Sabirova rixsi abdukadirovna yuldashev nosirjon muxam edjanovich

G onadotrop 
gorm onlar 
(gonadotropinlar). 
Gonadotrop 
gormonlarga 
follikulstim ullovchi 
(FSG, 
follitropin) 
gormon 
va lyuteinlovchi (LG, lyutropin) yoki interstitsial hujayralam i 
stimullovchi gormon kiradi. Ikkala gormon ham gipofizning oldingi 
bo‘ lagidan ajraladi va tireotropinga o‘xshab glikoproteinlar boTib 
hisoblanadi, m olekulyar massasi 25000. Ular jin siy bezlarda steroido- 
vagametogenezniboshqarad i. Fol 1 itropinerkaklardaspermatogenezni, 
ayollarda follikulayetilishinistim ullaydi. Lyutropin ayollarda estrogen 
va progesteron sekretsiyasini, follikula yorilishini (ovulyatsiya) va
282

---

sariq tana hosil bo‘ lishini stim ullaydi, erkaklarda esa testosteron 
sekretsiyasi va interstitsial to‘qim alar rivojlanishini ta’m inlaydi. 
Gonadotropinlar biosintezi gipotalamusning gonadoliberin gormoni 
yordamida boshqariladi.
Lyutropinning birlamchi strukturasi aniqlangan. U 2 ta a- va 
p-subbirliklardan iborat. a-subbirlik tuzilishi ko‘pchilik hayvonlarda 
mos tushadi. Qo‘yda bu subbirlik 96 ta aminokislotadan va 
2 ta uglevod radikalidan iborat. Odamda esa N-uchidan 7 ta 
aminokislotaga qisqargan va 22 ta aminokislota qoldigT bilan 
farqlanadi. P-subbirlikning aminokislotalar ketm a-ketligi odam va 
cho‘chqada to‘ liq aniqlangan. a- va p-subbirliklar alohida holda 
biologik faollikka ega enrías. Ular gidrofob ta’sirlar orqali kopleks 
hosil qilsagina biologik faollikka ega bo'ladi.
Lipotrop gormonlar (LTG, lipotropinlar). Oxirgi o‘n yillarda 
gipofiz oldingi bo‘ lagi gormonlaridan bo‘ lgan lipotropinlar, xususan 
p- va y-LTGlaming funksiyasi va strukturasi aniqlandi. p-LTGning 
birlamchi strukturasi qo‘y va cho‘chqada to‘ liq o‘rganilgan bo‘ lib, 
91 ta aminokislotadan iborat, aminokislotalar ketm a-ketligida 
turga xos farqlar kuzatiladi. p- LTG yogTami m obilizatsiyalovchi, 
kortikotrop, melanotsitstimullovchi, gipokalsiem ik, to‘qimalarda 
glyukoza utilizatsiyasini oshiruvchi insulinga o‘xshash ta’sirlami 
namoyon qiladi. Gormon adenilatsiklaza tizim ini faollashtiradi 
va natijada triatsilglitserollipaza faollashadi. Bu ferment neytral 
yogTarni gidrolizlaydi.
Yuqorida keltirilgan biologik xossalar P-lipotropinning o‘ziga 
emas, balki undan qisman proteoliz y o ‘ li bilan hosil bo‘ luvchi 
gormonal aktivlikka ega mahsulotga tegishli bo‘ lib chiqdi. M iya 
to‘qimasida va gipofizning о rta bo lagida opiyga o‘xshash ta’sirga 
ega biologik faol peptidlar sintezlanadi. Ulardan ayrim larining 
stmkturasini keltiramiz:
H-Tir-Gli-Gli-Fen-Met-OH N-Tir-Gli-Gli-Fen-Ley-OH Metionin- 
enkefalin Leytsin-enkefalin
H-Tir-Gli-Gli-Fen-Met-Tre-Ser-Glu-Liz-Ser-Gln-Tre-Pro-Ley- 
Val-Tre-Ley-Fen-Liz-Asn-Ala-Ile-Val-Liz-Asn-Ala-G is-Liz-Liz- 
Gli- Gln-OH