Samarqand Davlat Universiteti Amaliy matematika va informatika fakulteti

K o’p o’lchamli difraksion panjaralar.

Odatdagi difraksion panjaralar bir o’lchamli difraksion panjaralar deyiladi.

Agar ikkita anna shunday bir o’lchamli difraksion panjarani o’zaro perpendikulyar ravishda ustma-ust joylashtirsak ikki o’lchamli difraksion panjara hosil bo’ladi.

Panjaraning X va U o’qlari bo’yicha doimiyliklari ( ) va ( ) bir xil bo’lishi yoki bo’lmasligi mumkin.

Faraz qilaylik panjaraga OX va OU o’qlari bilan va burchak tashkil etuvchi difraksion burchaklar ( ) va ( ) bo’lsa ular o’zaro quyidagicha bog’lanishda bo’ladi.

(bosh maksimum sharti)

(1)

va - butun sonlar.

Endi uch o’lchamli difraksion panjarani qaraylik va bunday strukturadan hosil bo’ladigan difraksion minimumlar shartini topaylik.

Odatda uch o’lchamli difraksion panjara yasash qiyin lekin bunday panjara rolini tabiatda kristallar uynashi mumkin. Masalan NaCl

Biroq bu kristall panjara tugunlari orasidagi masofa ~1A ga teng bo’lganligi uchun ( ) difraksiya kuztilmaydi. Chunki difraksiya hodisasi ( ) bo’lsagina yaqqol kuztiladi.

Ko’rish tabiatda esa dir. Shuninng uchun ham bunday uch o’lchamli panjarada difraksion hodisasini o’rganish uchun Rentgen nurlarini o’rganishdir.