Самарқанд иқтисодиёт ва

Мф = Қ - Тн (5)

Маҳсулотнинг (иш, хизматнинг) сотилиш қиймати 3,0 минг сўм унинг ўзгарувчи харажатлар бўйича 2,0 минг сўм. У ҳолда ҳар бир маҳсулот (иш, хизмат)дан олинадиган маржинал фойданинг миқдори 1,0 минг сўмни (3,0-2,0) ташкил қилади.

Учинчидан, барча харажатларни қоплаш учун зарур бўлган маҳсулот (иш, хизмат) ҳажми (Q) аниқланади.
Бу учун доимий (ўзгармас) харажатлар сўммасини (Дх) маржинал фойда сўммасига (Мф) бўлинади:


Дх

Q = -------------- (6.)

Мф

42
Бизнинг мисолимизда барча харажатларни қоплаш учун зарур бўлган маҳсулот (иш, хизмат) ҳажми 100 донани (бирликни) ташкил қилади.

100,0

Q = ------------- = 100 дона (бирликда) 1,0
Демак, мазкур тадбиркор бир ой муддатда барча харажатларни қоплаш учун 100 дона маҳсулот (иш, хизмат) ишлаб чиқариб сотиши лозим экан.
Аммо тадбиркорнинг мақсади ўз фаолияти натижасидан фойда олишдан иборатдир. Фойда сўммаси ҳам бизнес режада олдиндан аниқланади ва кўзда тутилади. У холда мазкур тадбиркор барча харажатларини қоплаб кўзда тутилган фойдага эришиш лозим бўлган маҳсулот (иш, хизмат)ҳажмини (Qкт) аниқлаш учун ўзгармас харажатларга (Дх) бизнес режада кўзда тутилган фойда сўммасини (Фбр) қўшиб маржинал фойда сўммасига (Мф) бўлинади:
Дх + Фбр
Qкт = ------------------- ; (7)
Мф
Фараз қиламиз мазкур тадбиркорнинг бир ойда оладиган фойдаси 25,0 минг сўмни ташкил қилади. У ҳолда ушбу кўзланган фойдага эришиши учун у шу ойда 125 дона маҳсулот (иш, хизмат) ишлаб чиқариб сотиши лозим экан.
100,0 + 25,0
Фкт = ---------------------- = 125 дона
1,0
Ушбу ҳисоб-китобларнинг чизмаси қуйидагича бўлади:


ойдалилик нуқтаси       

150


100


50


0 20 40 60 80 100 120 140

43
Шуни эътироф этиш керакки, фойда сўммасини иш ҳажмини оширмасдан ҳам кўпайтириш мумкин. Бу учун 10 формаладаги Мф ўрнига 8 формуладаги миқдори қўйилса қуйидаги формула ҳосил бўлади: