Sa’dullo Quronov galaktikada bir kun (ilmiy-fantastik qissa) Toshkent «Akademnashr»

Siz rivoyatlardagi qirg‘og‘i oltindan, o‘zani dur-u 
yoqutdan bo‘lgan daryolar haqida ko‘p eshitgan-
siz,  to‘g‘rimi?  Ammo  bunday  daryolarni  odamzod 
hali o‘z ko‘zi bilan ko‘rmagan. Shuning uchun ayrim-
lar  bunday  rivoyatlarga  ishonmaydi.  Lekin  yaqindagina 
AQShdagi Medison universiteti olimlari koinotdagi ayrim 
sayyoralarda  olmosli  daryo  va  ummonlar  borligini  aniq-
lashdi. Masalan, Yupiter ana shunday sayyoralar sirasiga 
kiradi.
Oldingi boblarda Yupiter haqida ma’lumot bergan edik. 
Yupiter gaz sayyorasi bo‘lib, uning sirti qattiq jismlardan 
emas, balki vodorod, geliy, metan kabi gazlardan tashkil 
topgan.  Sayyoraning  quyuq  gazli  atmosferasida  esa  ti-
nimsiz chaqmoq chaqib turadi. Bu chaqmoq ko‘rinishidan 
Yerdagi chaqmoqlarga o‘xshaydi, lekin bir necha o‘n ba-
robar kuchliroq chaqnaydi.
Chaqmoq tufayli Yupiter atmosferasida o‘ta yuqori haro-
rat yuzaga keladi. Natijada quyuq gazli bulutlarda yomg‘ir 
tomchilari o‘rniga kristallar hosil bo‘ladi. Bu aynan siz-u biz 
bilgan olmos kristalining ayni o‘zidir. Boshqacha aytgan-
da,  vodorod,  geliy,  metan  va  boshqa  turdagi  gazlarning 
favqulodda kuchli haroratda qizdirilishi uglerod moddasi-
ni, ya’ni olmosni hosil qiladi. So‘ng olmos «yomg‘iri» gaz-
dan og‘ir bo‘lgani uchun pastga – Yupiterning yadrosiga 
«yog‘a» boshlaydi. Ammo yadro juda-juda issiq. Olmoslar 
bunday haroratga dosh berolmay erib ketadi. Suyuq ol-
moslar esa daryo va dengizlarni hosil qiladi.

---

116
Qumsoat tumanligi ham biz yuqorida sanab o‘tgan gaz-
lardan xoli emasligini hisobga olsak, u yerda ham olmos 
yomg‘irlari kuzatilishi mumkin.
Olmos yomg‘iri har qancha xavfli bo‘lmasin, shu tobda 
Margol ham, Ahmad va Moki ham oldilarida boshqa yo‘l 
yo‘qligini  yaxshi  bilishar  edi.  Maqsadga  yetishlari  uchun 
«Ko‘kkezar» imkon qadar olmos yomg‘iriga yaqin borishi 
shart.  Balki,  o‘shanda  fazogirlarning  omadi  kelib,  metall-
ni  tortib  olishning  imkoni  tug‘ilar.  Qahramonlarimiz  shu 
umid bilan turgan joylaridan qo‘zg‘alib, tumanlikka yanada 
yaqin  borishdi.  Ular  olmos  kuchli  yog‘ayotgan  hududdan 
sal uzoqroqda to‘xtashdi. Bu joyda tarvuzday keladigan ol-
moslar onda-sonda qulab turgani uchun «Ko‘kkezar» ular-
ga chap berishni uddalay oladi.
– Endi bu yerdan bir metr ham qo‘zg‘ala olmaymiz, – 
Moki  kema  rulini  tutib  olgancha  olmos  bo‘laklariga  chap 
berishga urinardi.
–  Bo‘ldi,  qani,  ishga  kirishaylik, Ahmad,  biz  sen  bilan 
tashqariga chiqamiz. Moki esa kemani boshqarib turadi, – 
Margol skafandrni kiyishni boshladi.
Ular ochiq fazoning eng xavfli sharoitida ishlashni bosh-
lashdi. Avvaliga bu urinishlar hech qanday natija berma-
di. Ammo o‘n daqiqadan keyin qurilma noyob metallning 
sekin-asta yaqinlashib kelayotganini ko‘rsatdi. Ko‘p o‘tmay 
metall butunlay magnitga yopishdi.
– Qoyil, Ahmad, biz uddaladik, do‘stim, ko‘ryapsanmi?! 
– Margolning sevinchi ichiga sig‘may ketdi.
–  Moki,  vaqt  ziq,  sen  kemani  ortga  buraver.  Biz  esa 
yo‘l-yo‘lakay kemaning ichiga kirib olamiz, – dedi Ahmad 
burg‘ilovchi qurilmaning quvurini yig‘ishtirib olarkan.
«Ko‘kkezar» xavfsiz joyga kelib to‘xtadi. Bu vaqtga kelib 
50 kilometrga cho‘zilgan quvur ham yig‘ilib qoldi.
– Ana-ana!  Bu  haqiqatda  Duraduning  qanoti  ekan!  – 

---

117
qich  qirdi Margol yaqinlashib qolgan metall parchasini ko‘r-
satib.
Ha, bu chindan ham qadimiy kemaning dum tomonidagi 
qanoti  edi.  Ko‘rinishidan  avtomobilning  eshigiga  o‘xshab 
ketadigan qanot bo‘lagi tilla rangda bo‘lib, ayrim joylariga 
naqsh tushirilgan, yana ayrim joylariga meriya alifbosida 
bir nimalar yozilgan edi. Fazogirlar qanotni kemaga ortib 
tezlik  bilan  Koinot  muzeyi  tomon  otlanishdi.  Yo‘lda  esa 
Margol va Ahmad yana uyqu eliksirini ichib uzoq muddat-
ga uyquga ketishdi.