Samarqand davlat universiteti biologiya fakulteti botanika kafedrasi

 
44 - rasm. Gulsavsar bargi: 
A – ko‘ndalang sxemasi kesmasi; B – bargning anatomik tuzilishi;  
V – og‘izchalar tuzilishi (ko‘ndalang kesmasi); G - og‘izcha tuzilishi:  
1 - pastki epidermis; 2 - yuqori epiderma; 3 – og‘izchalar; 4 – mezofill;  
5 – havo bo‘shliqlari; 6 – sklerenxima; 7 – floema; 8 – ksilema; 9 - silindr parenxima; 
10 – og‘izchalarning tutashtiruvchi hujayralari; 11 - kutikula; 
12 – poralar; 13 – epidermis hujayralari; 14 – yadro; 15 – xloroplastlar. 
 
 
3 -ish. Bargning gomogen anatomik tuzilishi. 
Ishning  borishi.  Qarag‘ay  bargi.  Qarag‘ay  ninabargining  tuzilishini  o‘rganish  uchun 
ko‘ndalang  kesiladi,  unda  floroglyutsin  va  xlorid  kislota  ta’sir  ettirib  preparat  tayyorlanadi. 
Avval  kesma  kichik  obyektivda,  keyin  katta  obyektivda  ko‘riladi.  Ko‘ndalang  kesma  yarim 
aylana ko‘rinishida bo‘ladi: morfologik yuqori qismi yassi, pastki qismi bo‘rtiq bo‘ladi.  
Bargning ustki qismi epiderma bilan qoplangan. Hujayralari to‘rt burchak, kutikulasi qalin. 
Epidermal  hujaylar  devori  kuchli  yog‘ochlashgan,  qalinlashgan.  Hujayra  ichida  uncha  katta 
bo‘lmagan bo‘shliq va undan burchaklarga qarab ketgan tor teshikli yoriqlar mavjud.  
Epiderma ostida bir qavatdan iborat gipoderma etadi, ninabargning chetlarida qobig‘i qalin 
yog‘ochlashgan  bir  –  biriga  zich  yopishgan  2  –  3  qator  hujayralar  joylashadi.  Bargning  butun 
yuzasi bo‘ylab og‘izchalarlar joylashadi. Og‘izchaning tutashuvchi hujayralar epidermaga botib 
kirgan  va  gipoderma  darajasida  yirik  tashqi  qobig‘i  qalinlashgan  og‘izcha  atrofi  hujayralari 
ostida joylashadi. 
Tutashuvchi  hujayralarning  qobiqlari  qalinlashadigan  joylari  yog‘ochlashadi.  Og’izcha 
yorig‘i  bargning  eti  parenximasi  bilan  o‘ralgan  havo  bushlig‘iga  ochiladi.  Epiderma  va 
gipodermaning yog‘ochlashgan hujayralari qarag‘ay ninabargga dag‘allik beradi (45 - rasm). 

---

 
222 
 
45 - rasm. Qarag‘ay bargining ko‘ndalang kesmasi: 
A - rasm; B – sxema: 1 – epiderma; 2 - og‘izcha apparati; 3 – gipoderma;  
4 – bo’rmali parenxima; 5 – smola yo‘li; 6 – endoderma; 7 – ksilema;  
8 – o‘tkazuvchi nay boylami; 9 – sklerenxima; 10 – parenxima. 
 
Mezofill  burmali,  bir  turdagi  zich  joylashgan  hujayrali.  Burmalar  hujayra  bo‘shlig‘iga 
qobiq  ichki  qatlamlari  o‘sib  ketish  hisobiga  hosil  bo‘ladi,  bu  esa  xloroplast  saqlovchi 
sitoplazmaning doimiy qatlami yuzasining bo‘lishiga sabab bo‘ladi. Gipoderma ostida mezofilda 
lizogen kelib chiqishga ega smolali yo‘llar joylashadi. 
Bargning markaziy qismida mexanik to‘qima bog‘lami bilan birikkan 2 ta kollateral yopiq 
boylam  yotadi.  Boylamlar  mezofildan  bir  turdagi  epiderma  orqali  joylashgan.  Epidermaning 
parenxima hujayralarining radial devorida uncha katta bo‘lmagan yog‘ochashgan maydonchalar 
(Kaspari dog‘i) bor. 
O‘tkazuvchi boylamlar ksilemasi tor yo‘lli traxeidlardan iborat va bargning yassi tomoniga 
yo‘nalgan bo‘ladi. Bunday barglar gomogen barg deyiladi. 
Barg  tuzilishi  sxemasini  chizish,  qarag‘ay  shakliga  og‘izchalarning  joylashishi, 
o‘tkazuvchi boylamlar, gipoderma tuzilishi, burmali mezofillga e’tibor qaratish.