Sabirova rixsi abdukadirovna yuldashev nosirjon muxam edjanovich

13.3. Q alqonsim on bezning gipofunksiyasi
338

---

14-BOB 
JIN SIY GORM ONLAR
14.1. Jinsiy gorm onlar sintezi
Jinsiy gormonlar erkak va ayollarning asosan jin siy bezlarida 
sintezlanadi (erkaklarda urug‘donlarda, ayollarda tuxumdonlarda), 
m a’ lum miqdorda homila yo ‘ ldoshi va buyrak usti bezi po'stloq 
qismida ham hosil bodadi. Shuni ta’kidlab o‘tish lozimki, erkak 
jin siy bezlarida kam miqdorda ayollik gormonlari, yoki aksincha, 
tuxumdonda esa oz miqdorda erkaklik gormonlari hosil boUadi. 
B a’zi bir patologik holatlarda organizmda sintezlanayotgan ayollik 
va erkaklik gormonlari nisbatining bemor jin sig a mos boMmagan 
tarzda o‘zgarishin¡ kuzatish mumkin.
14.2. 
Erkak jin siy gormonlari
Erkaklik jin siy bezlarining ichki sekretor funksiyasi 1849-yilda 
aniqlangan, 1931 -yilda Butenandt erkak kishining siydigidan xo‘roz 
tojining o‘sishini stimullovchi gormonni kristall holida ajratib 
oigan. Bu gormon 
cmdrosteron
deb nomlangan (grekcha. 
andros
— 
erkak), uning taxmin qilingan kim yoviy strukturasi 1934-yilda A. 
Butenandt va L. Rujichka tomonidan bir vaqtda kim yoviy sintez 
yo ‘ Ii bilan tasdiqlangan. Keyinroq, erkak kishining siydigidan 
nisbatan kamroq biologik faollikka ega bo‘ lgan yana bir gormon
— degidroepiandrosteron ajratib olindi. K eyinchalik xo‘roz tojining 
o‘sishini tezlashtiradigan C 19 (19 ta uglerod atomli) steroid g ‘ruhiga 
kiradigan gormonlar androgenlar deb atala boshladi. U rug‘dondan 
ajratib olingan gormon androsterondan 10 karra faolroq bo‘ lib, 
testosteron (lot. 
testis
- urug‘don) sifatida ro‘yxatdan o‘tkazilgan. 
Yuqoridagi 3 ta gormonning tuzilishini 14.1-rasmda keltirilgan.
3 3 9

---

Androgenlar estrogenlardan farqli o‘ laroq, 2 ta ang‘lyar metil 
g ‘ruhlariga ega bo‘ ladi (C|0- va C]3-atomlari); estrogenlaming A 
halqasi aromatik xarakterda b o ia d i, testosteron gormoni estro­
genlardan farqli ravishda kortikosteroidlar singari keton g ‘ruhini 
saqlaydi. Androgenlarasosan urug‘donlarda (95 %), qisman 
tuxumdon va buyrak usti bezlarida sintezlanadi: