Samarqand davlat universiteti biologiya fakulteti botanika kafedrasi

 
 
9-rasm. Eman po‘stlog‘i (Quercus robur): 
1 – po‘kak qavatlari; 2 – po‘stloqning o‘lik to‘qimalar qavatlari. 
 
2. Mexanik to‘qimalar 
Mexanik  to‘qimalar  –  tayanch,  mustahkamlik  beruvchi  to‘qima  bo‘lib,  o‘simliklarning 
vegetativ  va  generativ  organlarida  (novda,  poya,  barg,  ildiz)  mustahkamlik  beruvchi  hujayralar 
yig‘indisidan  tashkil  topgandir.  Bu  to‘qimalar  organlarni  shamol,  qor  va  shu  singari  boshqa 
tashqi omil ta’sirlaridan saqlaydi. 
Mustahkamlik  beruvchi  to‘qimalar,  o‘z  vazifasini  boshqa  to‘qimalar  bilan  birgalikda 
bajaradi va ularning oralig‘ida a r m a t u r a (lot, armatura-jihozlash) hosil qiladi. Shuning uchun 
ham mexanik to‘qima ba’zi adabiyotlarda a r m a t u r a sistemasining to‘qimalari deb ataladi.  
Mexanik  to‘qimalar  har  xil  bo‘ladi.  Kollenxima  va  sklerenxima  asosiy  mexanik 
to‘qimalardir.  Kollenxima  yosh  poya  va  barglarda  bo‘lib,  asosan  uch  xil:  burchaksimon, 
plastinkasimon va govaksimon shaklda bo‘ladi. 
Sklerenxima  to‘qimalari tuzilishi  jihatidan kollenximadan  farq  qiladi.  Sklerenxima  tolalar 
va  sklereidlarga  bo‘linadi.  Sklerenxima  to‘qimalarining  hujayralari  taraqqiyotining  ma’lum  bir 
davrida,  prozenxima  shaklidagi  hujayralarning  mutaxasuslashidan  tashkil  topadi  va  bir  xilda 
qalinlashib l i g n i n (lot, lignum-yog‘och) moddasini shimib, mustahkamlanib  yog‘ochlanadi. 
Natijada  hujayralar  tiriklik  xususiyatini  yo‘qotadi  va  bo‘shlig‘i  havo  bilan  to‘ladi.  Hujayralar 
oralig‘i  oddiy  poralar  bilan  tutashgan.  Hujayra  po‘sti  juda  pishiq  va  elastik  bo‘lib,  po’latga 
yaqindir (10-11-rasmlar). 
 

---

 
59