Sabirova rixsi abdukadirovna yuldashev nosirjon muxam edjanovich

6.12.Xolesterol biosintezi, m etabolizm i va uning boshqarilishi
Xolesterol — hayvon va odam organizmi uchun xos steroid. 
U odam tanasining ko‘ p to ‘ qimalarida sintezlanadi. Jigarda 50% 
dan ortiq, ingichka ichakda — 15-20 % xolesterol sintezlanadi, 
qolgan qismi esa teri, buyrak usti bezi po‘ stloq qismi, jinsiy 
bezlarda sintezlanadi. Sutkada organizmda 1 g ga yaqin xolesterol 
sintezlanadi; ovqat tarkibida 300 — 500 mg xolesterol qabul 
qilinadi. 
Xolesterol 
quyidagi 
funksiyalami 
bajaradi: 
hujayra 
membranalari tarkibiga kiradi; o t kislotalari va steroid gormonlar 
sintezi uchun boshlangich substrat hisoblanadi. Xolesterol sintezi 
metabolik y o ‘ lidagi o ‘ tmishdoshlar ubixinon - nafas zanjiri tarkibiy 
qismi va glikoproteinlar sintezida qatnashuvchi dolixolga aylanadi. 
Xolesterol gidroksil g ‘ ruhi hisobiga y o g ‘ kislotalar bilan efir 
hosil qiladi. Eterifitsirlangan xolesterol qonda k o‘ p bo‘ lib, ba’ zi 
hujayralarda zaxiralanib, boshqa moddalar sintezida substrat sifatida 
foydalaniladi.
Xolesterol va uning efirlari gidrofob molekulalar, shuning uchun 
qonda faqat turli turdagi 
L P
tarkibida transport qilinadi. Xolesterol 
almashinuvi juda murakkab, uning sintezida yuzlab reaksiyalar 
ketma-ketligi amalga oshirilishi zarur. Xolesterol almashinuvida 300 
turli xil oqsillar qatnashadi. Xolesterol almashinuvining buzilishi 
keng tarqalgan kasallik - aterosklerozga olib keladi. Ateroskleroz 
asoratlaridan (miokard infarkti va insult) o ‘ lim aholi umumiy o iim i 
strukturasida birinchi o ‘ rinda turadi. Ateroskleroz — «poligen 
kasallik», ya ’ ni uning rivojlanishida ko‘ p om illar ishtirok etadi, 
ulardan muhimlari irsiy omillardir. Xolesterolning organizmda 
to‘ planishi boshqa keng tarqalgan kasallik - o ‘ t tosh kasalligining 
rivojlanishiga olib keladi.
155

---

Xolesterol sintezi reaksiyalari hujayra sitozolida kechadi. Bu 
inson organizmidagi eng uzun metabolik yoMlardan biridir.
Xolesterol sintezining asosiy bosqichlari:
1) 
A t s e til- K o A — ► mevalon kislota;
2 ) 
M evalon kislota — ■> skvalen;
3) 
Skvalen lanosterin;
4 ) 
Lanosterin — > xolesterin.