Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

Bo‘lish (ajratish) balanslari 
yirik korxonaning bir necha mayda korxonalarga bo‘linish 
vaqtiga yoki shu korxonaning bir yoxud bir necha tarkibiy bo‘linmasini boshqa korxonaga berish 
vaqtiga tuziladi. Ba'zi hollarda bu balans berish balansi ham deb yuritiladi. 
Birlashtirish balansi 
bir necha korxonalar bitta balansga birlashganida tuziladi. 
Axborot hajmi bo‘iicha 
balanslar bir martalik va yig‘ma balanslarga bo‘linadi. 
Bir martalik balans 
faqat bitta korxona bo‘yicha joriy hisob asosida tuziladi. 
Yig‘ma balans 
bir martalik balanslar asosida tuziladi va birlashmalar (vazirliklar, firmalar, 
aksiyadorlik jamiyatlari va shu kabilar)ning xo‘jalik mablag‘larini aks ettiradi. 
Mulkchilik shakliga ko‘ra 
davlat, kooperativ, o‘z, aralash va qo‘shma korxonalar, 
shuningdek, jamoat tashkilotlari balanslari farq qiladi, 
Aks ettirish obyektiga ko‘ra 
balanslar mustaqil va alohida balansga ajratiladi. 
Mustakil balansni 
yuridik shaxs bo‘lgan korxonalar tuzadi. 
Alohida balansni 
korxonaning tarkibiy bo‘linmalari (filiallar, sexlar, korxonaning 
avtotransport va turar-joy hamda kommunal xo‘jaliklari) tuzadi. 
Tozalash usuliga ko‘ra 
balanslar brutto-balans va netto-balanslarga bo‘linadi. 
Brutto-balans 
— tartibga soluvchi moddalarni o‘z ichiga oluvchi balansdir. "Asosiy 
vositalarning eskirishi", "Nomoddiy aktivlarning amortizatsiyasi", "Sotib olingan xususiy aksiyalar" 
singari tartibga soluvchi moddalarni o‘z ichiga oladi. 
Netto-balans 
— qiymatidan tartibga soluvchi moddalar summasi chegirilgan balans bo‘lib, 
bunga tozalash deyiladi. O‘zbekistondagi barcha korxonalar netto-balans tuzadi (1993 yildan 
boshlab), ya'ni balans yakuniga asosiy vositalar, arzon baholi va tez eskiruvchi buyumlarning 
qoldiq qiymatda, qayta sotiladigan tovarlar esa tannarxi bo‘yicha kiritiladi. 
Balansga qo‘yiladigan asosiy talablar quyidagilardir: 
♦
balansning to‘g‘riligi; 
♦
balansning realligi; 
♦
balansning yaxlitligi; 
♦
balansning izchilligi; 
♦
balansning tushunarliligi.