Saliqlar ha`m saliqqa tartiw k. Qalenov, S. Ibragimova, A. Prenov

7.1.  O'zbekistan  Respublikasi  Salıq  sistemasina  mu'lk  salig'inin' 
engiziliwi ha'm onm' ekonomikaliq ma'nisi 
 
O'zbekistan Respublikasmda ka'rxanalar xizmetin  salıqqa tartıw jolindag'i 
a'hmiyetli  qa'demlerden  biri  ka'rxanalardm'  menshigine  sahnatug'in  mu'lk 
salig'inin'  engiziliwi  boldı.  Mu'lk  salig'i  da'slep,  O'zbekistan  Respublikasinin' 
1991-jıl 15-fevralda qabil etilgen «Ka'r-xanalar, birlespeler ha'm sho'lkemlerden 
ahnatug'in  Salıqlar  haq-qinda»  g'l  mzamg'a  tiykarlamp  engizildı  ha'm  usınin' 
menen  birge  ka'rxanalardm'  o'ndırislik  fondlarg'a  to'lemi  ha'm  de  transport 
qurallanna sahnatug'in  Salıq biykar etildı. 
Ha'zirgi  waqitta  mu'lk  salig'inin'  huquqiy  tiykan  bolıp,  O'zbekistan 
Respublikasinin'    Salıq  kodeksi,  «Ma'mleketlik    Salıq  xizmeti  haqqinda»  g'l 
mzami,  O'zbekistan  Respublikasi  Prezidenti  qararlan  ha'm  de  basqa  da  Salıq 
nizamshihg'i menen baylanish bolg'an normativ hu'jjetler esaplanadı. 
O'zbekistan    Salıq  sistemasinda  yuridıkalıq  ta'replerden  ahnatug'in  mu'lk 
salig'i tuwri  Salıqlar quramina  kiredı  ha'm  o'zinin'  mazmunina qaray  bul   Salıq 
tiykarg'i  fondlar  sipatindag'i  resurslarg'a  belgilengen  Salıq  bolıp  esaplanadı. 
Mu'lk salig'i boyinsha tu'simler summasi tolıq jergilikli byudjetlerge tu'sedı ha'm 
ol byudjettin' turaqh da'ramat dereklerinen biri bolıp esaplanadı. 
Ma'mleketlik    Salıq  sistemasinda  mu'lk  salig'in  engiziwden  go'zlengen 
maqset  birinshiden,  ka'rxanalar  o'zlerinin'  xojalıq  xizmetin  ju'rgiziwde  artiqsha 
ha'm  paydalanilmay  atirg'an  mu'lkin  satıwg'a  qizig'iwm  oyatıw  bolsa, 
ekinshiden,  ka'rxanalar  balansindag'i  mu'lkinen  na'tiyjeli  paydalanıwdı 
xoshametlewden  ibarat.  Sebebi,  ka'rxanalardm'  morallıq  ha'm  fizikalıq  jaqtan 
tozg'an  tiykarg'i  qurallann  jan'a,  aldın’g'i  texnologiyalıq  u'skeneler  menen 

---

75 
 
almastinw,  o'ndırilip  atirg'an  tovarlardın’  bahasin  arzanlastiradı  ha'm  ba'sekige 
shidamh tovarlar islep shig'anwg'a imkan beredı. 
Xojalıq  ju'rgiziwshi  subektlerdın’  balansindag'i  barlıq  mu'lklerden    Salıq 
to'lewge  ma'jbu'r  etıw  oni  artiqsha  bina,  imaratlar,  mashina  ha'm  u'skenelerden 
qutihwg'a  u'ndeydı.  Bul  bolsa,  o'z  na'wbetinde,  o'ndıris  qurallari  bazarra 
qa'liplestiriwge, o'nimnin' o'zine tu'ser bahasinin' pa'seyiwine ha'm de ba'sekige 
shidamh o'nim islep shig'anw imkaniyatm jaratadı. 
Yuridıkalıq  ta'replerden  ahnatug'in  mu'lk  salig'imn'  ma'mleketlik  byudjet 
da'ramatlan  quramindag'i  u'lesi  joqan  salmaqqa  iye  ernes.  Ha'zirgi  waqitta  usı 
Salıqtın’  tu'simi  O'zbekistan  Respublikasi  ma'mleketlik  byudjetinin'  Salıqh 
da'ramatlannda 2015 jıl 4,7 protsenti qurawı ku`timekte.