Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

110 
8- MA’RUZA. MEHNAT VA ISH HAQINING HISOBI 
 
Reja: 
 
1.Mehnat va ish haqi hisobini tashkil qilish asoslari 
2.Ish haqini hisoblanishi va hisobi 
3.Ish haqidan ushlanmalar va uni berilishining hisobi 
1.Mehnat va ish haqi hisobini tashkil qilish asoslari 
Korxonalar tomonidan xo’jalik faoliyatini amalga oshirish ularda turli ixtisoslikka ega bo’lgan 
mutaxassislar jamosini shakllantirishni, shuningdek mos ravishda ular mehnati hamda mehnatiga haq 
to’lash tizimlarini tashkil qilishni taqozo etadi. 
Korxonalarda ishlovchi xodimlar ikkita guruhga bo’linadi: (1) asosiy xodimlar; (2) asosiy bo’lmagan 
xodimlar. 
Asosiy xodimlar
deganda korxonalarning shtat jadvalida belgilangan lavozimlarni egallab turgan 
xodimlar kiradi. 
Asosiy bo’lmagan xodimlar
deganda individual mehnat shartnomasiga ko’ra alohida ishlarni 
bajarish uchun vaqtinchalik ishga olingan xodimlar tushuniladi.
Korxonalarda xodimlarni ishga olish va ishdan bo’shatish, ular bilan mehnat sharnomalarini tuzish 
hamda uni bekor qilish respublikamiz qonun hujjatlari asosida amalga oshiriladi. 
Korxonalarning xodimlar bo’limi ishga qabul qilingan xodimlar hisobini belgilangan tartibda 
yuritadi. Ishlab chiqarish bo’limlarida xodimlarning ishga kelishi, ular tomonidan bajarilgan ishlarning 
dastlabki hisobi registrlari (ishga chiqish hisobi tabeli, naryadlar, hisobotlar, ma’lumotnomalar, 
dalolatnomalar)ni tuzish hamda yuritish sex yoki bo’lim boshliqlariga yuklatiladi. 
Ish haqining ikkita shakli, ya’ni ishbay va vaqtbay shakllari, shuningdek uning ikkita turlari, ya’ni 
asosiy ish haqi va qo’shimcha ish haqi turlari, mavjud.
Ishbay ish haqi
deganda xodimlarga haqiqatda bajargan ishlari uchun hisoblangan ish haqi 
tushuniladi. Ushbu ish haqi shaklida xodimga hisoblanadigan ish haqining miqdori bevosita u bajargan 
ishning hajmiga va bir birlik ish uchun belgilangan ish haqi summasiga bog’liq bo’ladi. Ish haqining 
ushbu shakli ishchilar, quruvchilar, sotuvchilar va boshqa bevosita ish bajaruvchilar uchun qo’llaniladi.