Samarqand davlat arxitektura qurilish instituti

Tabiatning sog„lomlashtiruvchi kuchlari salomatlikni yaxshilashning samarali 
vositasi sifatida. 
Quyosh radiatsiyasi, havo va suv muhitlarining xususiyatlari salomatligini 
mustahkamlash, chiniqish va ish qobiliyatini oshirish vositalari sifatida xizmat qiladi. 
Valeologik 
tarbiya 
jarayonida 
tabiiy 
tadqiqotlar 
doirasida 
tabiatning 
sog„lomlashtiruvchi kuchlaridan ikki yo„nalishda foydalanildi: 
1.Jismoniy 
tarbiya 
mashg„ulotlarida 
qo„shimcha 
sharoit 
sifatida 
(mashg„ulotlarning ochiq havoda o„tkazilishi) foydalanish, bunda muhitning tabiiy 
omillari jismoniy mashqlar ta‟sirini to„ldiradi, kuchaytiradi va faollashtiradi; 
2.Sog„lomlashtiruvchi suzish bo„yicha mashg„ulotlarni ochiq suv havzasi ( 
basseyn)da tashkil etish, bunda tabiiy omillar chiniq-tirish va sog„lomlashtirishning 
nisbatan mustaqil vositalari sifatida dozalashtiriladi. 
Sog„lomlashtiruvchi suzish aprel va oktyabr oylarida o„tkaziladi. O„zbekiston 
Respublikasi Gidrometeorologiya markazi ma‟-lumotlariga ko„ra bu yilning 
sog„lomlashtiruvchi suzish uchun eng qulay vaqtidir. 
Ochiq havoda amaliy mashg„ulotlar stadionda 1.09. dan 30.11. gacha va 1.03. dan 
1.06.gacha havo harorati +10 dan +28 gacha bo„lgan sharoitda o„tkaziladi. SHuni qayd 
etish muhimki, havo harorati +27 dan oshganda talabalar jismoniy mashqlarni goh 
oftobda, goh salqinda bajarish mumkin. Turli usullardan foydalanildi. Bellashuvlar 
jaryonida raqobatchilik omili (to„sinlarda tortilish, erga tiralib qo„llarni bukish va 
yozish), shuningdek ularni tashkil etish va o„tkazish shartlari (erishilgan natija uchun 
rag„batlantirish) o„zgacha ruhiy kayfiyatni yaratadi. Talaba reytingini aniqlash 
jismoniy mashqlar ta‟sirini kuchaytiradi va organizmning funksional imkoniyatlarini 
maksimal darajada namoyon etishga yordam beradi. Ko„rsatishicha bellashuvlar 
sharoitida jismoniy tayyorlik musobaqa bo„lmagan boshqa usullar sharoitidagiga 
nisbatan ancha oldinga siljiydi. 
O„yinga nisbatan musobaqa paytida ruhiy holat kuchliroq namoyon bo„ladi.
Ochiq havo sharoitida qo„llanilgan o„yin va musobaqa usullari va tabiat kuchlari 
o„quv faoliyati bilan bog„liq ruxiy zo„riqish va auditoriya, yotoqxona, uy sharoitida 
ko„p vaqt o„tirish natijasida hosil bo„lgan dimiqishni bartaraf etishga yordam beradi. 
CHiniqish ruhiy charchoqni engadi. Jismoniy mashqlar ta‟sirini belgilovchi omillar 
aniqlaymiz. 
1. Jismoniy mashqlar ta‟siri o„rgatayotgan va o„rganayotgan shaxslarning axloqiy 
sifatlari, bilim darajasi, mahorati, jismoniy rivojlanishi, qiziqishi va faolligiga 
bog„liqdir. 
2. Ilmiy omillar talaba tomondan valeologik tarbiya qonuniyatlarini o„rganish 
choralarini xarakterlaydi. Jismoniy mashqlarning pedagogik, psixologik, fiziologik 

---

34 
tomonlari qanchalik chuqur ishlab chiqilgan bo„lsa, ulardan pedagogik masalalarni 
echishda shunchalik samarali foydalanish mumkin. 
3. Metodologik usullar jismoniy mashqlarga qo„yiladigan talablar guruhini o„z 
ichiga oladi. O„qitish samarasi tanlangan tanlangan mashqlarning talaba 
imkoniyatlariga qanchalik mos kelishiga bog„liqdir. Individualizatsiyalashtirilgan 
o„qitish jismoniy mashqlarni shaxsiy xususiyatlarga mos tanlash, demakdir. Bu esa 
o„quvchidan tibbiy, psxiologik, pedagogik bilimlarni talab etadi. Talabalarning shaxsiy 
xususiyatlarini bilish «pedagog-talaba pedagog» pedagogik hamkorligining bazasi 
hisoblanadi.