Samarqand davlat chet tillar instituti pedagogika va psixologiya kafedrasi umumiy psixologiya

Pedagogik qobiliyat. Psixologik tadqiqotlarda aniqlanishicha, o‘qituvchining shaxsida shaxsiy xislatlar va bilim, malaka, ko‘nikmalar sintezi paydo bo‘lar ekan. Shuning uchun ham har bir pedagog o‘zining psixik xususiyatlarni chuqur anglashi natijasida o‘zining tarbiyasi bilan shug‘ulanishga olib keladi.
O‘sib kelayotgan avlodni ta‘lim-tarbiyasining muvaffaqiyati birinchi navbatda quyidagi xususiyatlarga, ya‘ni mustaqillik ruhini ongiga singdirish, ma‘naviy xislatlar va erkin emotsionallikni shakllantirish va pedagogik yo‘naltirish tanlangan kasbga nisbatan muhabbat va sadoqatni o‘yg‘otish kabilarga bog‘liqdir.
O‘qituvchi faoliyati uchun hamda boshqa turdagi faoliyat mutaxassislari uchun diqqatning barqarorligi, mustaqil fikrlash, dadillik kabi umumiy qobiliyat muhim ahamiyatga ega. Biroq boshqa turdagi sohalarda ham pedagogik faoliyatda haqiqiy muvaffaqiyat bo‘lishi pedagogik qobiliyatning rivojlanishiga bog‘liqdir. Mazkur faoliyat orqali individual psixik xususiyatlarni muvaffaqiyatni egallanishiga yordam beradi. Pedagogik qobiliyatlarning qo‘llashda juda keng. U pedagogik faoliyatning barcha tuzilishini qamrab oladi. ituvchining pedagogik professiogrammasini o‘rgangan psixolog va pedagoglar o‘qituvchining turli qobiliyatlarini ajratib berildi. N.V.Kuzminaning tadqiqotlarida pedagogik kuzatuvchilik, pedagogik tasavvur, pedagogik takt, diqqatning taqsimlanishi, tashkilotchilik qobiliyatlari ochib berilgan.F.N.Gonobolin o‘qituvchida ushbu o‘quvchini tushunish, materialni tushunarli yetkazish, o‘quvchilarda qiziqishni o‘yg‘otish, tashkilotchilik qobiliyati, pedagogik takt, o‘z ishining natijasini oldindan ko‘ra bilish va boshqarishning bo‘lishini sanab hamda yoritib bergan.
Ko‘rib turganimizdek, barcha qobiliyatga tegishli xislatlar qaytarilmoqda. Bir joyda ko‘proq moslashsa, boshqa vaziyatda esa har xil nomlanadi, lekin bir xil psixologik ma‘noni anglatadi (masalan, N.V.Kuzmina bo‘yicha pedagogik tasavvur bilan F.N.Gonobolinning o‘z ishining natijalarini oldindan ko‘ra bilish).
Pedagogik qobiliyatlar guruhining yaxlitligi birinchi navbatda quyidagilar kiradi: pedagogik kuzatuvchanlik, pedagogik tasavvur, talabchanlik, pedagogik takt, tashkilotchilik qobiliyati, oddiylik nutqning aniq va ishonchliligi. Yuqorida sanab o‘tilgan pedagogik qobiliyatlar pedagogik faoliyatning har tomonlama muvaffaqiyatli amalga oshishiga xizmat qiladi.