Sabirova rixsi abdukadirovna yuldashev nosirjon muxam edjanovich

H O - C - H
+ 
Transketolaza 
I
H - C - O H
H - C - O H ; =■- 
H - C - O H
+
H - C - O H
CH2OPO,2 H -C -O H
CH:OPO,¡- 
H - C - O H
CHjOPO.2 
Ribozo-5-fosfat
Ksilulozo-5-fosfat 
™
, 
Glitseraldegid-
C H jO PO j2'
3.fosfat 
H - C - O H
CH,OPO,J
Sedogepmlozo-7-fosfat
G ly u k ozo-
6
-fosfat degidrogenaza ferm entining nuqsoni tufayli 
m illionlab insonlarni zararlovchi enzim opatiya rivojlanadi. О ita 
yer den gizi mintaqasida yashovchi insonlaming 
10
% ida mazkur 
genetik nuqson boM adi. Bu kasallikda eritrotsitlarda qaytarilgan 
glutation konsentratsiyasi past bo41ib, bu eritrotsitlarda k o ‘ plab 
erkin radikallam ing hosil b o ‘ lishiga olib keladi. Buning natijasida 
eritrotsitlam ing 
g e m o lizi 
kuzatiladi. 
Bu jarayon 
ba’ zi 
dori 
moddalarini, masalan bezgakka qarshi ishlatiladigan preparatlar 
qoMlanilganda o g ‘ ir holatlarga o lib keladi. Eritrotsitlam ing yalpi 
destruksiyasi o ‘ lim ga ham sabab b o ‘ lishi mumkin.
101

---

5.12. F r u k t o z a v a g a la k to z a m etab olizm i
G alak toza va fruktoza m etabolizm i, ulardan boshqa m oddalar 
sintezlanishini 
(geteropolisaxaridlar, 
laktoza 
va 
bosh.q.) 
va 
organ izm - ning en ergiya bilan ta’ minlanishini o ‘ z ichiga oladi. 
S o ‘ n ggi holatda fruktoza va galaktoza jigard a glyu kozaga yok i 
m etabolizm n ing oraliq m ahsulotiga aylanadi. Buning natijasida 
fruktoza va galaktoza, gly u k oza singari C 0 2 va H ,0 ga oksidlanadi 
y o k i g lik o g e n va triatsilglitserollar sintezida foydalaniladi.
Fruktoza m etabolizm i. 
Saxarozaning parchalanishidan hosil 
boMadigan fruktozaning asosiy qism i, darvoza venasi tizim iga tushi- 
shidan old in ichak hujayralarida glyu kozaga aylanadi. Fruktozaning 
qolgan qism i tashuvchi oqsillar yordam ida yengillashgan d iffu ziy a
y o ‘ li orqali so‘ riladi.
Fm ktoza m etabolizm i fru ktozo-l-fosfat hosil boMadigan, fruk- 
tokinaza ferm enti yordam ida katalizlanuvchi fosforillanish reaksiyasi 
bilan boshlanadi. Ushbu ferm ent jigarda, buyrak va ichaklarda 
boMib, glyukokinazadan farqli absolyut spetsifiklikka ega, uning 
fa o llig ig a insulin ta’sir qilm aydi. Maxsus fermentning y o ‘ q lig i 
tufayli fru ktozo-l-fosfat fru ktozo-
6
-fosfatga aylana olm aydi. Buning 
o ‘ m iga 
fru ktozo-l-fosfat 
keyinchalik, 
fru ktozo-l-fosfataldolaza 
ferm enti yordam ida, glitseraldegid va digidroksiatseton-3-fosfatga 
parchalanadi (5.12-rasm ).
D igidroksiatseton-3-fosfat, g lik o lizn in g oraliq mahsuloti b o ‘ lib, 
fru ktozo-l,
6
-bisfosfataldolaza bilan katalizlanadigan reaksiyadan 
hosil b o ‘ ladi. G litseraldegid A T F ishtirokida fosforillanganidan 
s o ‘ ng g lik o liz g a q o ‘ shilishi mumkin. Ikki m olekula triozofosfatlar 
g lik o litik y o ‘ l bilanparchalanadi, yok i fru ktozo-l,
6
-bisfosfathosil b o ‘ 
lishi bilan kondensatsiyalanadi va keyinchalik, glyukoneogenezda 
qatnashadi. 
Fruktoza 
jigard a
ikkinchi 
y o ‘ lga 
q o ‘ shiladi. 
D igidroksiatseton- 3-fosfatning bir qism i glitserol-3-fosfatgacha 
qaytarilishi va triatsilglitserollar sintezida qatnashishi mumkin.
102

---

А
Fruktoza
A T F
ADF-^
1 Fruktokinaza
D
Glikogen
/
Л
10
a d f
-*A
7
Glvukozo-1 -fosfat
F ru k tozo-l-fosfa t 
G lyu kozo-6 -fosfa t 
■*
Fruktozo-1-fosfat 
|
2 i 
aldolaza (ß ) 
I?
Digidroksiatsetonfosfat 
G litseraldegid 
(
Fruktozo-6-fosfat
V 
ATF 
4 ?
ÿ F-
A T F
\ A D F ^ - — V
1
3 
\
F n ik to zo -l,6 -b isfo sfa t
,r 
A,d°laza(A )
G litserogidroaldegid - 
Digidroksiatseton- -*-*■ G litserald egid -3 -fosfa t
3-fosfat 
fosfat 
J
*
Piruvat
A ts e til- C o A
- * ■
.
y ° g . .
^
kislotalari
Sitrat sikli
5.12-rasm.