Axlatlarni kuydiradigan, sortlaydigan zavodlarida zararsizlantirish. Axlatlarni kompostlash. Bu murakkab aerobli biologik organik moddalar tez chiriydi va o'simliklar tomonidan yaxshi o'zlashtiriladigan holga keladi. Jarayon gumus degan moddalarni hosil bo'lishi bilan beradi. Kompostlash natijasida axlatlardan /gumus/ bir xil rangli, go'nga o'xshash modda paydo bo'ladi.
Tabiiy holatda kompost jarayoni bir yilda davom etishi mumkin. Kompostlashda axlat o'z o'zidan qizishib harorati ko'tarilib, qattiq axlatlar yaxshi zararsizlantiriladi. Bu jarayon vaqtida axlat harorati 60-750S ga ko'tarilib kasal chiqaruvchi mikroorganizmlar: gijja tuxumlari va hasharotlar, mayda tuxumdan chiqqan qurtlari ham kiradi, demak odamlar sog'ligi uchun xavfli bo'lgan ahvol o'z-o'zidan yo'qoladi.
Kompost tayyorlashda er tekislanadi, so'ngra garam uzunligi 25-30 metr, eni 3 mertr, balandligi esa 1-1,5 metr qilib tayyorlanadi. Joy tagiga shox-shabba yoki xashak tashlanib, uning ustiga axlat bosiladi. Garan 15-20 sm tuproq bilan berkititladi.
Kompost yetilganda rangi qoramtir jigarrang, hidsiz, pashshalarni o'ziga tortmaydigan moddaga aylanadi. Kompost etilgach elanadi, ulardan tosh, temir bo'laklari, oyna siniqlari olib tashlanadi. Unsimon bu kompost bir gektar erga 25-50 tonna atrofida solinadi. U tuproq unumdorligini oshiradi.
Shunday qilib, chiqindilar masalasi ekologiyadagi muhim muammolardan biri bo'lib, ularni yig'ishtirib qayta ishlash yoki gigienik talablar bo'yicha sarishta qilinsa nafaqat iqtisodiy jihatdan foyda ko'ramiz, balki erni, havoni suvni, oziq – ovqat mahsulotlarining ifloslanishi oldi olinardi, kishilar sog'lig'ini muhofaza qilishda katta ahamiyatga ega bo'lar edi.
2-BOB. CHIQINDILARNI QAYTA ISHLASH TEXNOLOGIYASI
2.1 Chiqindilarni qayta ishlash bosqichlari va turlari
Yonish eng ko'p ishlatiladigan chiqindilardan biri hisoblanadi. Bu yondashuv chiqindi moddasining kislorod ishtirokida yonishini o'zichiga oladi. Yonish jarayoni chiqindilarini kul, tuproq, gaz, suv bug'lari va karbonat angidridga aylantiradi. Ushbu termal tozalash usuli tez-tez elektr yoki isitish uchun energiya tiklash vositasi sifatida ishlatiladi. Bunday yondashuv bir nechta afzalliklarga ega. Bu chiqindilar hajmini tez kamaytiradi, transport xarajatlarini kamaytiradi va zararli gazlar chiqindilarini kamaytiradi.
Gazlashtirish va pirolizatsiya ikki o'xshash usuldir. Ularning har ikkalasi ham chiqindilarni kislorodga va juda yuqori haroratga ta'sir qiladigan organic chiqindilarni parchalab tashlaydi. Piroliz kisloroddan mutlaqo foydalanmaydi, gazlash jarayonida juda past kislorod miqdorini beradi. Gazlashuv yanada foydalidir, chunki yonish jarayoni havo ifloslanishiga olib kelmasdan energiyani tiklash imkonini beradi.
Yoqish – bu ekologik zararli bo'lgan eski termik chiqindilar. Ushbu jarayonda ishlatiladigan yoqilg'ilarning ifloslanishini boshqarish vositalari yo'q. Ular hexachlorobenzene, dioksinlar, karbonmonoksit, zarracha moddalar, uchuvchan organik birikmalar, politsiklikaromatik birikmalar va kul kabi moddalarni chiqaradi. Afsuski, ushbu uslub hali ham ko'plab mahalliy hokimiyat organlari tomonidan xalqaro miqyosda qo'llanilmoqda, chunki u qattiq chiqindilar uchun arzon yechim taklif qiladi.
Chiqindilar va plombalash. Sanitariya poligonlari eng ko'p ishlatiladigan chiqindilarni utilizatsiyalashni ta'minlaydi. Ushbu chiqindixonalar chiqindilarni yo'q qilish oqibatida atrof-muhit va jamoat salomatligi xavfini bartaraf etish yoki kamaytirishga qaratilgan. Bu saytlarerning xususiyatlari atrof-muhit va chiqindilar orasida tabiiy tamponlar bo'lib ishlaydigan joylarda joylashgan. Masalan, chiqindixona hududi xavfli chiqindilarga nisbatan chidamli bo'lgan yoki suvning ifloslanish xavfini bartaraf etadigan, yer usti suv ob'ektlari yoki suv stavkasining yo'qligi bilan ifodalanadigan tuproqdan iborat bo'lishi mumkin. Sanitariya maydonchalaridan foydalanish ham salomatlik va atrof-muhitga bog'liq xavfni keltirib chiqarmoqda, ammo bunday chiqindilarni yig'ish xarajatlari chiqindilarni boshqa chiqindilarga nisbatan ancha yuqori.
Nazorat ostiga olingan xom-ashyo sanitariya chiqindilari bilan bir xil. Ushbu zaxiralar ko'p miqdordagi sanitariya poligonigacha bo'lgan talablarga javob beradi, biroq ikkitasi yo'q. Bunday chiqindilar yaxshi rejalashtirilgan bo'lishi mumkin, biroq hujayra rejalashtirishga ega emas. Gazni boshqarishning to'liq yoki qisman bo'lishi, asosiy yozuvni saqlash yoki muntazam qoplash bo'lishi mumkin.
Bioreaktor chiqindixonalari so'nggi texnologik tadqiqotlar natijasidir. Ushbu chiqindixonalarda chiqindilarni parchalanishini tezlashtirish uchun ustun mikrobiologik jarayonlar qo'llaniladi.
Tekshirish xususiyati mikrobiologik hazm qilish uchun optimal namlikni saqlab turish uchun suyuqlikning doimiy qo'shilishi hisoblanadi. Suyuq xona chiqindi suvlari oqimini qayta aylantirganda qo'shiladi. Suvning miqdori yetarli bo'lmaganda, kanalizatsiya loyi kabi suyuq chiqindilar ishlatiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |