Самарқанд давлат архитектура қурилиш

Kompaniyaning raqobatbardoshligini reytinglar bo’yicha 
aniqlash. 
A. Raqobatbardoshlikni o’lchanmagan reytinglar bo’yicha aniqlash 
B. Raqobatbardoshlikni o’lchangan reytinglar bo’yicha aniqlash 
A-namuna jadval 4.3. 
№ 
Muvaffaqiyatning 
tayanch omillari yoki 
raqobat kuchining 
ko’rsatkichlari 
AVS 
kom-
paniyasi 
1-
raqo-
batchi 
2-
raqo-
batchi 
3-
raqo-
batchi 
4-
raqo-
batchi 
Omillar 
salmog’i 
1 
Mahsulot 
sifati 
va 
xarakteristikasi 
8 
5 
10 
1 
6 
2 
Obro’ va imij 
8 
7 
10 
1 
6 
3 
Ishlab chiqarish 
imkoniyatlari 
2 
10 
4 
5 
1 
4 
Texnologik daraja 
10 
1 
7 
3 
8 
5 
Dilerlar tarmog’i 
9 
4 
10 
5 
1 
6 
Marketing va reklama
9 
4 
10 
5 
1 
7 
Moliyaviy 
mustahkamlik 
5 
10 
7 
3 
1 
8 
Xarajatlarning 
nisbiy 
holati 
5 
10 
3 
1 
4 
9 
Iste’molchilarga xizmat 
ko’rsatish 
5 
7 
10 
1 
4 
Raqobatbardoshlikning 
o’lchanmagan umumiy 
reytingi
61 
58 
71 
25 
32 

---

124 
B-namuna 
№ 
Muvaffaqiyatning 
tayanch omillari yoki 
raqobat kuchining 
ko’rsatkichlari 
AVS 
kom-
paniyasi 
1-raqo-
batchi 
2-raqo-
batchi 
3-
raqo-
batchi 
4-
raqo-
batchi 
Omil-
lar 
salmo
g’i 
1 
Mahsulot 
sifati 
xarakteristikasi 
8/0,80 
5/0,50 
10/1,00 1/,010 6/0,60 
0,10 
2 
Obro’ va imij 
8/0,80 
7/0,70 
10/1,00 1/0,10 6/0,60 
0,10 
3 
Ishlab 
chiqarish 
imkoniyatlari 
2/0,20 
10/1,00 
4/0,40 
5/0,50 1/0,70 
0,10 
4 
Texnologik daraja 
10/0,05 
1/0,05 
7/0,35 
3/0,15 8/0,40 
0,05 
5 
Dilerlar tarmog’i 
9/0,45 
4/0,20 
10/0,50 5/0,25 1/0,05 
0,05 
6 
Marketing va reklama 
9/0,45 
4/0,20 
10/0,30 5/0,25 1/0,05 
0,05 
7 
Moliyaviy 
mustahkamlik 
5/0,50 
10/1,00 
7/0,70 
3/0,30 1/0,10 
0,10 
8 
Xarajatlarning nisbiy 
holati 
5/1,75 
10/3,50 
3/1,05 
1/0,35 4/1,40 
0,35 
9 
Iste’molchilarga 
xizmat ko’rsatish 
5/0,75 
7/1,05 
10/1,50 1/0,15 4/0,60 
0,15 
Raqobatbardoshliknin
g o’lchangan umumiy 
reytingi
6,20 
8,20 
7,00 
2,10 
2,90 
1,00
Yuqorida (jadval 4.3.) raqobatbardoshlikni baholashning ikki 
namunasi keltirilgan. A - namunada o’lchanmagan reytinglardan 
foydalaniladi, bunda muvaffaqiyat omillari va raqobat kuchi teng 
qiymatlarga ega deb olinadi. 
Yuqoridagi jadvaldan ko’rinadiki, AVS kompaniyasi (umumiy 
reytingi 61) 4-raqobatchi (umumiy reytingi 32) ustidan 1-raqobatchiga 
nisbatan (umumiy reytingi 58) yuqoriroq raqobat ustunligiga ega. 
Lekin 
o’lchangan 
reytinglar 
usuli 
kompaniyalar 
raqobatbardoshligini 
aniqroq 
namoyish 
etadi, 
chunki 
bunda 
ko’rsatkichlar bir xil muhimlikka ega bo’lmaydi. Masalan 
raqobatchilarga nisbatan pastroq xarajatlar bilan iste’mol tovarlarini 
ishlab chiqaruvchi kompaniya hamma vaqt raqobat ustunligiga ega. 

---

125 
Raqobatbardoshlikni ta’minlashda yuqorida keltirilgan omillarning 
tutgan o’rni qanchalik muhim bo’lsa, ularning salmog’i xam shunchalik 
yuqori buladi. Bunda ko’rsatkichlarning salmog’i birga teng bo’lishi 
shart. 
Kompaniya raqobatbardoshligining o’lchangan (masalan: reyting 4 
uning salmog’i 0,10 ko’paytirilib, o’lchangan reyting 0,40 topiladi) va 
o’lchanmagan reytinglari aniqlanadi Kompaniyaning raqobat ustunligi 
uning o’lchangan reytinglar 
yig’indisi bilan aniqlanadi. U 
qanchalik 
yuqori 
bo’lsa, 
kompaniya 
shunchalik 
raqobatbardosh hisoblanadi. 
Umumiy o’lchangan reytinglarni taqqoslash orqali qaysi 
raqobatchilar 
past, 
qaysilari 
yuqori 
bozor 
mavqeiga 
va 
raqobatbardoshlikka ega ekanligi aniqlanadi. Jadvalning pastki qismida 
AVS kompaniyasining o’lchangan reytinglar orqali baholanishi 
keltirilgan. Ma’lum bo’ldiki, AVS kompaniyasi ushbu baholashdan 
keyin ikkinchi o’rindan uchinchiga pasaydi, 1-raqobatchi esa uchinchi 
o’rindan birinchi o’ringa ko’tarildi. 
Kompaniyaning bozor mavqeini bilish uning strategiyasini 
yaratishda juda katta ahamiyatga ega. Bundan tashqari raqobatbardoshlik 
reytingi qaysi sohalarda qaysi raqobatchilarga hujum uyushtirish 
mumkinligini ham ko’rsatadi. Agar kompaniya ma’lum sohalarda kuchli 
bozor mavqeiga ega bo’lib, aynan shu sohalarda bir yoki bir necha zaif 
kompaniyalar mavjud bo’lsa, demak ularning hujum obyektiga 
aylanishlari maqsadga muvofiqdir. 
Raqobat mavqei ustunligi kompaniyaga o’zining uzoq muddatga 
mo’ljallangan bozor mavqeini yaxshilash imkonini beradi.