Samarqand davlat tibbiyot instituti. Mavlyanov f. Sh., MAVLYANOV Sh. X., Xayitov u. X. Tibbiyot kasbiga kirish

 
Burun bo'shlig'idan qon ketishida birinchi yordam. 
Agar jabrlanuvchi ongli bo'lsa, uni boshi oldinga egilib o'tkaziladi, burni 
qanotlarini 15-20 daqiqa davomida chimchilab turish kerak. Bunday holda siz burun 
ko'prigiga sovuq qo'yishingiz mumkin. Agar ko'rsatilgan vaqtdan keyin qon 
to'xtamagan bo'lsa, tez yordam chaqirish kerak, u kelgunga qadar xuddi shu 
harakatlarni davom ettirish kerak. 
Agar burun qonashi bilan og'rigan bemor hushidan ketgan bo'lsa, unga havo 
yo'lini boshqaradigan barqaror yon tomondagi holatni berishingiz kerak, tez yordam 

---

127 
chaqiring. Bunday vaqtlarda qon quyilishini to’xtatish uchun quyidagi tadbirlar 
bajariladi: qon quyilishi sust bo’lganda bosib turuvchi bog’lov qo’yiladi, qon jadal 
va ko’p miqdorda quyilayotgan bo’lsa jarohatning yuqorirog’iga qisadigan tasma 
qo’yiladi. Tasmani qo’yishda haddan ziyod qisib ham, bo’sh ham bog’lab bo’lmaydi. 
Kuchli qisilganda tasma qo’yilgan joydagi to’qimalar va asab, tolalari lat yeydi, bo’sh 
qo’yilsa qon to’xtamaydi. Tasma qonni to’xtadigan qilib qisiladi va qo’yilgan vaqt 
belgilanadi. (Muddati 1 soatdan oshmasligi kerak) so’ngra bemor shifoxonaga 
jo’natiladi. Bo’yin qon tomirlaridan oqadigan qonni to’xtatish uchun bu tomirlar 
barmoq bilan umurtqalarga bosib qisiladi. Masalan, uyqu arteriyasini kekirdakning 
yonidan pulsni paypaslab topib, bo’yin umurtqasiga bosib to’ramiz. 
Zaharlanganda ko’rsatiladigan shoshilich yordam me’dani yuvishdan boshlanib 
zarur bo’lganda reanimatsiya tadbirlarini o’tkazishdan iborat. Me’da yuvish uchun 
iliq suv olinib me’daga naycha qo’yiladi va me’da toza bo’lgunicha suv yuborib 
qayta so’rib olinadi. Uy sharoitida bemorga ko’proq suv yoki sut ichirib qustiriladi, 
shikastlanganda zudlik yordam qon to’xtatish, singan suyaklarni harakatsizlantirish 
va og’riqni kamaytirish hamda bemorni shifoxonaga yotqizishdan iborat. Singan 
suyaklarni harakatsizlantirish uchun ular qatnashadigan ikkita bo’g’in harakatini 
bartaraf etish kerak. Bu maqsadda taxtacha, daraxt shoxlari, sim, karton ishlatilishi 
mumkin. Tez yordam mashinalarida maxsus yasalgan moslama, Kramer shinalari va 
Diterixs shinasi mavjud. Shina qo’yishda uchta qoidaga rioya qilish kerak; 1) shina 
singan joyini hamda bu joydan yuqorigi va pastki bo’g’inlarni harakatsizlantirishi 
kerak, 2) bog’lab qo’yilgan shina mahkam turadigan bo’lishi kerak, 3) harakatsiz- 
lantirilgan oyoq yoki qo’l qulay holatda turishi kerak. 
Umurtqa pog’onasi singan bemorni qattiq narsa (taxta) ustiga yotqizib 
shifoxonaga yuborish kerak. Bo’yin umurtqasi shikastlanganda bo’yinga ko’p paxta 
o’ralib bosh qimirlamaydigan qilib bog’lanadi, chanoq suyaklari singanda bemor 
taxta ustiga yotqizilib tizza bo’g’inlari tagiga yostiqchalar qo’yiladi (qurbaqa holati) 
va shu holatda shifoxonaga jo’natiladi. 
Kuygan bemorlarga shoshilich yordam ko’rsatish kuyish natijasida hosil 
bo’lgan jarohatlarga infeksiya tushmasligini og’riqni kamaytirish, bemorni 
shifoxonaga yotqizishdan iborat. Kuygan joy darhol sovuq antiseptik eritmada 
yuviladi, unga malhamli aseptik bog’lov qo’yiladi, og’riqsizlantiradigan dori beriladi 
va shifoxonaga jo’natiladi.