Samarqand davlat universiteti 5112000 Jismoniy madaniyat fakulteti Sport turlarini o’qitish metodikasi kafedrasi «gimnastika va uni o’qitish uslubiyati»

 
 
 

---

45 
 
II.   1917-yiigacha bo’lgan davrda gimnastika 
1879-yilda  Toshkentda  ochilgan  o'lkada  yagona  pedagogika  bilim  yurti 
Turkiston o’lkasidagi rus va rus-tuzem maktablari uchun o‘qituvchilar tayyorlagan. 
Ular  jismoniy  tarbiya  to‘glrisida  eng  oddiy  tasavvurga  ega  bo'lishgan.  o‘quv 
rejasida  ko‘rsatilgandek,  talabalarning  gimnastik  mashqlari  saflanish,  erkin 
harakatlar, gimnastika o‘yinlari va gimnastik jihozlarda bajariladigan mashqlardan 
iborat bo‘lgan. 
1880-yilda maxsus ta’lim hay’ati Turkiston o‘lkasidagi cherkov qoshidagi  
to ‘rt yillik bilim yurti uchun dastur ishlab chiqdi.Ushbu dasturga muvofiq rus tili, 
arifmetika,  geografiya,  toza  yozish  va  chevarlikni  o'rganish  darslari  bilan  bir 
qatorda,  gimnastika  mashg‘ulotlaridan  darso‘tish  nazarda  tutilgan  edi.  Biroq  bu 
dastur uch yillik o ‘quv jarayoniga mo‘ljallangan dasturga almashtirildi. 
Yangi  dasturda  gimnastikaga  o‘rin  topilmadi.  O‘sha  paytda  gimnastika 
boshlang‘ich bilim yurtlarda o'tilar, ammo mutaxassislarning yetishmasligi, dars  
o‘tish  xonalari  va  sport  jihozlari  yo'qligi  sababli  darslar  mukammal  darajada 
o‘tilmasdi. Gimnastika mashg‘ulotlari faqat Toshkentdagi erkaklar gimnaziyasida 
muntazam  ravishda  o‘tkazilardi.  Gimnaziyalarda  jismoniy  tarbiya  darslarini 
zaxiradagi harbiy zobitlar o‘tishgan. 
1904-yiida  Toshkentda  “Gimnastika  va  jismoniy  tarbiya  havaskorlari  jamiyati” 
tuzilib,  uning  nizomida  gimnaziya  talabalari  jamiyatga  a’zo  bo‘lish  huquqidan 
mahrum ekanligi qayd etilgan. 
Gimnastika tushunchasiga yugurish, sakrash va irg‘itish mashqlari kirgan. 
Toshkentda  shved  va  fransuz  gimnastikasi  o'qituvchilarini  tayyorlash  bo‘yicha 
qisqa muddatli o’quv kurslari tashkil etilib,ularda o‘qish haqi juda baland bo‘lgan. 
Shu sababli kurs tinglovchilari soni 10—15 nafardan iborat bo‘lgan. 
1910-yil 
26-dekabrdan 
1911-yilning 
2-yanvarigacha 
“Bilim 
yurtlar 
o‘qituvchiiarining  birinchi  Turkiston  qurultoyi”da  jismoniy  tarbiya  muammolari 
ko‘rib  chiqilib,  jismoniy  tarbiya  bo‘yicha  maxsus  sho‘balar  ochilgan,  dastur 
mundarijalari,  dars  soatlari,  o'qitish  uslubiyatlari  bo‘yicha  tavsiyalar  ishlab 
chiqildi.  Ushbu  qurultoy  qatnashchilari  jismoniy  tarbiya  darslari  erkak  va  ayollar 
bilim yurtlari uchun majburiyligini ta ’kidlab o‘tdi. 
Toshkentga 
1912-yildan 
boshlab 
Peterburg, 
Moskva, 
Varshava 
shaharlaridan gimnastika sporti bo'yicha murabbiylar kela boshladilar. 
Harbiy okrug bosmaxonasining ishchilari gimnastika sho‘basini tashkil etishdi. 
1912-yilda Stokgolm shahrida o'tadigan Olimpiada o‘yinlarida ishtirok etish uchun 
Rossiya terma jamoasini saralash musobaqasi Turkiston (Toshkent)da bo'lib o'tgan. 
Ushbu  sana  O‘zbekistonda  sport  gimnastikasini  bunyod  etilgan  kuni,  deb 
hisoblanadi.  Keyin  Qo‘qon,  Farg'ona  va  Samarqand  shaharlarida  gimnastika 
jamiyatlari tuzilgan. 
1912-yilda  Toshkentlik  gimnastlar  Moskvada  o’z  mahoratlarini  namoyish 
etishgan.  1915-yilda  Toshkentda  ayollar  gimnastikasi  bo‘yicha  o‘quv  kurslari 
ochildi.  Shu  kurslarni  tugatgan  Polina  Garfung    O‘zbekistonda  gimnastikani 
rivojlanishiga katta hissa qo‘shgan. Oktabr inqilobidan so‘ng gimnastika ommaviy 
tarzda rivojlangan. Aholini jismoniy va sport orqali sog‘Iomlashtirish davlat 

---

46 
 
ishiga  aylangan.  Shu  tarzda  gimnastika  Buxoro,  Kattaqo‘rg‘on,  Namangan, 
Urganch shaharlariga tarqala boshlagan.