Самарқанд иқтисодиёт ва

Ўзлик коэффициенти (Кў) мулкдорнинг, яъни инвесторнинг манфаатини ифода қилади. Ушбу кўрсаткични аниқлаш учун ўз маблағларини (Ўм) барча мулкнинг миқдорига (Б) бўлиш кифоя.
Ўм
Кў = ;

Б

Ушбу кўрсаткичнинг ҳажми:
* ўз маблағларининг барча мулкдаги ҳиссасининг қанчалигини;
* агар ушбу коэффициент миқдорининг ўзгариши солиштирилса ва у ошган бўлса ўз маблағлари ўсиш суръатининг барча маблағлар ўсиш суръатига нисбатан юқорилиги;
* корхона молиявий салоҳиятида ижобий ўзгаришлар содир бўлаётганлиги каби хулосаларни чиқариш учун асос бўлади.


Ўз маблағларининг ҳукумронлик коэффициенти (Кўҳ) инвесторлар учун муҳим кўрсаткичлардан бири бўлиб ҳисобланади. Ўз маблағининг ҳукумронлиги деганда корхона хўжалик фаолиятининг асосий қисмини ўз маблағлари ҳисобидан таъминланиши тушунилади. Бу учун ўз маблағларининг ҳиссаси четдан жалб қилинган маблағларга нисбатан 1,5 баробардан кам бўлмаслиги керак. Ушбу кўрсаткични аниқлаш учун корхонанинг ўз маблағларини (Ўм) четдан жалб қилинган маблағларга (Чжм) бўлинади, яъни:
Ўм
Кўҳ = ;
Чжм


182
Одатда ушбу кўрсаткичнинг миқдори ўрта ҳисобда 1,5 бўлса меъёр даражасида деб қаралади. Ушбу кўрсаткичлар орқали
* корхонанинг ўз маблағлари четдан жалб қилинган маблағларга нисбатан қанча кўплиги (камлиги)ни;
* корхона Ўм.нинг Чжм.га нисбатан ўзгариш суръатини;
* корхона молиявий салоҳиятидаги таркибий ўзгаришларни;
* корхона Ўм.нинг ҳукумронлик даражаси қандайлиги каби ҳолатлар аниқланади.
Иқтисодиётни эркинлаштирши жараёнида ҳар бир корхонанинг масъулияти ҳам ошиб боради. Бу шароитда корхоналар четдан жалб қилинган маблағларга қарам бўлмасликлари керак. Бу эса ҳар бир корхона фаолиятини имкон қадар ўз маблағлари ҳисобидан таъминлашни тақозо қилади. Шу жиҳатдан ўз маблағлари ҳукумрон бўлишини таъминлаш лозим.
Барча маблағларнинг қарамлик коэффициенти (Кбқ) четдан жалб қилинган маблағларни (Чжм) корхонанинг барча маблағларига (Б) нисбати билан аниқланади. Бу учун қуйидаги формула қўлланилади:
Чжм
Кбқ = ;
Б
Ушбу кўрсаткичнинг миқдори аксарият ҳолларда 0,4 бўлса меъёр даражасида ҳисобланади. Мазкур коэффициент миқдори ва ўзгариши :
* четдан жалб қилинган маблағларнинг умумий маблағлардаги ҳиссасини;
* четдан жалб қилинган маблағлар ва умумий маблағлар ўсиш суръатларининг ўзгарганлигини (ошганлиги ёки камайганлигини);
* молиявий салоҳиятнинг таркибий тузилишида содир бўлаётган ўзгаришларни аниқлаш имконини беради.
Корхонанинг четдан жалб қилинган маблағлари миқдори ҳозирги пайтда умумий маблағлар таркибида 40 % дан ошмаслиги лозим. Агар бундан балан бўлса корхонанинг четдан жалб қилинган маблағларга, яъни кредиторларга қарамлиги ошиб боради. Корхонанинг қарамлиги қанча баланд бўлса унинг тўлов қобилияти шунча паст бўлади. Бу қолатга иқтисодий эркинлик шароитида йўл қўйиб бўлмайди.