Samarqand davlat universiteti pedagogika kafedrasi

Yu.K.Babinskiy tahriri ostida nashr qilingan «Hozirgi zamon umumiy o’rta ta’lim maktablarida o’qitish metodlari» (1990 yil) kitobida o’qitish metodlari quyidagicha turkumlanadi.

1. 
   O’qitishning og’zaki metodlari.
   
2. 
   O’qitishning ko’rgazmali metodlari.
   
3. 
   O’qitishning muammoli - izlanishlar va reproduktiv metodlari.
   
4. 
   O’qitishning mantiqiy metodlari: induktiv, deduktiv va asoslash mantiqiy metodlari.
   
5. 
   O’quvchilarning o’quv faoliyatlarini rag’batlantirish va asoslash metodlari:
   

a) Bilimga bo’lgan qiziqishni shakllantarish metodlari.

b) Bilim berishdagi burch va mas’uliyatni rag’batlantirish metodlari.

6. O’qitishdagi nazorat va o’z - o’zini nazorat qilish metodlari:

a) Og’zaki va yozma nazorat metodlari.

b) O’quvchilarning tayyorgarliklarini laboratoriya va amaliy yo’llari bilan nazorat qilish metodlari.

c) Mashina vositasida nazorat qilish metodlari.

d) O’z - o’zini nazorat qilish metodlari va h.k.

Ya.A.Komenskiy "O’qitish metodlarining o’chi bolada qiziqish uyg’otishi uchun uni jonli qiziqarli qilish zarur, o’qitish har qancha jiddiy ish bo’lsa ham, darsni do’stona, qiziqarli vaziyatda, suhbat, musobaqa, topshiriqlarni topshirish shaklida yoki hikoya va masala shaklida o’tish lozim". O’qitish metodi san’at darajasiga ko’tarilishi uchun uni shunday puxta asoslarga qo’yish kerak, “o’qitish hech og’ishmay olg’a qadam tashlasin va o’z natijalarida aldanmasin” - deb yozgandi.

I.G.Pestalossi metodik tanlashda bolaning o’z ichki tabiatini hisobga olgan holda tabiatning adabiy qonunlariga asoslanishi kerak deb hisoblaydi. "Faqat bitta metod, ya’ni tabiatning abadiy qonunlariga to’la asoslanadigan metodgina yaxshidir".

A.Disterveg o’qitishning ikki asosiy metodini bayon qiluvchi va o’stiruvchi metodlarini ajratadi: “Tashqi tomondan farq ikki metod mavjuddir. Biri shundan iboratki, unda o’quvchilarga predmet aytib beriladi: ikkinchisi shundan iboratki, unda o’quvchilar predmetning o’zini yaratishga va shu bilan bir qatorda o’qitishning dogmatik va o’stiruvchi (evristik) metodlarini yaratishga majbur qiladi”.

U ta’lim metodlariga taaluqli ikki qoidani, ya’ni: "Metod tanlashda predmet xususiyati bilan hisoblashmoq kerak" va ”O’qitish metodi o’qituvchi shaxsining o’zi bilan bog’langan", - degan qoidalarni ifodalaydi.