Самарқанлд давлат университети география ва экология факулътети “ экология ва ҳаёт фаолияти хавфсизлиги” кафедраси

Ўзбекистон Республикаси Меҳнат кодекси Ўзбекистон Республикаси Олий мажлисининг 1995 йил 21 декабрь 162/1 сонли қарори билан тасдиқланиб 1996 йил 1 апрелдан амалга киритилган. Меҳнат кодекси 2 та қисмдан иборат:
Умумий қисм 4 бобдан иборат бўлиб, 56 моддани ўз ичига олади:
I Боб. Асосий қоидалар (1-13 моддалар).
II Боб. Меҳнатга оид муносабатларнинг субъектлари (14-20 моддалар).
III Боб. Ходимлар ва иш берувчиларнинг вакиллиги (21-28 моддалар).
IV Боб. Жамоа шартномалари ва келишувлари (29-56 моддалар).
Махсус қисм 12 бобдан иборат бўлиб, 238 моддани ўз ичига олади:
V боб. Ишга жойлаштириш (57-71 моддалар).
VI боб. Меҳнат шартномаси (72-113 моддалар).
VII боб. Иш вақти (114-125 моддалар).
VIII боб. Дам олиш вақти (126-152 моддалар).
IX боб. Меҳнатга ҳақ тўлаш (153-164 моддалар).
X боб. Кафолатли тўловлар ва компенсация тўловлари (165-173 моддалар).
XI боб. Меҳнат интизоми (174-184 моддалар).
XII боб. Меҳнат шартномаси тарафларининг моддий жавобгарлиги (185-210 моддалар).
XIII боб. Меҳнатни муҳофаза қилиш (211-223 моддалар).
XIV боб. Айрим тоифадаги одамларга бериладиган қўшимча кафолат ва имтиёзлар (224-258 моддалар).
XV боб. Меҳнат низолари (259-281 моддалар).
XVI боб. Давлат ижтимоий суғуртаси (282-294 моддалар).
Меҳнат кодекси 16 боб, 294 моддадан иборат.
Мамлакатимизда мустақилликнинг дастлабки йиллариданоқ фуқароларни жумладан ишчи ва хизматчиларни ижтимоий ҳолатини яхшилаш, уларнинг турмуш даражасини юксалтиришга, меҳнат шароитларини техника хавфсизлиги ва санитария талаблари даражасидаги асосини яратишга катта эътибор қаратиб келинмоқда.
Меҳнат муҳофазаси бўйича муҳим меъёрий хужжатлардан бири “Меҳнат хавфсизлиги стандартлар тизими”дир (МХСТ).
МХСТ – меҳнат жараёнида инсоннинг соғлиғини ва иш қобилиятини сақлашга, хавфсизлигини таъминлашга йўналтирилган талаблар, меъёрлар ва қоидаларни ўз ичига олган ўзаро боғлиқ стандартлар мажмуасидир. У 5 турга бўлинади:
1. Ташкилий–услубий стандартлар.
2. Ишлаб чиқаришдаги зарарли, хавфли бирликларга талаб ва нормалар стандартлари.
3. Ишлаб чиқариш ускуналарига хавфсизлик талаблари стандартлари.
4. Ишлаб чиқариш жараёнлари хавфсизлиги талаблари стандартлари.
5. Ишчиларнинг химоя воситаларига бўлган талаблари давлат стандартлари.
Давлат стандартларида қуйидaги сигнaл рaнглaри вa вaзифaлaри белгилaнган:
1. қизил - «мaн этиш», «стoп», «яққoл xaвфлилик».
2. сaриқ - «диққaт» «мумкин бўлгaн xaвф тўғрисидa oгoҳлaнтириш».
3. яшил - «xaвфсиз», «руxсaт этилaди», «йўл oчиқ».
4. кўк - «маълумот», «ахборот».