilingan:
- 19,6 mln odamlar har oy kamida bitta onlayn to'lov operatsiyasini
amalga oshiradilar;
- 19,4 million kishi onlayn, mobil yoki SMS-banklardan
foydalanadi;
- 15,4 million kishi Internet-bankdan foydalanadi, ularning deyarli
¾ qismi "Sberbank Online" Internet-bankidan foydalanadi;
- oyiga 11,7 million kishi Internet-bank orqali to'lovlarni amalga
oshirmoqda;
- 8,9 million kishi Internet orqali bank kartasi orqali to'laydi;
- 7 million kishi elektron hamyon yordamida onlayn to'lovlarni
amalga oshirmoqda;
- oyiga 6,6 million kishi mobil qurilmadan kamida bitta onlayn
to'lovni amalga oshiradi.
Ma'lumki, Internet banking - bu bank xizmatlarini Internet orqali
masofadan turib olish tizimi. Bank bilan virtual aloqa interaktiv ravishda
- bank veb-sayti orqali amalga oshiriladi. Tizimda ishlash uchun mos
brauzer orqali Internetga kirish imkoniyati mavjud bo'lsa, xizmatni bank
ofisida ulashingiz kerak.
Hisobni boshqarish dunyoning istalgan joyidan, Internetga ulangan
har qanday kompyuterdan mumkin. Chet el amaliyotida Internet-
bankingda ulanish va xizmat ko'rsatish odatda bepul.
Aynan Internet-bank mexanizmining universalligi uni jismoniy
shaxslarga ham, korxonalarga ham taqdim etadi, bu erda Internet-
banking imkoniyatlari pul oqimlarini boshqarish samaradorligi va
samaradorligini oshirishga imkon beradi.
Hozirgi vaqtda Internet-bank tizimining bozorda uchta asosiy
darajasi mavjud: axborot, kommunikatsiya va tranzaksiya. Ushbu
bo'linma asosida Internet-banking xizmatlarining tasnifini ham berish
mumkin.
Masalan, axborot xizmatlari - bu bank tomonidan o'z mahsuloti va
xizmatlari to'g'risida marketing ma'lumotlarini maxsus veb-serverda
joylashtirish. Aloqa xizmatlari bank va mijoz o'rtasidagi o'zaro
aloqalarni, shu jumladan elektron pochta orqali yozishmalarni amalga
179
oshirishga imkon beradi: hisob holati to'g'risida so'rovlar, kredit olish
uchun arizalar yoki statik ma'lumotlarni yangilash.
Internet-bank tizimining ushbu "qisqartirilgan" versiyasi, odatda
bepul, mijozlarga Internetda joylashgan bank veb-sayti orqali taqdim
etiladi.
Agar mijoz Internetga kirish imkoniga ega bo'lmasa, bank mijozga
bankning veb-saytiga tashrif buyurish, shuningdek elektron pochtaga
ulanish imkoniyatini oddiy Internet-provayderlar tariflaridan sezilarli
darajada kam miqdorda taqdim etishi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
