Samarqand davlat universiteti isoqjon negmatov ijtimoiy ishning etik

Oilaning vazifasi: 
a) jamiyatning biologik uzluksizligini ta’minlash. Oila o‘z oila a’zolari 
biologik mavjudligini, ularga oziq-ovqat, uy-joy, kiyim-kechak berib, ular 
sog‘ligini saqlashga g‘amxo‘rlik qiladi, aholi ishlab chiqarishi bilan shug‘ullanadi; 
b) jamiyat madaniy uzluksizligini ta’minlaydi-oila shaxsning boshlang‘ich 
ijtimoiylashuvini amalga oshiradi; 
d) balog‘atga yetmaganlar va mehnatga qobiliyatsizlarni iqtisodiy qo‘llab-
quvvatlaydi; 
e) shaxsning begonalashuvi (jamiyatdan ajrab qolishi)ning oldini oladi. Oila 
individga emotsional va intim ehtiyojlarini qondirishni, ma’naviy o‘z-o‘zini 
boyitishni ta’miinlaydi; 
f) oila a’zolari xulq-atvorining ijtimoiy nazorati va axloqiy chegaralash
462
.
Qarindoshlik aloqasining tuzilishiga bog‘liq holda oddiy (nuklear) va 
murakkab oila farqlanadi. Oilaning bitta nikoh juftligidan va ularning ba’zan 
nikohidan bo‘lmagan bolali (yoki bolasiz) shakli oddiy oila hisoblanadi. Agar 
oilada bolalar ota-onalaridan biri bilan yashasalar u to‘liq bo‘lmagan oila deyiladi. 
Uch yoki ortiq avlodli oila, ota-onalar, ularning katta bolalarining erlari, xotinlari 
va ularning bolalari ‒ nevaralaridan iborat oila murakkab, kengaygan oila 
461
 Ўзбекистон миллий энциклопедияси. 6-жилд. – Тошкент: Ўзбекистон миллий энциклопедияси, 2003. – Б.-
470. 
462
 Ижтимоий ҳимоя: атамалар изоҳли луғати. // Тузувчилар: Саидов М. X. ва б. - Тошкент: А.Навоий 
номидаги Ўзбекистон Миллий кугубхонаси, 2007.- Б. 261-263. 

---

404 
hisoblanadi. Bir necha o‘zaro urug‘chilik va umumiy xo‘jalik asosida bog‘langan 
nuklear oilalar ham murakkab oila deb ataladi. Bolalar soni bo‘yicha bolasiz, yosh 
bolali va ko‘p bolali oilalar bo‘ladi.
Oilaning tashkiliy asosi nikoh hisoblanib,
nikoh
(arabcha) – erkak va ayol 
o‘rtasidagi tarixan shakllangan oilaviy bog‘lanish. Nikoh ularning bir-birlariga va 
bolalarga munosabatlar bo‘yicha huquq va majburiyatlarini yuzaga chiqaradi. 
Hozirda jahonning ko‘pgina davlatlarida nikohni rasmiylashtirish (qayd etish) 
qonun yo‘li bilan mustahkamlangan. Ayrim davlatlarda diniy (islomiy, nasroniy 
nikoh) rasman tan olinadi, ayrim davlatlarda esa fuqaroviy yoxud ham unisi, ham 
bunisiga amal qilinadi. nikoh hodisa sifatida o‘z tadrijiyligiga ega: 
♦ nikoh yoshiga yetish; 
♦ umr yo‘ldoshini tanlash va belgilash; 
♦ nikohga kirishish; 
♦ nikohni to‘xtatish. 
Nikoh yoshi – nikohga kirishish minimal yoshini aniqlash yoki urf-odatga 
ko‘ra yoki qonunga ko‘ra belgilanadi, lekin har ikkisida ham jinsiy, ham ruhiy va 
ijtimoiy yetuklikka erishganlik hisobga olinadi
463
.