Salimjon buriyev, dildora maxkamova, vafabay sherimbetov ekologiya va atrof muhit muhofazasi

Ekologik  qoida  va  tamoyillar  (tamoyillar)
.  Ekologik  qoida  va  tamoyil 
qonundan hajmi kichikligi, cheklangan qo‘llanish sohasi bilan ajralib turadi. Qoida 
-  organizmlarni  muhit  bilan  o‘zaro  aloqa  me’yorlari,  tabiiy-tarixiy  qonunlarini 
belgilaydi.  Misol  uchun  mustasnolik  tamoyilini  (G.F.Gauze)  olib  ko‘raylik.  Bu 
tamoyilga  ko‘ra,  ikkita  turning  ekologik  talabi  o‘xshash  bo‘lsa,  bir  joyda 
(biotopda)  mavjud  bo‘lishi  mumkin  emas. Ularning  mavjudligi  yoki  fazoda  (bitta 
biotopda  yashashi)  yoki  vaqt  bo‘yicha  (masalan  biri  kunduzgi,  boshqasi  kechki 
hayot shaklida) ajratilgan. 
Ekologik qoidalar ichida geografik almashtirish qoidasini alohida ta’kidlash 
lozim  (bu  qonuniyatni  D.Jordon  vikariatning  qoidasi  deb  ham  yuritadi).  Yaqin 
qondosh  bo‘lgan  hayvonlar  bir  biridan  qochmaydi,  ya’ni  aralash  hududlarni 
tanlaydi.  Qarindoshlik  shakli  esa  qoidaga  ko‘ra  vikarirlanadi  (geografik  jihatdan 
bir-birini  almashtiradi).  Bu  qoidadan  mahalliy  turlar  populyatsiyasini  «begona» 
qarindosh  turlar  hisobiga  yaxshilash,  nazariy  jihatdan  mumkin  emasligi  kelib 
chiqadi va amaliyotda ko‘p hollarda hisobga olinmaydi. 
 

---

20