Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

Тажриба натижасини қўллаш
ҳам лойиҳа таҳлилида 
хатарларни белгилашда кенг қўлланилади. Энг авволо тажриба 
нима деган саволга жавоб бериш мақсадга мувофиқдир.
Тажриба бу инсон ўз ҳаёти давомида жуда кўп хатоларга йўл 
қўйиб, уни тузатиш йўлларини ўрганиб қолганлиги ва энди шу 
хатоларга йўл қўймаслик чораларини кўриш, уни олдини олиш 
қобилиятига эга бўлганлиги билан изоҳланади. Шу жиҳатдан 
тажрибали киши дейилса одамнинг кўз ўнгига ҳаётда жуда кўп 
хатоликларни кўрган ва уни тузатиш йўлларини ҳам ўрганган киши 
гавдаланади. Хатарларни аниқлашда эса айнан шу соҳа бўйича 
тегишли тажрибага эга бўлган мутахассислардан фойдаланиш 
мумкин. Улар бўлғуси хатарлар ҳақида, уларни бартараф қилиш 
йўллари тўғрисида аниқ тавсиялар бериши мумикн.
Менежер тадқиқоти
ҳам лойиҳани амалга оширишда йўл 
қўйилиши мумкин бўлган хатарни аниқлаш имконини беради. 
Лойиҳани амалга оширишда менежерлар ҳам маълум тажрибага эга 
бўлади. Улар турли вазиятларни инобатга олган ҳолда содир 
бўлиши мумкин бўлган хатарни аниқлайди ва уни бартараф қилиш 
йўлини ишлаб чиқади. Аммо бунинг ижобий томони билан бирга 
салбий томони ҳам мавжуд, яъни ушбу ҳолатда кўпроқ 
субъективликка, ўзбошимчаликка йўл қўйилиши мумкин. Шу 
туфайли, бундай ҳолатларнинг олдини олиш учун инвестиция 
қарорини қабул қилишдан олдин уни атрофлича муҳокама қилиб, 
бошқа мутахассислар ҳам мукаммал ўрганиб ўз фикрларини 
билдириши ва жамоатчилик фикри ифода этилган қарор қабул 
қилиниши лозим. 
Дисперция ва ўртача квадратик четланишлар
статистика 
фанида қўлланиладиган асосий усуллардан бири. Улар лойиҳа 
таҳлилида хатарларни баҳолаш ва таҳлил қилишда ҳам 
қўлланилади. Бу усул хатарлар бирқанча бўлганда ёки битта 

---

215 
хатарни бартараф қилишнинг кўп варианти ишлаб чиқилганда 
қўлланилиши мумкин. 
Мазкур усулларга таянган маълумотлар таҳлил қилинадиган 
хулосанинг ҳақиқатга қанча яқин ёки узоқлигини кўрсатади. Бу 
усул айнан лойиҳани амалга оширишда ноаниқликларни бартараф 
қилиш йўлларини ишлаб чиқиш учун асосий ахборот билан 
таъминлаб беради.