|
Kalit so’zlar: Asosiy kapital, qarz mablag‘larini, rentabellik, kredit mablag‘lari, jamg‘arma
Tanlangan mavzuning dolzarbligi shundaki, har qanday tijorat tashkilotining maqsadi foyda olishdir. Buning uchun ishlab chiqarish samaradorligini, ilmiy-texnik taraqqiyot yutuqlarini, boshqaruvning samarali shakllarini va ishlab chiqarishni boshqarish, noto‘g‘ri boshqaruvni bartaraf etish, tashabbuskorlik va ishbilarmonlikni oshirish asosida mahsulot va xizmatlarning raqobatbardoshligini oshirish zarur. Shunday qilib, asosiy kapital, eng muhim ishlab chiqarish omili sifatida, undan foydalanish samaradorligining pastligi tufayli zararlanish manbalaridan biriga aylanadi. Vaziyat asosiy vositalarning yuqori darajadagi eskirish darajasi, asosiy kapitalning nomoddiy aktivlar, uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalar kabi elementlariga yetarlicha e’tibor berilmagani bilan yanada og‘irlashadi. Bunday sharoitda asosiy vositalarni boshqarishda yangi yondashuvlarni izlash zarur.
Shuning uchun ham kompaniyaning o‘z kapitalini shakllantirish va boshqarish muammosi doimo dolzarb bo‘lib kelgan. Jahon iqtisodiyotining inqiroz holati bilan bog‘liq holda, korxonaning samarali ishlashini ta’minlash zarurati ustuvor vazifadir. Ushbu vazifani bajarish uchun korxonaning moliyaviy siyosatiga kompleks yondashuvni qo‘llash kerak, uning funksional yo‘nalishi kompaniyaning o‘z kapitalini boshqarish siyosatini mulk huquqi asosida shakillantirish va korxona egalariga tegishli ishlab chiqarish jarayonida qatnashgan holda foyda keltirishdir. Kompaniyaning foydasi shaxsiy kapitalni to‘ldirishning asosiy manbai hisoblanadi. Foyda hisobiga jamg‘arma, iste’mol fondlari va zaxira fondi yaratiladi.
Kapitalni zaxira fondlari orqali jalb qilishning qulayligi, uni shakllantirish korxonaning ichki manbalari hisobiga shakillantiriladi va boshqa xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning roziligini olmagan holda korxona egalari va menejerlari tomonidan qabul qilinadi. Bu esa foyda olishning yuqori qobiliyatini yaratishga imkon beradi, chunki undan foydalanganda, uning barcha shakllarida foizlar to‘lashni talab qilmaydi. Qolaversa korxona rivojlanishida moliyaviy barqarorligini, uzoq muddatli istiqbolida uning to‘lov qobiliyatini ta‘minlash va shunga muvofiq bankrotlik xavfini kamaytirishni ta‘minlaydi. Kapitalni shakllantirishda qarz mablag‘lari nisbatan yuqori narfli bo‘lishi mumkin, chunki qarz mablag‘larini jalb qilish korxona kapitalining rentabelligini oshirish uchun foydalanilmagan imkoniyatdir.
Ammo kompaniya faqat o‘z kapitalidan foydalangan holda o‘zini mutlaq moliyaviy barqarorlik bilan ta‘minlaydi, ya‘ni avtonomiyalar koeffitsienti biriga teng. Shu bilan birga, investitsiya qilingan kapitalning rentabelligini oshirish uchun potentsial moliyaviy imkoniyatlardan foydalanmas ekan, kompaniya o‘z rivojlanish sur’atini cheklaydi. Shunga asoslanib, taqsimlanmagan foydani (yoki ishlab chiqarishni rivojlantirish uchun maxsus fondlarga yo‘naltirilgan foydani) o‘z kapitaliga kiritish zarur. Bularning barchasi dividend siyosatida ifodalanishi kerak. Foyda nisbati va taqsimotini aniqlash asosiy masalalardan biridir. Bu korxona uchun ham o‘zining rivojlanishi, ham muassislarga dividendlar to‘lash muhim bo‘lib, bu korxona aksiyalari narxining oshishiga yordam beradi. Foyda taqsimotida optimal hajmga erishish korxonaning ichki o‘sish sur’atlari asosida amalga oshiriladi.
O‘z kapitalini boshqarish uchun asosiy mezon - bu biznesning bozor qiymatidir. Xususiy kapitalning narxi qanchalik baland bo‘lsa, korxona qiymati shunchalik yuqori bo‘ladi, bu korxonaning moliyaviy barqarorligi va o‘z kapitalining tartibga solish funktsiyasini amalga oshirish imkoniyatini ko‘rsatadi.
Kapital samaradorligi daromad olish qobiliyati bilan ifodalanadi. Moliyaviy ta’sir kuchi samarasi shuni ko‘rsatadiki, kapitaldan eng samarali foydalanish va kredit mablag‘lari hisobiga amalga oshishi mumkin.
Kapital va qarz kapitalining nisbati uning xususiyatlarini hisobga olgan holda har bir aniq korxona uchun maqbul bo‘lishi kerak. O‘z kapitalini boshqarish uning allaqachon to‘planib qolgan qismidan samarali foydalanish muammosini ham, korxonaning kelgusida rivojlanishi uchun mo‘ljallangan o‘z moliyaviy resurslarini shakllantirish muammosini ham qamrab oladi.
Optimal kapital tuzilmasini yaratish foydaliligidan boshlab rentabellik va risk nisbatlarini tanlash bilan bog‘liq qarzga olingan pul xavf darajasini oshiradi va kutilgan daromadning yuqori darajasiga olib keladi.
Optimal kapital tuzilmasi - bu tavakkalchilik va rentabellikni muvozanatlashtiradigan tuzilma. Insonning turmush sharoitini yaxshilash, uning ish mazmunini tubdan o‘zgartirib, resurslarni kamaytirmasdan, iqtisodiy tizimni samarali rivojlanishiga hissa qo‘shib, jamiyat boyligini oshirish. Ilmiy-tadqiqot va tajriba-konstruktorlik sohasidagi siljishlarning natijasi bo‘lgan yangi texnologiyalar va natijada yangi texnologik tartibni shakllantirish sharti nafaqat ishlab chiqarish kuchlari elementi sifatida asosiy kapitalning tabiiy-moddiy tarkibini o‘zgartiradi, balki ular mehnat resurslari, inson qobiliyatlari, aylanma mablag‘larning o‘zgarishi va shunga mos ravishda rivojlanishni talab qiladi. Ushbu barcha iqtisodiy tizim elementlarining o‘zgarishi va ularning o‘zaro bog‘liqligi butun iqtisodiy tizimning iqtisodiy o‘sishiga olib keladi.
Kapital tuzilmasini optimallashtirish korxonaning samarali ishlashini ta’minlashning zaruriy vositasidir. Korxonaning barqaror rivojlanishini kafolatlash uchun korxonaning o‘z kapitalini boshqarishning samarali usullarini tanlash kerak.
Bilimlarga asoslangan iqtisodiyotning paydo bo‘lishi bilan tavsiflangan ishlab chiqarish kuchlari va ishlab chiqarish munosabatlaridagi o‘zgarishlar, asosiy kapitalni o‘z egasiga daromad keltira oladigan, har xil quyi tizimlardan, tarkibiy va inson kapitalidan iborat sun’iy ravishda yaratilgan, shu jumladan intellektual tizimning ifodasi sifatida aniqlashga imkon beradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
