|
12.2.1-rasm. Raqobatning bozor taxmonlari(segmentlash) strategiyasining
asosiy konsepsiyalari
Faoliyatni mijozlarning alohida guruhiga yo‘naltirish korxonaning tor sohaga
ixtisoslashuvini yoki faoliyatni diversifikasiyalash hamda innovasion yo‘naltirishni
taqozo etadi. Ushbu yondashuv strategik darajada bozorning barcha iste‘molchilar
segmenti uchun xizmat qilishga mo‘ljallangan bo‘lib, tarmoqning yetakchi
korxonalari, monopol korxonalar yoki yirik korporasiyalar uchun xosdir. Raqobat
strategiyalari tarmoqdagi vaziyat va bozordagi pozisiyaga bog‘liq holda ishlab
chiqilsada, jahondagi barcha korxonalar uning xos bo‘lishiga harakat qilishadi.
Biroq, raqobat strategiyalari eng avvalo mijozlarga yo‘naltirilganlik tamoyiliga
asoslanadi va raqobat ustunligiga xarajatlar bo‘yicha
yoki faoliyatni
differensiasiyalash orqali erishishga harakat qilishadi.
Ayrim korxonalar faoliyat uchun yetarli bo‘lgan resurslarga ega bo‘lgan
holda o‘zlarining tor doiradagi raqobat strategiyalarini ishlab chiqadi va mijozlarga
eng yuqori darajadagi xizmat ko‘rsatishni ta‘minlaydilar. Amaliyotda bu strategiya
konsentrasiya strategiyasi deb ataladi.
Konsentrasiya strategiyasi maqsadli segment yoki bozor nishasi, mahsulot
iste‘molchilarining o‘ziga xos talabidan kelib yoki mahsulotning, mahsulotdan
foydalanishga qo‘yilgan talabning o‘ziga xos xususiyatidan kelib aynan bir
segmentdagi iste‘molchilar uchun jozibador hisoblanadi. Strategiyaning maqsadi
bozorning maqsadli nishalarida yuqori darajada xizmat ko‘rsatish orqali
raqobatlashuvdan iborat. Konsentrasiya strategiyasi quyidagi raqobat ustunliklarini
ro‘yobga chiqarishni ko‘zda tutadi:
1) tanlangan bozor nishasida xarajatlar bo‘yicha peshqadamlik;
Segmentlash U.Smit
1956 yil
Bir jinsli bo‘lmagan bozorni turli iste‘molchilarning turli
ehtiyojlarini qondirishga ixtisoslashgan bir nechta bir jinsli
mayda bozorlarga ajratish amaliyoti
Iste‘molchilarni
guruhlarga ajratish
tamoyillari va marketing
tadbirlarini moslashtirish
(D.Aaker)
Segmentlashning bazaviy kontseptsiyalari
Segmentlashga nisbatan
talablarning ishlab
chiqilishi (M.Uedel,
V.Kamakura)
Identifikatsiyalashuvi, ahamiyatliligi, ochiqligi,
barqarorligi, javob reaktsiyasining mavjudligi, qaror qabul
qilish nuqtai nazaridan ahamiyatliligi
Segmentlashning bazaviy
kontseptsiyalari
(B.A.Solov‘ev, E.Braetri
va boshqalar)
Nafaqat iste‘molchilarni segmentlash, balki mahsulot va
bozorni ham yanada quyi darajadagi belgilar bo‘yicha
segmentlash
191
2) maqsadli bozor iste‘molchilari talab va ehtiyojlariga muvofiq holda
mahsulot differensiasiyasi.
Konsentrasiya strategiyasi korxonalarning bozorda yuqori darajada xizmat
ko‘rsatishni ta‘minlashi yoki raqiblarga nisbatan eng kam xarajat asosida faoliyat
olib borish mumkin bo‘lgan hollarda samaralidir
112
. Bunga mahalliy bozorlarda
ixtisoslashuv va mahsulotlarni siljitishga mablag‘larni maqsadli sarflash orqali
erishiladi. Mijozlarning muayyan guruhiga konsentrasiyalashuv yirik korxonalar
yetarli darajada e‘tibor qaratmaydigan o‘ziga xos talabni qondirish imkonini
beradi. Masalan, bolalar mebeli, yosh bolalar yoki oilalar uchun tovarlar ishlab
chiqish, qimmatbaho tovarlar va shu kabilar.
Past xarajatlar bo‘yicha konsentrasiya strategiyasi yoki mahsulot
differensiasiyasi quyidagi sharoitlarda amalga oshiriladi:
tanlab olingan bozor segmenti tovarlar ishlab chiqarish va xizmatlar
ko‘rsatish uchun yetarli darajada katta;
tanlab olingan bozor segmenti yaqin yoki uzoq istiqbolda yuqori o‘sish
salohiyatiga ega;
tanlab olingan bozor segmenti tarmoqdagi raqiblar uchun muhim
ahamiyatga ega emas;
kompaniya mazkur segmentni samarali o‘zlashtirish uchun yetarli darajada
tajriba va resurslarga ega.
Korxonalar konsentrasiya strategiyasini qo‘llash orqali mijozlarga
yo‘naltirilganlik darajasini mustahkamlaydi. Bu ularga birinchi darajasi va yuqori
xizmat ko‘rsatishga, mustahkam hamkorlik asosida tashqi xatarlardan
himoyalanishga yordam beradi. Korxonalarning konsentrasiyalashuv tajribasi
boshqa korxonalar va substitut tovarlar uchun bozorga kirishiga to‘siq vazifasini
o‘taydi. Buning natijasida korxona mavjud resusr va imkoniyatlari doirasida
nishadagi eng jozibador korxonaga aylanadi.
Konsentrasiya strategiyasi ayrim kamchiliklarga ham ega. Tarmoqdagi
yetakchi korxonalar tor bozor nishasini o‘zlashtirish uchun katta imkoniyalarga ega
bo‘lib, istalgan vaqtda mazkur nishani o‘zlashtirish imkonini topishi mumkin.
Iste‘molchilarning o‘ziga xos talabi kelgusida kengayishi, takomillashib borishi
yoki o‘zgarishi sababli segment boshqa korxonalar uchun jozibador bo‘lib qoladi
va korxonaning foydasi pasayib ketishi mumkin.
112
Porter, Michael E. Competitive strategy: techniques for analyzing industries and competitors: with a new
introduction. (1980) 2005.
395 p
38 б
192
Do'stlaringiz bilan baham: |
