Sabirova rixsi abdukadirovna yuldashev nosirjon muxam edjanovich

Glitseraldegid-
3-fosfat 
:-0 ,P 0 4 
degidrogenaza 
V
H — Ç — O H + N A D * + R
*• 
H — (j:— O H
+ N A D H + H*
CH2O PO ,J- 
1,3-Bisfosfoglitserat 
(1,3-BPG)
c h
2
o p o
3--
Glitseralde-
gid-3-fosfat
(G A P )
84

---

Yettinchi reaksiyani fosfoglitseratkinaza ferm enti katalizlaydi. 
ßunda energiyaga boy fosfat q o ld ig ‘ i A D F g a beriladi hamda A T F
va 3-fosfoglitserat hosil boMishi bilan yakunlanadi:
< 4
/ О Р О -
o . " x> 
V C
Fosfoglitseratkinaza 
H — C — O H
+ A D P
■■■-- 
H — С — О Н +ATP
c h
2
o p o
,j-
1,3-bisfosfoglitserat
CH jO PO ,2-
3-Fosfoglitserat
Sakkizinchi 
reaksiya 
fosfa t g ‘ ruhining 
m olekulalar 
ichida 
tashilishi bilan boradi va bunda 3-fosfoglitserat 2-fosfogIitseratga 
aylanadi:
V
о
о , - о
4 с
H -
H -
OH
O PO,:-
Fos fogl itseratmutaza
H -----С — О Р О ,г
H — С —
О Н
Н
3-fosfoglitserat
Н
2-fosfoglitserat
Reaksiya oson qaytariluvchi b o ‘ lib, M g 2‘ ioni ishtirokida kechadi.
T o ‘ qqizinchi 
reaksiya 
yenolaza 
ferm enti 
ta’ sirida 
botadi, 
bunda 
2
-fosfoglitseratdan 
bir 
m olekula 
suv 
ajralib 
chiqadt, 
fo sfo en olp iro‘ zum kislota (fosfoen olp iru vat) hosil b o ‘ ladi, fosfat 
b o g ‘ i esa yuqori energetik b o ‘ lib qoladi:
85

---

он
H
Enolaza
Fosfoenolpiruvat
2-fosfoglitserat
G lik o liz n in g o ‘ ninchi reaksiyasi yuqori en erg etik b o g ‘ ning uzilishi 
bilan xarakterlanadi va fosfat q o ld ig T fosfoenolpiruvatdan A D F
ga o ‘ tkaziladi (substratli fosforillan ish ). Reaksiyani piruvatkinaza 
ferm enti katalizlaydi:
c o o e
с — о PO,®
CH.
Fosfoenolpiruvat
ADP + H® —. 
Piruvatkinaza 
ATP ■*—
ADP + H®
ATP
COO0
I
С--OH
II
CH,
Enolpiruvat
COOe
I
С = О
I
сн,
Piruvat
G lik o lizn in g b io lo g ik ahamiyati a vva lo energiyaga boy fo sfo rli 
birikm alam ing hosil b o ‘ lishi bilan belgilanadi. G lik o lizn in g birinchi 
bosqichida ikki m olekula A T F (gek sok in aza va fosfofruktokinaza 
reaksiyalari) sarflanadi. K e y in g i bosqichida to ‘ rt m olekula A T F
hosil boTadi (fosfoglitseratkinaza v a piruvatkinaza reaksiyalari).
86

---

Shu tariqa, anaerob sharoitda g iik o lizn in g energetik samarasi 
bir m olekula glyukozada 
ikki 
m olek u la A T F hosil 
boMishini 
ta’ minlashdir. A ero b g lik olizd a bu k o ‘ rsatkich 38 m olekula A T F ga 
teng b o ‘ ladi.
5.5. A n a ero b sharoitda piruvat metabolizmi
A naerob sharoitda piruvatdan laktat hosil b o ‘ ladi. G lyukozaning 
laktatga aylanishi sut kislotali b i jg ’ish deb ataladi. Ushbu reaksiyani 
katalizlovchi ferm ent - laktatdegidrogenaza, koferm enti es a -N A D H :
NADH
+ H ' 
N A D ’
^
------............. H O -
■
o
C >
Laktatdegidrogenaza 
1
CH, 
CH,
Piruvat 
Laktat
B a’ zi m ikroorganizm lar va zam burug‘ larda piruvatdan anaerob 
sharoitda etanol hosil b o ‘ ladi. Ushbu ja ra yon ikki reaksiyadan iborat:
1. 
Piruvatning atsetaldegidga dekarboksillanishi. Ferm enti - 
piru- vatdekarboksilaza, koferm enti - tiam inpirofosfat (vitam in B ,);
2. 
Atsetaldegiddan etanolning hosil b o
4
lishi. Fermenti —
alkogol- degidrogenaza, koferm enti - N A D H :
N A D H
H 
o
+ H* 
N A D ’ 
o
OH
'
■ " 
V