Sabirova rixsi abdukadirovna yuldashev nosirjon muxam edjanovich

in vitro
tajribalarda erkin nukleoziddifosfatlardan 
ketm a-ketlikdagi poliribonukleotidlarni sintezlashdir.
Shunday qilib, DNK-glikozidaza DNK molekulasini reparatsiya 
jaiayo n anda muhim vazifani bajaradi. Hujayradagi turli ekzo- va 
en onukleazalarm nuklein kislotalarga ketma-ket ta’siri natijasida 
u ar n o va dezoksiribonukleozid-3’- va 5 ’-fosfatlargacha parcha- 
lanadi. K eyinchalik hosil b o igan moddalarning parchalanishi, 
mononukleotid, nukleozid va keyinchalik erkin azot asoslarini 
fermentativ o‘zgarishlari bilan bog'liq. Gidrolizning I bosqichida 3’- 
va 5 ’-nukleotidaza ta’sir etadi. U mononukleotidlami erkin nukleo- 
zidlargacha, uglevod qoldig‘ idagi C-3’ yoki C -5’ atomlaridan noor­
ganik fosfatni ajratish orqali parchalanish bilan boradi. II bosqichda 
nukleoziddan riboza qoldig‘ i erkin fosfat kislotaga o‘tkaziladi, 
natijada riboza-l-fosfat va erkin azot asosi hosil bo‘ ladi.
242

---

8.2. P u rin li n u k leo tid lar biosintezi
1948-yilda Byukenen hayvonlarga turli radioaktiv moddalami 
berish orqali sintezlanayotgan purin halqasida radioaktivlik joylashi- 
shini aniqlab, o‘tmishdoshlaming tabiatini o‘rganishga muvaffaq 
bo‘ l- di. Bu tekshiruvlaming natijasini quyidagi sxemada ko‘rsatish 
mumkin:
Glutamin amid azoti
Sxemadan ko‘ rinib turibdiki, glitsin 4-, 5-ugleiod va azot 
atomining o'tmishdoshidir. Formil radikali tetragidrofolat ishtiro i a 
2- va 8-uglerod atomlariningham o‘tmishdoshi bo ladi. Glutaminami 
g ‘ruhining azoti 3- va 9-holatlarda joylashgan azotning manbayidir. 
Asparagin kislotasi o‘zining azot atomini 1 -holatda joylashgan azotga 
beradi. C 0 2 6-uglerod atomining o‘tmishdoshi hisoblanadi. Sintez 
davrida purin asoslari emas, balki birdaniga nukleotid sintezlanadi.
Biosintez riboza-5-fosfat va ATFdan 5-fosforibozil-l-difosfat hosil 
boiishidan boshlanadi. Bu reaksiyani 5-fosforibozilpirofosfatamidot- 
ransferaza katalizlaydi. Uning ikki allosterik ingibiilanish qismi bo 
lib, 2-g‘ruh oxirgi mahsulotlari — ATF, ADF, AMF, GTF, GDF va 
GMFlar yordamida ingibirlanadi. Bir qancha reaksiyalai natijasida 
inozinat kislo- ta hosil b o iad i (8.2-rasm ) va undan GMF va AMF 
sintezlanadi: