Самарқанд 2021 “Statistik kuzatish uslubiyoti”

3–Guruh
1 topshiriq. Ikki issiqlik elektrostansiyasi bo‘yicha ikki oyda ishlab chiqarilgan elektroenergiya tannarxi haqida quyidagi ma’lumotlar berilgan:

Elektro-stansiya	Sentyabr		Oktyabr
	Ishlab chiqarilgan elektroenergiya, mln. kVT/s	1 kVT/s tannarxi, so‘m	Ishlab chiqarilgan elektroenergiya, mln. kVT/s	1 kVT/s tannarxi, so‘m
1	4000	45,0	5000	46,2
2	600	47,5	700	48,3

Aniqlang: 1) ishlab chiqarilgan elektroenergiyaning o‘rtacha tannarxi o‘zgarashini foizda va mutlaq; 2) umumiy o‘zaruvchan tarkibli hamda struktura siljish indekslarini
2 topshiriq. Joriy davrda ikki regionda yuk tashuvchi avtomobillarning sotilishi haqida quyidagi ma’lumotlar berilgan:

Avtomobil markasi	“A” region		“B” region
	Sotildi, dona	Bahosi, mln.so‘m	Sotildi, dona	Bahosi, mln.so‘m
MAZ – 5551	600	40,0	620	41,5
KAMAZ – 55111	800	57,0	790	58,6
KAMAZ – 53212	1100	54,0	1150	52,5

Aniqlang: 1) individual va umumiy hududiy fizik hajm va baho indekslarini.
3 topshiriq. Boshqa guruhlarbilimini sinash uchun 3 ta savol tuzing.


4–Guruh
1 topshiriq. SHahar dehqon bozorida go‘sht mahsulotlarining sotilishi haqida quyidagi ma’lumotlar berilgan:

Mahsulot	Sentyabr		Oktyabr
	1 kg bahosi, so‘m	Sotildi, s.	1 kg bahosi, so‘m	Sotildi, s.
Mol go‘shti	5600	26,3	5800	28,9
Qo‘y gushti	7200	20,5	7500	21,4
Ot go‘shti	7500	8,9	7800	10,7

Aniqlang: umumiy baho, fizik hajm va tovaraylanish indekslarini.
2 topshiriq. Supermarketlardan birida xo‘l mevalar sotilishi haqida quyidagi ma’lumotlar berilgan:

Mahsulot	1 kg bahosi, so‘m		Tovaraylanmasi mln.so‘m
	Iyul	Avgust	Iyul	Avgust
Olmalar	2000	1800	148,5	152,0
Noklar	3200	3000	190,9	200,0
Bananlar	2700	2600	160,3	170,5

Aniqlang: 1) umumiy tovaraylanish, baho va fizik hajm indeksini; 2) baholar pasayishidan aholi olgan iqtisod qiymatini.
3 topshiriq. Boshqa guruhlarbilimini sinash uchun 3 ta savol tuzing.

“Iqtisodiy indekslar’ mavzusi buyicha masalalar.

Oddiy (individual) va agregat shaklidagi umumiy indekslarning hisoblanish tartibi bilan quyidagi misol (sharti)da tanishib chiqaylik.
9.2.1-jadval
Shahar bozorlaridan birida sotilgan mahsulotlarning ayrimlari to‘g‘risida
quyidagi ma’lumotlar ma’lum:

Mahsu-lotlar	O`lchov birligi	Davrlar
		O`tgan			Hisobot
		Mahsulot miqdori, %, Qo	Bir birlik- ning narxi, so‘m, P0	Mahsulot miqdori, Q1		Bir birlikning narxi, so‘m P1
Go‘sht	kg	1200	1050	1000		1350
Sut	l	2100	80	2000		100
Tuxum	dona	500	4	520		5

Har qaysi mahsulot turlari bo‘yicha narx va miqdor o‘zgarishlarini aniqlash uchun oddiy indekslar hisoblaniladi. Oddiy indekslar quyidagi formulalar yordamida hisoblaniladi:
Oddiy narx indeksi:
Go‘sht:
Demak, hisobot davriga kelib, o‘tgan davrga nisbatan go‘shtning narxi 28,6% ga oshgan ekan.
Sut:
Tuxum:
Oddiy miqdor (fizik hajm) indeksi:
Go‘sht:
Sut:
Tuxum:
Demak, hisobot davriga kelib, o‘tgan davrga nisbatan, go‘sht miqdori 16,7 %, sutning miqdori 4,8 % ga kamaygan, tuxum esa 4 % ga ko‘proq sotilgan ekan.Umumiy indekslar esa quyidagicha hisoblaniladi:
Narx umumiy indeksi:

Sotilgan mahsulot miqdori (fizik hajmi) joriy yilda o‘tgan davrga nisbatan 15,2 % ga kamaygan.
Jami mahsulotlar bo‘yicha ularning narxi hisobot davrga kelib, o‘tgan davrga nisbatan o‘rtacha 28,1 % ga oshgan ekan.
Fizik hajm (miqdor) umumiy indeksini hisoblaymiz:

Jami sotilgan mahsulotlar qiymati hisobot davriga kelib, o‘tgan davrga nisbatan 8,6 % ga oshgan ekan.
Hisoblanilgan umumiy indekslar o‘rtasida bog‘lanish mavjud. Bu bog‘lanishdan foydalanib, ularning natijalarini tekshirish mumkin, ya’ni Jp x Jq = Jpq, bu erdan qolgan indekslarning noma’lum qiymatlarini osongina aniqlash mumkin.
Buzning misolimizda: Jp x Jq = Jpq
1,281 x 0,848 = 1,086 yoki

Shuningdek, indekslardan foydalanib, sotilgan maxsulotlar qiymatining hisobot davriga kelib, o‘tgan davrga nisbatan mutloq jihatdan o‘zgarishi va bu o‘zgarishga ta’sir qiluvchi omillar ta’sirini ham aniqlash mumkin.
Qiymat o‘zgarishini aniqlash uchun qiymat umumiy indeksining suratidan uning maxraji ayriladi, ya’ni:

ΔPq = ΣP₁q₁ – Σ P_oq_o = 1552600 - 1430000 = 122600 so‘m;

Bu o‘zgarishga ta’sir qiluvchi omillardan birinchisi, maxsulotlar narxining o‘zgarishi bo‘lib, u quyidagicha aniqlaniladi:

ΔPq_(r) = ΣP₁q₁ – ΣP_oq₁ = 1552600 - 1212080 = 340520so‘m;

Ikkinchi omil esa, mahsulot miqdorlarining o‘zgarishidir. Bu ta’sirni aniqlash uchun miqdor umumiy indeksining suratidan maxraji ayirilib aniqlaniladi, ya’ni:

ΔPq_(q) = Σq₁p₁ - Σq_op₀ = 1212080 - 1430000 = - 217920 ;

Har ikkala omilning birgalikdagi yig‘indisi, mahsulot qiymatining umumiy o‘zgarishini beradi, ya’ni 340520 + (-217920) = 122600 so‘m.

2 - masala. Shahar bozorlaridan birida sotilgan mahsulotlarning ayrimlari to‘g‘risida quyidagi ma’lumotlar berilgan:

Mahsu-lotlar	O`lchov birligi	Davrlar
		O`tgan			Hisobot
		Mahsulot miqdori, %, Qo	Bir birlik- ning narxi, so‘m, P0	Mahsulot miqdori, Q1		Bir birlikning narxi, so‘m P1
Go‘sht	kg	1200	1050	1000		1350
Sut	l	2100	80	2000		100
Tuxum	dona	500	4	520		5

1. Har qaysi mahsulot turlari bo‘yicha narx va miqdor o‘zgarishlarini ifodalovchi indekslar hisoblansin.

2. 
   Tovarooborot indeksi.
   

1. 
   Narxlarning o‘zgarishi natijasida aholining qilgan iqtisodi yoki zararini.
   

3 - masala. Kichik korxonalardan birida ishlab chiqarilgan mahsulot tannarhi to‘g‘risida berilgan ma’lumotlar asosida:

1. 
   Individual tannarxi indeksni.
   
2. 
   Umumiy tannarx indeksini aniqlang:
   

Mahsulot	Mahsulot birligining tannarxi (so‘m)		Joriy davrda ishlab chiqarilgan mahsulot
	O‘tgan davr	Joriy davr	(ming dona)
A B V	128000 159000 115000	127000 155000 112000	5000 8000 2000

4 - masala. Zavodda ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning bir birligini ishlab chiqarishga sarflangan mehnat sarfi to‘g‘risidagi ma’lumotlarga asoslanib individual va umumiy mehnat unumdorligi indekslari hisoblansin.

Mahsulot	Mahsulot birligini ishlab chiqarishga sarflangan vaqt, (soat)		Joriy davrda ishlab chiqarilgan mahsulot, (ming birlik)
	O‘tgan davr	Joriy davr
A B V	2,5 0,5 3,2	2,2 0,4 2,8	1000 2500 500

5 - masala. Dehqon bozori bo‘yicha quyidagi ma’lumotlar berilgan:

Mahsulot	Sotilgan mahsulot miqdor (S)		Tovarooborot (mln. so‘m)
turi	YAnvar	Fevral	YAnvar	Fevral
Kartoshka	120	200	30,0	40,0
Sabzi	20	30	8,0	9,0
Lavlagi	10	15	6,0	6,5

Hisoblang:

1. 
   Tovarooborot fizik hajmi indeksini.
   
2. 
   Baho indeksini.
   
3. 
   Tovarooborot qiymati indeksini.
   
4. 
   Baholarning o‘zgarishi natijasida aholi qilgan iqtisodi yoki zarari mutloq miqdorini.
   

6 - masala. quyidagi ma’lumotlar berilgan:

Mahsulot turi