Samarqand davlat chet tillar instituti pedagogika va psixologiya kafedrasi umumiy psixologiya

Tuyushning aniqlik darajalari:
a) barmoq uchlarida 1 mm dan —2 mm gacha,
b) qo'l kaftida 10 mm,
d) orqada 60 -70 mm masofada bir yo'la ikki oyoqcha tegayotganligini sezish mumkin
(masofa kamaysa, sezgirlik pasayadi). Tuyush Sezgilarining markazi bosh miya po'stlog'ining orqadagi markaziy 3 pushtasida joylashgan deb taxmin qilinadi. Tuyush sezgilarining tashqi, ya'ni fizik sababi — bu biron-bir narsalarning teriga bevosita tegishidir.Harorat sezgilari issiq yoki sovuqni sezish bilan ifodalanadi. Maxsus tanachalarning ichida issiqni yoki sovuqni sezuvchi nervlarning chekka tarmoqlari joylashgan bo'ladi. Ularning tashqi sababi — biron-bir
haroratga ega bo'lgan qattiq, suyuq va gazsimon jismlarning tanaga tegib turishidir. Issiqni yoki sovuqni farqlash qo'zg'atuvchi harorati bilan badan harorati o'rtasidagi nisbatga ko'ra belgilanadi. Masalan, qo'zg'atuvchining harorati badan haroratidan past bo'lsa -sovuqni, agarda yuqori bo'lsa — issiqni sezamiz, his qilamiz.
Farqlash: jismlarning issiqlik o'tkazuvchanligi — temir va yung.
Harorat sezgilari:
a) tashqi qo'zg'atuvchilar;
b) organizm ichida qo'rqishdan — qon tomiri torayadi, uyalishdan— qon tomiri kengayadi.

Muskul-harakat sezgilari va statik sezgilar:
Muskul-harakat sezgilari motor sezgilari, goho kinestetik sezgilar deb nomlanib, ularga og'irlikni, qarshihkni, organlar harakatini bilish sezgilari kiradi. Ularning organlari — gavda muskullari, paylar, bo'g'imlardan iboratdir.Organlarning tarkibida sezuvchi nervlarning chekka tarmoqlari mavjud bo'lib, ularning ta'sirida harakat va statik sezgilar vujudga keladi.Muskul-harakat sezgilarining fizik sababi muskullarga ta'sir etuvchi narsalarning mexanik tazyiqi va gavda harakatlari-dir.Statik sezgilar gavdaning fazodagi holatini sezish va muvozanat saqlash sezgilaridir. Gavdaning fazodagi holatini bilish va muvozanat saqlash sezgisi uchun ichki quloqdagi vestibular apparat retseptor vazifasini bajaradi. Vestibular apparat quloq dahlizi va yarimdoira kanallardan tashkil topgan bo'ladi. Sezuvchi nerv tarmoqlari esa gavdaning fazodagi harakatini va holatini boshqaradi. Gavda muvozanatini saqlashda otolitlar alohida ahamiyat kasb etib, ular endolimfada suzib yuradigan mayda ohaktosh kristallaridan tashkil topgandir. Odatda, organizm avtomatik ravishda refleks yo'li bilan muvozanat saqlaydi.