Samarqand davlat universiteti pedagogika kafedrasi

Tushuntirish - o’qitishning o’qituvchi tomonidan o’tilayotgan mavzuning mazmunini xarakterlaydigan tushuncha, qonun va qoidalarning bayon qilinishidir. O’quvchi ma’lum bir fanning biror mavzusiga doir qonun- qoidalarni qanchalik asosli ekanligini faktlar, misol va masalalar yechish bilan isbotlab beradi.

Ma’ruza - Ma`ruza o`rta umumta`lim maktablarining yuqori sinflarida, kollejlarda, oliy o`quv yurtlarda foydalaniladigan ta`lim metodi bo`lib, unda o`zaro ta`sir o`qituvchining bayoni va bolalarning tinglashi, ayrim omillar, asosiy g’oya va bog’lanishlarni yozib olish shaklida amal qiladi. Ma`ruza uchun vaqt bolalarning tayyorgarlik darajasi, o`quv materiali xajmiga ko`ra belgilanadi.

Ma`ruza jarayonida o`quvchilarning faolligi, tashabbuskorligini oshirish maqsadida o`qituvchi o`z nutqini ko`rgazmali qurol, muammo va topshiriqlar bilan uyg’unlashtiradi. O`quv materialiga oid iboralarga izoh berish, ayrim o`rinlarda o`quvchilarning o`zlariga xulosa chiqarishni taklif etish talabalarning o`quv-biluv faoliyatining samarasini oshiradi.

Suhbat – bu metod ko’p qo’llaniladigan samarali metodlardan biridir. Bu metod savol – javob metodi deb ham yuritiladi. Chunki dars jarayonida savollar bilan butun sinfga murojaat qiladi, o’quvchilar javob qaytaradilar. O’qituvchi tomonidan berilayotgan ta’lim mazmuni hajmi va shakliga bog’liq.

Suhbat o`qituvchi o`quvchining o`zaro ta`siri dialog shaklidagi ta`lim metodidir. Unda mavzu mazmuniga xos, atroflicha o`ylangan, bir-biriga bog’liq savollarni qo`yish va savollarga javob izlash hamda javob qaytarish yo`llari bilan o`qituvchi va o`quvchi faoliyati o`zaro muvofiqlashadi.

Suhbat mohiyati jihatidan ikki turli bo`ladi: evristik suhbat; katoxezistik suhbat. evristik suhbat o`quvchilarning tafakkuriga mo`ljallangan metod bo`lib, unda o`zaro ta`sir o`qituvchi savollari bolalarning javoblari shaklida amal qiladi. evristik suhbat uzoq tarixga ega bo`lib, undan qadimgi Gretsiyada Suqrot mohirona foydalangan.

U hozirgi ilmiy-didaktik tadqiqotlarda «izlanish suhbati» ham deb yuritaladi. Evristik suhbatning qator ijobiy tomonlari mavjud; ijodiy yo`l bilan o`quv materialini o`rganish; o`zlashtirishning individual harakter kasb etishi.

Katoxezistik suhbat o`quvchilarning xotirasiga, binobarin, qayta esga tushirish faoliyatiga mo`ljallab o`tkaziladi. O`tkazish maqsadiga ko`ra katoxezistik suhbatning quyidagicha turlari mavjud:

Yakunlash suhbati. Bunday suhbatda mashg’ulotda qilingan ishlar bo`yicha umumiy va yakuniy xulosa chiqariladi.

Mustahkamlash suhbati-yangi mavzu tushuntirilgandan keyin o`tkaziladi, so`ngra yangi mavzu intelektual va amaliy topshiriqlar bajariladi.

Takrorlash suhbati ikki yoki undan ortiq mavzu bo`yicha o`tkaziladi.Takrorlash yo`li bilan malakalar takomillashtiriladi. Umumlashtiruvchi suhbat katta bo`lim o`tilgandan so`ng, o`quv boshida, oxirida tashkil etiladi.

Kirish suhbati yangi mavzuni o`rganishdan oldin o`tkaziladi. Nazorat suhbati bilimlarni sinab ko`rish maqsadida tashkil etiladi.

2. 
   Mustaqil ishlar metodlari
   

Mustaqil ishlar ta`limning barcha bosqichlarida o`tkaziladigan, o`qituvchining bevosita ishtirokisiz, ammo uning ko`rsatmalari, rahbarligida bajariladigan intelektual va amaliy topshiriqlardir. Hozirgi paytda mustaqil ishlarning quyidagi turlaridan foydalaniladi.